ibrahim Temo

Përsonalitet që i kalon 
kufijtë e Shqipërisë

Shkruar nga Eugen Shehu

Periudhat e turbullta në fatin e Shqipërisë,kanë nxitur kurdoherë pushtime të huaja dhe luftëra të brendshme.Nën efektin shkatërues të tyre,janë plazmuar tragjeditë e mëdha të këtij kombi të vjetër. Por në këto periudha,edhe në këto rreziqe ku vihej në pikëpyetje egzistimi ynë,pati burra që nuk u trembën.Për më tej,me aftësitë e tyre politike,diplomatike,organizuese dhe luftarake,ata muarën në dorë fatet e atdheut të tyre.Një prej tyre është padyshim edhe biri i Strugës, Ibrahim Temo.

Lindi në Strugë,në fundmarsin e vitit 1865. Fëmijërinë e kaloi në qytetin e bukur buzë liqenit.Mjaft vende piktoreske të tij,Ibrahimi do t’i kujtonte me nostalgji në vitet e më pastajme. Ende i vogël, shkon në një shkollë fetare ku gjuha dhe kultura arabe ishte predominante.Pasi mbaron ate, futet në një shkollë plotore ku nis të njihet edhe me dijet e vërteta të shkencës.Sipas historiografisë shqiptare,një pjesë të rinisë,Ibrahim Temo e kalon në Elbasan pasi familja e tij kishte gjak dhe kësisoj i ruhej jeta djalit. Sidoqoftë kjo periudhë është ende e pandriçuar si duhet dhe pret nxjerjen në dritë të dokumentave arkivore.

Në vitin 1884, kur ishte vetëm 19 vjeç, Ibrahim Temo niset për në Stamboll me një tufë ëndrrash për të ardhmen. Ai le Strugën e qetë,të dashur, intime, për të këmbyer jetën e saj,me ate të zhurshme të Stambollit. Ka patur tepër vështirësi në fillim. I kanë ardhur në ndihmë sidoqoftë Sait bej Totani, një atdhetar tjetër, mik për koke me Abdyl Frashërin. Ibrahimi fillimisht futet në një shkollë të mesme mjeksore ngase dashurinë dhe pasionin për mjeksinë e pat kurdoherë të madhe. Pas kësaj,me ndihmën e shqiptarëve në Stamboll ndjek një shkollë tjetër mjeksore tashmë ushtarake,të lartë, të cilën e mbaron në vitin 1892 me rezulltate shumë të larta. Gjatë viteve studentore, Ibrahim Temo,askurrë nuk e uli kokën mbi libra, duke shpërfillur fatet e Shqipërisë. Ndonëse i ri në moshë, atdheu për te, ishte i pranishëm në çdo moment, vuajtjet e tij ishin edhe të Temos,anipse ndodheshin qindra kilometra larg njëri-tjetrit.Shoqëria atdhetare në Stamboll, do të parashihte tek i biri i Strugën jo vetëm vizionarin tejpamës,por edhe mendimtarin e madh në rrafsh të lirive njerzore. Sami Frashëri dhe Hasan Tahsini,do të kuvendonin me studentin e Strugës, si me burrin trim e të mençur të atdheut të tyre. Jo rrallë, ata mblidheshin në shtëpinë e Tahsimit duke u dhënë jetë ideve autonomiste të Shqipërisë. Njihet tashmë prej të gjithëve,krimi që gjeneronte prej zyrave të Portës së Lartë,nën udhëheqjen e sulltan Hamidit të II-të. Në këto kushte rinia turke pat filluar të organizohej, protestat e saj në fillim të vogla,po rriteshin. Edhe në shkollën e lartë ushtarake,ku Temoja studionte për mjeksi,kjo protestë po konturohej në vetëdijen e studentëve. Por duhej natyrisht guximi.Biri i Strugës,duke paraparë se vetëm guximi e përpjekjet mund të luftonin absollutizmin osman, me tre katër miq të tij,bashkëstudentë,në maj të vitit 1899,formon  Komitetin e Fshehtë Osman të quajtur “Shoqëria”.Ditë pas dite,radhët e këtij komiteti nisën të shtohen dhe merenda tyre,janë tashmë jo vetëm studentë të mjeksisë por edhe qindra intelektualë të tjerë nga disa kombe të ndryshme. Komiteti në fjalë,miratoi edhe një rregullore e cila pos të tjerave,lejonte futjen në këtë organizatë,deri të studentëve që studionin në Teqe apo në Xhami. Kur degët e kësaj shoqërie po ngriheshin me shpejtësi,u vendos që Oragnizata të quhej “Bashkim e Përparim” (Itihad ve Terakki) dhe në krye të kësaj u vendosën ndër intelektualët më të shquar të asaj kohe, të cilët jetonin në Stamboll apo qytete të tjera të Turqisë.

Në verën e vitit 1889, Ibrahim Temo,vjen në Strugë,me iden e madhe për të ngirtur një degë të “Bashkim – Përparimit” në vendlindjen e tij.Anipse parasheh rrezikun, guximtar prej nature, Ibrahimi grumbullon  rreth vehtes dhejtra shokë e miq duke u treguar hapur qëllimet e këtij komiteti dhe kësaj organizzate në tërësi. Por veprimtaria e tij,bie në sy menjëherë dhe është një urdhër i Valium të Manastirit i cili urdhëron arrestimin e Temos.Ashtu i lidhur dërgohet në Stamboll ku i nënshtrohet një hetuesie të gjatë. Por,nga buzët e birit të Strugës nuk del asnjë e dhënë për komitetin.Të detyruar,autoritetet gjyqsore të Stambollit e lënë të lirë,natyrisht duke e vlersuar veprimtarinë e tij si tepër të rrezikshme.

Me mbraimin e fakulltetit të mjeksisë,Ibrahimi caktohet të punojë në spitalin “Hajdar Pasha” të Stambollit. Por edhe këtu,krahas punëve të lodhshme,nuk do të ndërpresë për asnjë çast veprimtarinë atdhetare në kuadër të organizatës që pat krijuar dikur vetë. Ngase regjimi ushtarak kishte dyshime, IbrahimTemoja,edhe pse nuk drejtonte me këtë komitet,jepte padyshim ndihmë të paçmuar si në funksionimin ashtu edhe shtrirjen e gjërë të tij,në radhët e intelegjencës. Kështu që në vitin 1895, atëherë kur shpërtheu zemërimi i popullit ermen ndaj zgjedhjes  të sulltanit,së bashku me të vëllanë Mehmetin,Bexhet Efendiun nga Dibra si edhe Is’han Sytkiun,botojnë një thirrje të hapur drejtuar myslimanëve turq dhe atyre shqiptarë.Në këtë thirrje,pos të tjerave,flitej me tone shumë të aspra ndaj absolutizmit të Sulltan Hamidit të dytë.Thirrja botohej nën siglën e komitetit “Bashkim-Përparim” dhe aty thuhej hapur që myslimanët turq nuk duhej të shkonin për të mbytur me gjak popullin armen.Përkundrazi krejt popujt e shtypur të perandorisë duhej të bashkëpunonin për të rrëzuar një orë e ma parë regjimin  despotik.Thirrja përfundonte ;”Të kërkojmë që të vendoset liria dhe të bëhen reforma që do ta shpjenë vendin drejt përparimit.Le t’i tregojmë botës së qytetëruar se në jemi të denjë dhe e duam lirinë”.(A. Q. Sh,fondi 19,dosja 31, fleta 49 ).


Foto gjatë studimeve në Stamboll

Në nëntorin e vitit 1895,Ibrahim Temo arrestohet përsëri.Këtë radhë ai torturohet por sërish prej goje nuk del asnjë fjalë.E merr në pyetje vetë Hasan Pasha,i njohur për mizoritë e tij,por pa rezulltat dhe kur mbi jetën e intelektualit të shquar Strugan,vërtitej korbi i vdekjes,kanë qenë pikërisht miqtë e tij shqiptarë,që e ndihmojnë.Ata i çojnë fjalë gjoja fshehurazi Hasan Pashës,sa për jetën e Ibrahimit është i interesuar vet Sami Frashëri,me ç’rast për mungesë provash,ky lirohet sërish.Por tashmë janë miqtë e tij që nuk e lënë Ibrahimin të jetojë në Stamboll.Ata e fshehin për disa ditë,ngase në ato momente mund të vriteshte nga hafijet e sulltan Hamidit edhe pa gjyq.Ishin me qindra intelektualë turq që gjindeshin të vrarë apo të therrur në shtëpitë e tyre,gjoja në shenjë hakmarrjeje familjare.Duke ndejtur disa ditë,nëpër këto shtëpi miqësh,Ibrahim Temo sigurisht ka qenë i dyzuar mbi ardhmërinë e jetës së tij. Dikush e këshillon të shkojë në Evropë ngase diploma e tij njihet kudo,flet disa gjuhë të huaja dhe sidomos është i njohur si mjek okulist. Por Evropa, sikur do ta largonte birin e Strugës,prej vendlindjes së vet aq të dashur. Ai e ndjen këtë, ka përvojën e dhjetra miqve të vet që u larguan aq larg e s’u kthyen më dot,në atdheun e tyre. Kësisoj, Ibrahimi vendos të shkojë në Rumuni ku sidoqoftë nuk do të ishte aq larg Shqipërisë. Kanë qenë gjithashtu miqtë tij, që e kanë prerë një biletë vapori për në Konstance,Temos dhe duke e shoqëruar deri në shkallët e tij, i kanë siguruar kështu jetën. Përqafohej në heshtje me miqtë e vet,linte jetën e zhurmshme të Stambollit duke menduar sidoqoftë për fatin e Shqipërisë. Ndërkaq vetëm  një javë pas këtij largimi,gjykata e Stambollit vendeste: “Ibrahim Ethemi,nga Struga, që kishte mbaruar shkollën e lartë mbretërore të mjeksisë,me gradën kapiten,dënohej në mungesi si element turbullues me burgim të përjetshëm, duke u mbyllur në kështjellë.I konfiskohej gjithë pasuria e patundshme…”

(Arkivi Qendror i Shtetit , fondi 19 , dosja , documenti dat. 03-02-1907 ).

Disa vështirësi të fillimit,biri i Strugës do t’i kalonte në Rumuni në saje të ndihmës së pakursyer,të atdhetarit tjetër të njohur Nikolla Naços.Mbaron specializimin e lartë për okulist dhe fillon të punojë në qytetin Dobrushe ku kishte mjaft turq e shqiptare. I paisur me një shpirt human,merenda pak kohëve,emri i Ibrahim Temos do të bëhet i njohur në krejt qytetin.Ndihma mjeksore e tij,do të ishte pothuaj kurdohere falas,ngase jeta e qytetarëve të Dobruxhës ishte tejet e varfër.Por varfëria s’mund t’i pengonte këta njerëz,që të ushqenin respekt e dasiuri për shqiptarin e ndershëm. P u ndarë në asnjë moment me profesionin,Temoja do të vijojë veprën madhore për ngritjen e degëve të “Bashkim – Përparimit” në Rumuni dhe Bulgari.Bashkëpunon ngushtë me Nikolla Naçon,Dervish Himën,Jashar Erebarën duke u bërë zëdhënës i frymës së re kundër absulutizmit, e cila po linde në krejt popujt e ballkanit.Beson tek idetë e turqve të rinj,mban korespondencë të vazhdueshme me ta dhe përpiqet me çdo kusht që dimensioni i kësaj lëvizjeje madhore,të shtrihet pa paragjykime fetare apo etnie,në çdo pikë të Ballkanit.Veçanërisht në letër këmbimin e tij me udhëheqësin e shquar të turqve të rinj,Ahmet Rizain,ndihet fryma demokratike e ideve dhe veprimeve të Temos.Lëvizjen e turqve të rinj,Temoja u përpoq ta shtrije sa ma shumë edhe në Shqipëri.Komiteti i “Bashkim Përparimit” i Konstancës,në krye të të cilit qëndronte vetë trimi i Strugës,mbante lidhje të rregullta me degët në Ohër,Korçë,Pogradec, mandej edhe në Dibër.Për dy-tri vjet rresht,këto lidhje i ka mbajtur në fshehtësi të plotë,atdhetari Dervish Hima i cili nën uniformën e njeriut të Teqes,mbante e përcillte mesazhet e bashkimit të shqiptarëve,kundër regjimit të egër të Portës së Lartë.Është e kuptueshme që në ngritjen dhe funksionimin e degëve të “Bashkim Përparimit”,duke parë veprimtarinë aq të madhe të Ibrahimit,disa pashallarë e etiketuan ate si proturk,pa e ditur se në Stamboll,ende sot gjendet dënimi me burgim të përjetshëm.Biri i Strugës,jo vetëm me takimet e fsheta por edhe ato të hapura,parashihte tek pjesmarrja e shqiptarëve në veprimtarinë xhonturke,përmbysjen e regjimit despotik të sulltan Hamidit si edhe realizimin e ëndrrës shekullore të bashkëkombasve,pavarsinë e katër vilajeteve.Këto ide ishin dhe mbetën parësore,në çdo moment të jetës së Dr.Ibrahim Temos.Natyrisht,në fundin e shekullit të kaluar,politikat xhonturke do të fillonin të binin ndesh me kërkesat e drejta të popujve ballkanik.Shqiptarët kërkonin të dilnin nga nata osmane me identitetin e tyre nacional e kulturor.Shqiptarët kurrsesi nuk ngritën pushkën kundër sulltan Hamidit,për të marrë mbi supe një zgjedhe të re,nën emërtime të reja.Pikërisht në këto momente,kemi edhe një gjendje të dyzuar të Temos e cila sidoqoftë nuk do të zgjasë shumë ngase miqtë e atdhetarët e tij shqiptarë,kërkuan prej tij të nxjerrë përgjigjen konkrete. Në fundvitin 1902.Ibrahim Temo ndërmerr një udhetim nëpër Evropë.Tek e mbramja,ai i pat kuptuar se problemi shqiptar,vendosej diku tjetër,larg trojeve të kombit të vet.Fillimisht shkon në Gjenevë e mandej dhe në Paris.”Në Paris mori pjesë në një konferencë që organizuan komitetet bullgaro-maqedone dhe osmane.Këtu,në praninë e pesë mijë vetëve,ata sulmuan Shqipërinë dhe shqiptarët.Doktori i propozoi Ahmet Rizait dhe krerëve të tjerë xhonturq,të protestonin bashkërisht në organet e shtypit por ato nuk pranuan,duke deklaruar se nuk ishte koha të përlesheshin me ta,por me Sulltan Hamidin që ishte shkaktar i kësaj gjendjeje.Pas kësaj,Temua hartoi një protestë në formë artikulli të cilën e botoi në organet e shtypit të atejshëm”.(Prof.K.Prifti,”Doktor Ibrahim Temua”fq 175).

Një tjetër moment me rëndësi në veprimtarinë atdhetare të birit të Strugës, do të jetë edhe memorandumi dërguar konferencës së Hagës,në verën e vitit 1907. E vërteta është se ky Memorandum, u dërgua në konferencë si një protestë e komitetit shqiptar në Rumani.Gjithsesi, ajo u shkrua prej dorës dhe mendjes së atdhetarit Ibrahim Temo. Është për t’u theksuar se në këtë memorandum,pasi flitej për tmerret e absolutizmit të sulltanit, jepej në mënyrë tejet konkrete, vrafëria dhe drama shqiptare e asaj periudhe. Delegatëve të kësaj asambleje, u kërkohej që të ngrinin zërin fortë, e të detyronin Stambollin të lejonte lëvërimin në Shqi të gjuhës amtare,çeljen e shkollave aq shumë të dëshirueshme prej fëmijëve shqiptarë. Njëherazi në këtë Memorandum, jo pa qëllim ishte i theksuar fakti se me gjithë ndërhyrjet e Atthinës, banorët shqiptarë nuk i janë nënshtruar aspak politikave greke, por kanë ruajtur identitetin e tyre kombëtar. Lidhur me këtë Memorandum, shtypi shqiptar do të shkruante; “shqiptarët e Konstancës me në krye.I.Temon, i dërguan konferencës së Hagës, Memorandumin, me qëllim që Evropa e qytetëruar të mësonte e të kuptonte se kombi shqiptar dëshiron të jetojë si kombet e tjerë”.  (Gazeta “Bashkimi i Kombit “ 21 janar 1910).

Ka një lidhje gjithsesi të sinqertë,midis kryengritjeve shqiptare të viteve 1911-1912,me  veprimtarinë e intelektualit atdhetar të Strugës.Tashmë Ibrahim Temua e ka kuptuar përfundimisht qëllimin e turqve të rinj,ndaj ka shprehur haptaz mendimet e veta duke mos patur me snjë dëshirë që të jetonte me premtimet e tyre.Për më tej,ai është ndër organizatorët kryesorë të Partisë Demokratike,në radhët e së cilës u mbështjellën personalitete të dëgjuar dhe intelektualë të shumtë, turq dhe shqiptarë.Kështu që në verën e vitit 1912,prej penës mjeshtërore të birit të Strugës do të hartohej një peticion tejet i ashpër,drejtuar Fuqive të mëdha.Në këtë peticion shprehej krejt haptas,se shqiptarët nuk mund të jenë kurrsesi prishës të qetsisë në Ballkan,ashtu siç pretendojnë turqit e rinj,përkundrazi,shtoi ai,nëse ngrihen e kërkojnë të rebelohen,kjo ndodh sepse ata nuk mund të durojnë dot sundimin otoman.Ibrahim Temua ndërkaq i siguronte përfaqsuesit e Fuqive të Mëdha,se shqiptarët nuk do t’i lëshojnë armët nga dora pa fituar të drejtat e tyre.Në tetorin e vitit 1912,në krye të shqiptarëve,të kolonisë të qytetit të Konstancës,Ibrahim Temua,pret bujarisht plakun e Vlorës Ismail Qemalin.Ai e siguron këtë,se shpejt shqiptarët e Rumanisë,ashtu siç e patën mbështetur në decenie pavarsinë e atdheut të tyre,edhe tani do të bënin ç’ishte e mundur duke i ardhur në ndihmë çështjes së madhe të lirisë. E vërteta është se prej atyre ditëve aq emocionuese në Rumani,plaku Ismail Qemali do të fitonte guxim e shpresa të mëdha për të ardhmen.Duke njohur kontributin e madh të Ibrahim Temos,në rrafsh të propagnadimit të çështjes shqiptare,Ismail Qemali,nuk harron të përmend këtë vepër në tubimet mes shqiptarëve atje. Lufta ballkanike e nisur,gjendja e nderë politike në atdhe, edetyroi birin e Strugës,të vijë në Shqipëri,në verën e vitit 1914. Mbase nuk duhet të harrojmë se me përpjekjet e mëdha të tij diplomatike,Ibrahimi shkoi në Shqipëri,në krye të një reparti të tërë sanitarësh rumun për t’i ndihmuar sadopak fatit të mbrapshtë të bashkëkombasve të vet.Ai takohet me Princ Vidin dhe ky, (sigurisht duke patur mendimet e atdhetarëve të tjerë) vendos Ibrahim Temon në detyrën e drejtorit të shëndetsisë,pranë qeverisë së tij.Menjëherë,sapo u vu në këtë detyrë,biri i Strugës nisi nga puna për organizimin sa më të plotë të shërbimit shëndetsor në Shqipëri.E vërteta është se ky shërbim,asaj kohe kishte mjaft të meta dhe sigurisht një njeri nuk mund të nxirrte kurrsesi dot prej prapambetjes por sidoqoftë ndihmesa e Temos ishte e paçmaur ngase brenda saj ndërthurej aftësia e lartë profesionale me humanizmin dhe dashurinë e thellë të tij,për bashkëkombasit.Sigurisht,masat dhe veprimtaria e gjërë e Ibrahimit,në rrafsh të organizimit shëndetsor,nuk do të shkëputnin dot,vëmendjen aktive të tij,ndaj ngjarjeve politike.Kështu në gushtin e vitit 1914,kur rebelët e Haxhi Qamilit,patën rrethuar qytetin e Durrësit, Ibrahim Temua,së bashku me Isa Boletinin dhe mehmet Pashë Derallën,kërkuan të bisedojnë me këto formacione të gënjyera shqiptarësh.Anipse,rebelët nuk pranuan kërkesat e këtyre tri burrave,ata me fjalën e matur,me mendimin e pjekur atdhetar, u bënë të qartë se këta luftëra mes vedit,ishin tek e mbramja një peng i madh,në ardhmërinë e vendit të tyre.

Me largimin e Princ Vidit nga Shqipëria,edhe Ibrahim Temua,në krye të sanitarëve vullnetarë rumun,shkon përsëri në Konstance dhe nis nga puna e mjekut.Sidoqoftë,dezilucioni e pesimizmi nuk kanë zënë vend në shpirtin e tij dhe kjo duket në krejt veprimtarinë e mëtejme.Kështu në vitin 1919 Temon do ta shohim në Paris,si delegat-përfaqsues i kolonive shqiptare të Rumanisë.Në aktin e përfaqsimit të Temos,në këtë konferencë,shprehej hapur se ai ngarkohej të siguronte kushtet më të mira për të zgjeruar kufijtë e shtetit të cunguar “për formimin e një Shqipërie me kufijtë e saj etnike,në përputhje me parimet e kombësisë dhe për të mbrojtur të drejtat e ligjshme të popullit shqiptar”.(Arkivi Qendror i Shtetit,fondi 19,dosja 11,fleta 7).

E vërteta është se Ibrahim Temua, Pandeli Evangjeli, Gjergj Fishta, Mihail Turtulli, Mid’hat Frashëri, Parashqevi Qirjazi etj,zhvilluan një luftë të ashpër diplomatike në konferencë. Duke e kuptuar në telb, rrezikun që i vinte Shqipërisë, prej indiferencës së Fuqive të Mëdha dhe  lakmisë së fqinjëve, këta shprehën hapur aspiratën për liri të Shqipërisë, duke kërkuar për më tej edhe kufijtë natyrale të trojeve arbërore. Në diskutimet e peticionet e tyre, të shumta, krahas demaskimit të politikave grabitçare greko-serbe, u kundërshtuan gjithashtu pretendimet italiane për qytetin e Vlorës. Me kulturën e madhe që zotëronte, me intelektin e shumëanshëm, Ibrahim Temua, mundi të takojë edhe të bisedojë me politikënë e diplomatë të shumtë. Historiografia shqiptare, ka nxjerë në pah (sidoqoftë jo të plotë) edhe replikat që ky trim i Strugës ka shkëmbyer me kryeministrin serb të asaj kohe Pashiçin. Pas tri-katër muajve qëndrimi në Francë e Zvicër, Temoja kthehet sërish në Rumani.Tashmë ai gëzon popullaritet të madh jo vetëm tek kolonistët shqiptarë aty, por edhe tek shtresat e gjëra të popullit rumun. Ai ka dijtur të çmoje tek ky popull, ndihmën që u është dhënë atdhetarëve shqiptarë dhe pa e shpërfillur këtë, me veprën e vet humane ka ngritur ura të forta miqësie midis dy popujve ballkanik. Është kjo arsyeja që, në zgjedhjet parlamentare të vitit 1920 në Rumani, Ibrahim Temoja fiton shumicë votash dhe zgjidhet kësisoj antar i Senatit Rumun.

Anipse,në funksione kaq të larta,në Rumuni,shpirti dhe sytë e Temos,ishin përherë në atdheun e vet.Një tufë letërkëmbimesh të këtyre viteve,shprehin dhe tregojnë me qartësi të dukshme,shqetsimin e atdhetarit i cili në çdo moment jeton me fatet e kombit të vet.Pa u shkëputur për asnjë moment nga profesioni i tij human,doktor Ibrahimi,ndiqte me vëmndje fatin e shqiptarëve.Ajo çka vlen të mos harrohet,është fakti se ky shqetsim ishte pothuaj i njejtë si për ata të Strugës,edhe të Shkupit,si për ata të Kosovës edhe për Çamërinë.

Kështu në vitin 1923, u nënshkrua një marrëveshje turko-greke për shkëmbimin e popullsisë së këtyre dy vendeve. E vërteta është se pas nënshkrimit të kësaj marëveshjeje, nuk qenë as grekë dhe as turq, ata që linin trojet e veta stërgjushërore, por shqiptarë. Krahas luftës së madhe që bënte asaj kohe Mid’hat Frashëri, në detyrën e ministrit të shtetit shqiptar në Athinë, shohim se ka një veprimtari konkrete diplomatike e publicistike të Ibrahim Temos.Në artikullin “Një rrezik për kombin shqiptar” që banonte asaj kohe, biri i Strugës pohonte se ishin  kijëra shqiptarë që shpërnguleshin prej trojeve të tyre në Maqedoninë Shqiptare dhe Çamëri. Kjo shpërngulje, këmbëngulte ai, binte ndesh me konventën e Lozanës dhe për këtë, qeveritë greke e turke duheshin vënë përballë përgjegjsisë së opinjonit ndërkombëtar. Pos të tjerave, në këtë artikull duke paraparë rrezikun e madh të shkombëtarizimit Temoja shprehej se “Veprime të tilla janë të palejueshme ngase janë jonjerzore,bëhen me forcë dhe pa e pyetur popullin”. (Gazeta “Shqipëria e Re” , Konstancë, 28 janar 1923 ).Viti 1928, do të sillte disa ditë gëzimi të madh,për birin e Strugës.Ai vjen në atdheun e vet dhe pritet me madhështi prej miqve, shokëve, bashkëluftëtarëve, popullit që ja kishte dëgjuar zërin, birit të vet.Shumë prekëse ka qenë për te, takimi i fundit me Dervish Himën i cili lëngonte në shtrat prej sëmundjeve të rënda. Dy burrat dy trimat, dy mendimtarët e mëdhenj, në ato ditë bisedash të pafundme, risollën historinë e kombit të tyre, veçmas historinë e treva të Dibrës ku patën jetuar e punuar më shumë. Duke qenë mjek tepër i aftë, megjithë ndihmën e madhe që i dha,Temua e kuptoi se pak jetë kish mbetur për bashkëluftëtarin e tij, ndaj dhe u nda i pikëlluar.

Pritje e veçantë rezervoi me këtë rast,edhe Mbreti i shqiptarëve Ahmet Zogu.Në bisedën e ngrohtë me të,Mbreti e informoi doktor Temon mbi gjendjen e përgjithshme në Shqipëri,mbi rendin,ushtrinë e sidomos mbi arësimin dhe shëndetësinë.Më pas në një intervistë të dhënë rreth këtij takimi,në gazetën e shqiptarëve “Shqipëria e Re” në Konstancë,Ibrahim Temua shprehet se ai i kish kërkuar Mbretit të shqiptarëve që të mund të jepte një amnisti të përgjithshme për krejt patriotët shqiptarë dhe ky kish pranuar se do ta bënte.Koha provoi se Mbreti Zog,vërtet amnistoi,madje mjaft kundërshtarë i vuri në funksione të larta shtetërore.

Në vitet 30, të shekullit që lamë pas, anipse i thyer në moshë doktor Temoja do të vijonte pa ndërprerje punën duke dëshmuar jo vetëm shpirtin human në profesion,por edhe mendimin e gjallë për ardhmërinë e atdheut. Ai nuk rresht së mbajturi korespondencë, shkruan pa mbarim letra e kur gjen kohë, në ditarin e vet intim, flet për vitet kur drejtonte komitetet e “Bashkim – Përparimit”. Me këshillat e vazhdueshme të gruas dhe fëmijëve,vetëm kur kishte 75 vjeç e ndërpret punën. Doktorin e famshëm shqiptar e kërkojnë në çdo anë të Rumunisë por ai tashmë s’ka më forcë për të punuar. Ka forca gjithsesi të mendoje e të flasë aq bukur për Strugën e vet të dashur, e krejt Shqipërinë. Këto biseda kaq të bukura,do t’i priste veç vdekja, më 2 gusht 1945.
____________
Marrë nga ina-online.net

Arjana Loçe

Arjana Loçe, (shkurt Ana), ka lindur më 28 Maj 1986 në qytetin e Kuçovës. Aty mbaroi shkollën e mesme të përgjithshme, për të vazhduar më pas studimet e larta në degen e Gazetarisë, Tiranë.
 Në moshën 18 vjeçare, boton vëllimin e parë poetik me titull “Poezia e Zemrës”. Pasioni për letersine do të ecte nderkaq përkrah atij për gazetarinë. 
Ka punuar në disa organe mediatike dhe së fundmi drejton, programin radiofonik “Pena dhe Zëra të dashurisë”, ne 98.7 Mhz, një program në të cilin nuk mungon asnjëherë interpretimi i poezisë së mrekullueshme shqiptare.


Cikël poetik nga Arjana Loçe


Ç`është një grua?

Një grua është qenia
që botën ndryshon,
që lind dashuri,
fëmijë dhe pasion.
Një grua është era
që gjithçka pushton,
një grua është fllad,
stuhi e ciklon.

Një grua është dita,
një diell i ri.
Një grua është nata,
mister që nuk di.

Një grua janë ngjyrat
bashkuar në një,
kontrastet e forta,
pikturat pa zë.

Një grua është bota
që përherë do t`mbes,
qenia që rilind
para se të vdes.
Një grua është frymëzimi
që s`ka të mbaruar
arti i Zotit
që e ka krijuar.



Funerali i dashurisë

Dha shpirt…
Mbaroj, e në përshpirtje 
lot... 
O Zot!
Sa e madhe, sa sublime
Dashuria, 
edhe vdiq!
Funerali bëhet-s`bëhet,
u përligj.
Kujtimi s`do që të varroset
kurrë…
tani zemra, trupi, shpirti
janë sëmurë.



Në ëndërr pse më vjen?

Në ëndrra vjen më ngatërrohesh,
një pështjellim krijon tek unë
dhe prapë rikthehet si pa formë 
imazhi yt, në timin gjumë. 

Në ëndrrën time përse vjen,
nuk e kupton sa më lëndon,
se ndjen që n`realitet e vuaj 
ndarjen që sot na bashkon?

Mos më eja më në ëndrra,
shpirtin më mos ma sfilit,
si në realitet - në ëndrra,
njësoj, vdesin dashuritë. 



Ora e ndarjes

Erdhi ora e ndarjes!
Nuk ka lëvizje akrepash si përherë,
por gjëmime kambanash vajtimi.
Sa i hidhur është ky çast,
harrimi, harrimi, harrimi.

Erdhi ora e ndarjes!
Nuk ka më fjalë të ëmbla si dikur,
por lot të hidhur si helm i zi.
Oh, sa shumë dhembje mban brenda,
dashuri, dashuri, dashuri.



Kujtesa kalendarike

Prapë në mendje të kam...
Kujtesa ime në fletët e bardha,
ka nxirë me lapsa që s`fshihen,
ato që së bashku kaluam.
Kujtesa si një kalendar,
plot ditë e data shënuar.

Me të kuqe ditët plot lumturi,
me gri çastet kur grindeshim,
me blu netët kur bënim dashuri,
me rozë ato kur putheshim.

Eh…veç kujtesën kalendarike,
kam tani që ti më ike.



Lutje

Ja ra mbrëmja...
Shtrati bosh.
Zemra dimër.
Loti shi...
lag kujtimet, 
teksa buzët,
luten që të kthehesh 
Ti.



Atë natë

Ti me siguri e mban mend 
strehën e vogël, të shkretë,
që prej asaj nate të çmendur,
unë vendosa ...
ta shes më shtrenjtë.

Askush nuk e di sekretin,
që zemrat tona bashkë ndanë,
tani ajo nuk është më e zbrazët 
se brenda ...
kujtimet tona mban. 



Puthja...

Kur ti më puthe në buzë 
për herë të parë,
unë sytë të putha paskëtaj.
Më puthe në buzë
dhe se di përse.
Të putha në sy
 se s`dua më të qajnë. 



Abstraksion

Jeta,
pikture abstrakte,
brenda telajove ngjyre gri,
aty ku ndodhem une,
atje ku humbet ti
here pikture me ngjyra
e here bardh e zi,
ne kornize e zhveshur jeta,
abstraksion ngjyre gri.

________________________
Marrë nga zemrashqiptare.net

Hasan Muglica

Në plejaden e mësuesve që punuan e u flijuan për idealet atdhetare, që me mish e me shpirt punuan për ndriçimin e mendjes së popullit shqiptar dhe çlirimin e atdheut nga pushtuesit e huaj rradhitet dhe Hoxhë Hasan Muglica i Okshtunit të Dibrës.

Shkruar nga Kolec Traboini

Hoxhë Hasan Muglica. i lindur në Okshtun në vitin 1854, që në moshë të re u brumos me ndjenja atdhetare dhe shpirt liridashës. Dibra si e gjithe Shqipëria, ishte vendi i luftrave të pareshtura. Vetëm ndonjë shkëndijë revolte të ndizej diku në ndonjë krahinë dhe merrte flakë e tërë Shqipëria. Shqiptarëve historia u kish mësuar që mjeshtria e parë që duhej të përvetsonin ishte ajo e luftëtarit. Dhe të tillë u njohën shqiptarët nëpër shekuj robërie. Të tillë u njohën edhe në vitin 1878, kur fuqitë e mëdha vendosën coptimin e Shqipërisë duke i konsideruar trojet shqiptare thjeshtë si plaçkë lufte, që mund të tjetërsoheshin për të ushqyer babëzinë shovenistëve të ballkanas. Në Prizrenin historik u mblodh "Lidhja Shqiptare" e cila i doli zot atdheut me armë në dorë. Shtëpia e Hasan Muglicës, i cili kishte dy vite që nën petkun fetar të imamit zhvillonte veprimtari atdhetare, u kthye në një vatër ku mblidheshin krerët e maleve. Ai priti e përcolli shumë luftetarë që shkonin në Prizren e në mes tyre edhe Abdyl Frashërin. Duke qenë antar i degës së Lidhjes për Dibrën, ai organizoi forcat vullnetare, nga një për shtëpi, për mbrojtjen e trojeve shqiptare. Në krye të këtyre forcave Hasan Muglica luftoi kundër ushtrisë otomane të komanduar nga Dervish Pasha.
Vitet e "Lidhjes Shqiptare të Prizrenit" ishin si për të gjithe atdhetaret edhe për Hasan Muglicën një shkollë e madhe. Ai ishte fort i bindur në mësimin që i kish dheënë Abdyl Frasheri, se duhej mbjellë fara e diturisë si hap i parë drejtë çlirimit kombëtar.
I ndezur nga atdhedashuria Hasan Muglica ngriti në shtëpinë e tij të parën shkolleë shqipe në krahinën e Okshtunit në vitin 1904, të cilën edhe pse me ndërprerje do ta mbante të hapur gjer pas pavarësise. E jo vetëm kaq, por me t'u mësuar shkrim e këndim okshtunasve, i shpërndante ata ndër fshatrat e tjerë si mësues të gjuhës shqipe.
Sipas të dhënave biografike të mbledhura ndër vite nga dibrani Xhemal Koçi, rezulton që Hasan Muglica ka bashkpunuar me Komitetin e fshehtë të Monastirit që drejtohej nga Bajo Topulli, me të cilin mbante lidhje direkte dhe merrte udhëzime për ngritjen e çetave kryengritese. Veprimtaria e tij atdhetare e bëri që të lidhej me figurat eminente të luftës për pavarësi, Luigj Gurakuqi, Dervish Hima, Vehbi Dibra, Aqif Pashë Elbasani e tjerë.
Hapjen e "Normales" së Elbasanit në 1909, jo vetëm e përshendeti, por që në fillim u bë një nga përkrahësit me të flaktë të saj. Në kohën kur patrioti i shquar Hasan Prishtina dërgonte nga Kosova djelmosha në "Normale", Hasan Muglica nis për atje një grup nxënësish nga Golloborda e Okshtuni, në mes tyre edhe të birin Osmanin.
Mësuesi i Okshtunit mori pjesë si i ftuar në Kongresin e Monastirit. Për t'i bërë jehonë ne popull vendimeve të marra në kongres, me nisiativën e tij mblodhi popullin e Gollobordës në fushën e Klenjës. Në këtë kuvend ai foli për rëndësinë e gjuhës shqipe, të alfabetit, të shkollës Normale të Elbasanit dhe u bëri thirrje që të dërgonin djemtë në këtë shkollë. Mbledhja që pati jehonë të madhe u shpërnda plot entusiazëm duke qëlluar me pushkë si një sihariq për malet. Kur pushtuesit otomanë e morën vesh ngjarjen, dërguan fuqi të mëdha për arrestimin e Hasan Muglicës. Me të shkelur në këtë krahinë, pushtuesit u pritën me pushkë nga atdhetarët e organizuar ndër çeta, të cilat pas katër orë luftimesh i zbrapsën trupat otomane që ishin të armatosur me topa e mitraloza.
Rëndësia e kësaj ngjarje, shkruante shkrimtari Haki Stermilli, ishte jo vetëm se kjo krahinë mbeti e lirë për zhvillimin e idealit kombëtar, por edhe sepse ndezi zjarr zemrat e njerëzve duke bërë jehonë të madhe në popull. Në vitet 1910-1912 Shqipëria u bë arenë e kryengritjeve të mëdha dhe luftrave të përgjakëshme. Kombi ndodhej para alternativës ja pavarësi, ja copëtim e humbje një herë e përgjithmonë. Hasan Muglica si mesues e atdhetar që i dëgjohej fjala në çdo kuvend burrash, bëri thirrje për forcimin e çetave të armatosura për mbrojtjen e trojeve shqiptare. Tek vendi i quajtur "Plepi i egër" në Maqellarë, në Kuvendin e Krerëve të Dibrës për organizimin e luftës së armatosur, ai u ngrit e tha: "Të shtojmë forcat duke luftuar për jetë a vdekje. Ne malesorët e krahinave të Gollobordës dhe të Okshtunit do t'i përgjigjemi vendimeve që do të marrë ky kuvend, për të luftuar deri në fund për këto troje të parëve tanë." Në fillim të vitit 1912, kur shkonte të takohej me disa krerë kryengritës, kapet në befasi nga autoritetet otomane dhe burgoset. E torturuan tre muaj me rradhë me qëllim që ta mposhtnin e ta detyronin të largohej nga rruga atdhetare, por ai qëndroi burrërisht, madje edhe pas daljes nga burgu, ai merr rrugën për te çetat e armatosura në malësinë e Dibrës. Në shënj hakmarrje pushtuesit otomane dhe bashkëpunetorët e tij vendas ja dogjën shtëpinë dhe bibliotekën e tij me libra shqip. Por ata mundnin të digjnin shtëpi e libra shqip, madje edhe të vrisnin njerëz siç kishin bërë rreth pesëqind vjet, por nuk mund të ndalnin të bëhej Shqipëria. Kur në Vlorë ndodhej edhe bashkëluftëtari i tij Vehbi Dibra si përfaqësues i Dibrës në Kuvendin Kombëtar të drejtuar nga Ismail Qemali, që ngriti flamurin kombëtar me 28 Nëntor 1912 duke e shpallur Shqipërinë të lirë e të mosvarme, Hasan Muglica mblodhi bashkëluftëtarët dhe ngriti flamurin me shqiponjën e zezë dykrenare në çati të kullës se vet në Okshtun, për tu valëvitur kështu Flamuri i Skenderbeut edhe maleve të Shqipërisë.
Një rrezik i madh po i kanosej atdheut. Shpallja e pavarësisë i shtoi lakmitë e fqinjëve shovenistë që në programet e tyre kishin copëtimin e aneksimin e trojeve shqiptare e për ta realizuar e bërë fakt të kryer këtë coptim, nxituan të dërgonin trupa ushtarake për pushtimin e Shqipërisë. Serbia në jug pushtoi Kosoven shqiptare, ndersa në jug nguli kthetrat skilja greke duke pushtuar Janinën e Çamerinë që historia, që kur mbahet mend e që kur është shkruar në lashtësi, i ka njohur si troje ilirie me vazhdimësi në tradita, gjuhë, doke e zakone, arbërore. Në këto hapsira shqiptare të pushtuar nga fqinjët agresive shovenistë do të niste shpërngulja e shfarosja e popullsisë vendase, çfarë nuk prajti si gjenocid deri ne fundin e shekullit 20. Ndoshta veç hebrejve, nuk gjendet popull tjetër në botë të ketë pësuar kaq travajë, ndalime e mundime e të ketë derdhur lumej gjaku në histori, si shqiptarët. Hasan Muglica duke e ndjerë rreziku e madh që po i kanosej atdheut, si një fetar që i dëgjohej fjala anë e mbanë maleve të Dibres, lëshoi kushtrimin.
Nuk ish kohë për predikime por për të luftuar. O sot o kurrë! Përndryshe mbetemi përjetë pa atdhe e do të shuhemi me komb e racë shqiptari prej armiqëve pushtues! Vendosi heqjen e përkoheshme të petkut fetar dhe rrembeu pushkën e luftëtari kombëtar dhe në krye të burrave të krahinës doli tek Ura e Spiles mbi lumin Drin përballë pushtuesve të rinj serbë. Ndër luftime të rrebta, ku ushtria serbe e zënë në lak në grykat e maleve la me mijra e mijra të vrarë, dhanë jetën edhe qindra luftëtarë në mbrojtje të trojeve e shtëpijave të veta, e ndër të renët për atdhe ishin edhe 80 bashkluftetarët e tij okshtunas. E megjithë betejat e përgjakshme e humbjet e mëdha, ushtria e panumurtë serbe arriti të pushtojë tërë trojet e Shqipërise lindore duke synuar të dilte në Adriatik, për ta këputur Shqipërinë mes për mes dhe shuajtur çeshtjen shqiptare në Ballkan. I ndodhur në kushte tepër të vështira, Hoxhë Muglica shkoi në Elbasan, por edhe atje e pritën burgu, mundimet dhe torturat, kësaj radhe nga forcat tradhëtare esadiste, të cilat nuk lanë gjë pa bërë për t'a poshtëruar fetarin dhe luftëtarin e moshuar. Me ndihmën e atdhetarëve arratiset nga burgu dhe kthehet fshehurazi në vendlindje që mbahej pushtuar nga forcat ushtarake serbe. Pushtuesit me ta marrë vesh se në Okshtun ish kthyer Hasan Moglica, nisin ta kërkojnë lagje në lagje e shtëpi në shtëpi si armikun e tyre më të betuar në malet e Dibrës. Serbët nuk e kishin harruar disfatën e turpshme përballë luftëtarëve shqiptarë të armatosur keq, por me trimëri të pashoqe. Pushtuesit kërkonin hakmarrje, kërkonin të zhduknin krerët që populli përfundimisht ta pranonte robërimin e tjetërsimin e trojeve. Por me atdhetarë të flaktë si Hasan Muglica populli frymëzohej e hidhej në luftë plot besim e pushtuesit kurrë nuk do gjenin qetësi. Bënë çfarë është e mundur t'a shtinin në dorë dhe ja arritën qëllimit, veçse kurrë nuk do të arrinin t'a kapnin nëse në këtë mes të mos laperdharej tradhëtia.
E torturuan mizorisht tre ditë por nuk arritën t'a përkulnin dhe as t'a bënin bashkëpunëtorë të tyre për të pranuar pushtimin e predikuar përkuljen e nënshtrimin. Nuk ish Hasan Muglica nga ata burra që e shiste atdheun, por nga ata që për atdheun e jepnin jetën si me lè. Atyre që u munduan të ndërhyjnë për lirimin e tij, komandanti i trupave pushtuese serbe u tha: "Edhe sikur ta peshoni me flori, Hoxhë Moglica nuk lirohet!"
E çuan tek vendi i ekzekutimit bashkë me patriotin Abdi Sallaku, të cilin e kishte strehuar në shtëpinë e tij. Ishte 15 qershori i vitit 1915, një ditë e bukur për natyren por e zymtë për kombin. Në ato pak çaste që i mbeteshin, Hoxhë Hasan Muglica mori frymë thellë, vështroi Okshtunin e tij e malet përreth me besim se nuk kish forcë në botë që e vriste lirinë e popullit të vet që një ditë do të gjendej i lirë e krenar e zot në trojet e veta. Ai besim e bënte të mbante kokën lart në qendresë, sepse para së gjithash ishte një luftëtar kombëtar e si i tillë ai duhej t'a pranonte fundin tragjik, kryekreje se për një luftëtar nuk ka nder më të madh se sa rënia për komb e atdhe. Më kot ngazëllenin ushtarakët serbë, burrin e urtë e trim të Okshtunit Hoxhë Hasan Muglica nuk mundën t'a shuanin dot, as aty tek "Ara e Sheremetit", por as në zemrat e okshtunasve e mbarë Dibrës. Edhe sot e kësaj dite në kujtesen e popullit ruhet i shtrenjtë kujtimi i fetarit, mësuesit e luftëtarit të papërkulur, ruhen ndër breza fjalët e fundit, para se të binte nga bresheritë e plumbave të pushtuesve: "Rroftë Shqipëria!". E dëgjuan malet, e jehuan tej e pertej Korabit e ky ja përcolli mbarë trojeve shqiptare si kushtrim lirie. Edhe sot e kësaj dite ende e dëgjojmë trojeve etnike shqiptare anë e mbanë Ballkanit. A nuk e dëgjuam nga zemra e Kosovës, a nuk e dëgjuam në Drenicen e Adem Jasharit, a nuk e dëgjuam në Iliriadë, në Tetovë e Gostivar. A nuk e dëgjojmë në Çamëri e Mal të Zi e botës mbarë ku ka shqiptarë:
Rroftë Shqipëria! Amaneti i fundit i Hoxhë Moglicës rron e do të rrojë ndër shekuj në zemrat e shqiptarëve!
___________
Shkrimi i K.Traboinit është perfshire në  botimin e nipit të Hasan Moglicës për këtë figurë kombëtare në faqen 546-556, "Burri i madh Hasan Moglica" Elliott Moglica 
Toronto Kanada & Shqipëri 2012.

Aqif Pashë Elbasani

Aqif Pashë Elbasani, ose siç njihet me mbiemrin tjetër Biçakçiu; ka qenë Ministër i Brendshëm nga 28. 3. 1914 deri më 3. 9. 1914.

Veprimtarinë politike Aqif pashë Elbasani e pati filluar qysh në kohën kur Shqipëria ishte pjesë e Perandorisë Osmane, d.m.th. përpara 28 Nëntorit 1912. Atëhere ai ishte njëri ndër aktivistët e lëvizjes kombëtare kundërosmane që zhvillohej në Elbasan, ndërsa pas shpalljes së Pavarësisë u emërua në administratën e shtetit të pavarur shqiptar, në jerarkinë e kësaj administrate. Në fillim, në vitin 1913 Aqif pashë Biçaku (siç quhet ai edhe ndryshe), zuri vendin e prefektit të Elbasanit. Me ushtrimin e kësaj detyre u përpoq të forconte pozitat e qeverisë së parë kombëtare, duke e shndërruar Elbasanin si mbështetjen kryesore të qeverisë qendrore, me qendër në fillim në Vlorë e drejtuar nga Ismail Qemali, mandej në Durrës.

Në kohën e regjimit të Vilhelm Vidit, që pasoi për gjashtë muaj qeverisjen gati njëvjeçare të Ismail Qemalit, Aqif pashë Elbasani u emërua ministër i punëve të brendshme, funksion që e mbuloi për 3-4 muaj, nga maji deri në fillim të shtatorit 1914. Pas këtaj ministri i rendit u detyrua të linte vendin e të kalonte në emigracion politik, si të gjithë anëtarët e tjerë të kabinetit, së bashku me vetë kryetarin e shtetit, me princ V. Vidin.

Largimi nga vendlindja ndodhi më 3 shtator të 1914-ës kur kishte kaluar plot një muaj nga fillimi i përleshjes botërore, nisja e së cilës njihet 4 gushti i vitit 1914. Në braktisjen e vendit nga Aqif pashë Elbasani ndikoi për të keq shpërthimi i Luftës I Botërore. Fuqitë e huaja evropiane, qoftë ato ndërluftuese si Austro-Hungaria apo të tjerat që shpallën përkohësisht qëndrimin “asnjanës” ndaj luftës, si Italia, nuk ishin më të interesuar për ekzistencën e shtetit shqiptar, dhe, rrjedhimisht, hoqën dorë nga mbështetja e tij për stabilizim. Megjithëse ishte tejet negativ për shoqërinë, nuk qe faktori i jashtëm ai që përcaktoi vendimin e Aqif pashë Elbasanit për të lënë vendin e tij. Ishte lëvizja e armatosur që shpërtheu në Shqipërinë e Mesme, e cila njihet me emrin “Lëvizja e Haxhi Qamilit”, dhe ishte sidomos zgjerimi i kësaj lëvizjeje, që e detyruan Aqif pashë Elbasanin të largohej nga Shqipëria së bashku me shumë kolegë dhe shumë patriotë të të tjerë rilindës. Aqif pashë Elbasani kishte zëvendësuar në maj 1914 Esat pashë Toptanin, i cili me fillimin e kryengritje antividiste u akuzua si mbështetës, nën rrogoz, i kryengritësve, veprimet e të cilëve nisën më 17 maj. Megjithë përpjekjet si ministër i punëve të brendshme Aqif pashë Biçaku me forcat e tij dhe mbështetësit e kryetarit të shtetit, nuk arritën të mposhtnin kundërshtarët. Pas 4 muajsh, në shtator 914, shqiptarët antividistë zotëronin të gjithë Shqipërinë e Mesme duke filluar nga kryeqyteti, nga Durrësi.

Aqif pashë Elbasani nuk qëndroi gjatë në emigracion, në Bari të Italisë, ku u vendos në fillim. Ai u kthye në vend pas gati gjashtë muajsh, në fillim të vitit 1915. Ai nuk qëndroi dot në Bari, por nuk shkoi dot as në Elbasan ku ligjin vazhdonin ta bënin forcat kryengritëse. Ai u vendos në Shkodër dhe jo rastësisht. Qyteti më verior i vendit ishte shndërruar asokohe në një qendër të rëndësishme ku kishin gjetur strehim figura atdhetarësh të spikatur nga mbarë vendi, që nga jugu e në veri, madje që nga Çamëria e deri në Kosovë. Në fund të dhjetorit 1914, Italia kreu agresionin e saj të parë kundër shtetit shqiptar. Forcat e armatosura italiane u vendosën atëherë në pozitën gjeostrategjike të Vlorës. Largimi në këtë kohë i Aqif pashë Elbasanit nga Italia a mos lidhet me këtë akt agresiv të fqinjit tonë të përtej detit? Në këtë rast kemi të bëjmë me një hamendësi. Këtë dyshim nuk e shmang dot as një njoftim i shtypit të kohës ku pohohet se: “Qeverija italiane shumë herë e kishte ngarë Aqif pashën dhe s’e kishte lënë që të rijë në Bari, po shqiptari i urtë kishte gjetur anën që të mos ndahet nga bregu i Adriatikut”.

Sidoqoftë prania në vendin e tij i jepte mundësi pashait elbasanas të ndiqte më nga afër zhvillimin e ngjarjeve dhe të ndikonte në ecurinë e tyre me mendimet që mund të jepte. Ç’është e vërteta për veprimtarinë atdhetare të Aqif pashës në qytetin e Rozafës nuk kemi ndeshur në shumë të dhëna. Veprimtaria e tij në Shkodër, ashtu si atë të shumë figurave të tjera, e mbulon më shumë heshtja, në kuptimin se ajo nuk ka gjetur pasqyrimin e nevojshëm në dokumentet dhe materialet e tjera të kohës. Megjithatë është vërtetuar tanimë se Aqif pasha ishte njëri nga patriotët që formuan në Shkodër në vitet 1914-1915, një komitet të fshehtë, i cili i vuri vetes për detyrë të bashkërendiste veprimet për mbrojtjen e çështjes shqiptare dhe për organizimin e Lëvizjes Kombëtare. Komiteti veproi gjatë konfliktit botëror, por më shumë u aktivizua në mbarim të këtij konflikti, kur koha shtroi nevojën e mbrojtjes së vendit nga planet ekspansioniste të fituesve të luftës. Përveç Aqif pashës në këtë komitet bënin pjesë figura të njohura të politikës shqiptare, si Hoxhë Kadri Prishtina, Sotir Peci, Eshref Frashëri, Ali Shefqet Shkupi etj.

Në Shkodër veprimtaria politike e Aqif pashës vazhdoi për disa muaj, deri në korrik 1915. Këtë radhë ishin forcat e fqinjit të Veriut, të Malit të Zi, që e ndërprenë dhunshëm këtë aktivitet, kur ato shtinë në dorë Shkodrën, në mbarim të muajit qershor 1915. Me pushtimin e Shkodrës nga forcat e armatosura të Malit të Zi Aqif pashë Biçaku u bë njëri nga viktimat e këtij pushtimi.

Largimi i detyruar i Aqif pashës nga vendlindja është një tregues i peshës politike që gëzonte kjo figurë në mjedisin shqiptar. Megjithatë, falë zhvillimeve në frontet e Luftës së Parë Botërore, internimi i Aqif pashë Elbasanit në Mal të Zi nuk vazhdoi veçse për disa muaj. Ai i shpëtoi izolimit në fillim të vitit 1916 në rrethanat e krijuara nga zhvillimi i luftimeve. Në janar 1916 komanda e forcave të armatosura të Malit të Zi, në luftime me forcat e Perandorisë Austro-Hungareze u detyruan të nënshkruanin aktin e armëpushimit e të kapitullonte. Paskëtaj në territorin e Malit të Zi u vendosën trupat e Perandorisë Dualiste. Në kushte të tilla shpëtoi nga internimi Aqif pashë Elbasani bashkë me Luigj Gurakuqin, me Sotir Pecin etj.

Duket që ishin këto rrethana që e nxitën Aqif pashën dhe bashkë me të Luigj Gurakuqin, Bajram Currin etj t’u drejtoheshin shqiptarëve me një thirrje publike, e cila i ftonte këta të mos u bënin qëndresë forcave austriake që po hynin në kufijtë politikë të shtetit shqiptar, se këta po vinin si “mbrojtës dhe çlirimtarë”.  Përzënia jashtë kufijve politikë të shtetit shqiptar e forcave serbe dhe vendosja këtu e njësive të armatosura të Perandorisë Dualiste e nxitën Aqif pashë Elbasanin të merrte nismën për ngritjen e pushtetit shtetëror me administratorë vendës, shqiptarë. Këtë nismë të Aqif pashës duket se e nxiti edhe mendimi se kjo detyrë i takonte atij, si ministër i punëve të brendshme i qeverisë së fundit të kohës së Princ Vidit. Këtë nismë e paraqiti madje sikur e kishte marrë me autorizimin e Princ Vidit. Kështu i shkruante Aqif pasha në fillim të marsit 1916 përfaqësuesit të ministrisë së punëve të jashtme të Vjenës në Shqipëri, August Kralit. Legjitimimi i këtij pushteti u mendua të bëhej bile nga një kongres ndërkombëtar, për përgatitjen e të cilit u ngrit një komision i posaçëm i përbërë nga patriotë elbasanas si Ahmet Haxhi Sinani, Sava Papajani, Shefqet Daiu, Simon Shuteriqi, Ymer Stringa etj. Ndërkaq Aqif pasha emëroi disa nëpunës të lartë si prefektë, nënprefektë e kryetarë komunash, që mbulonin prefekturat e Durrësit, të Elbasanit dhe të Beratit, ku ishin vendosur forcat e armatosura të Vjenës.


Bastuni dhe Thika e Aqif Pashë Elbasanit, marrë nga Muzeu Historik Kombëtar.
Edhe veprimet për thirrjen e kongresit nisën në të njëjtën kohë me atë për ngritjen e administratës shqiptare, pra në muajt shkurt-mars 1916. Në kongres u parashikua të mernin pjesë përfaqësues nga të gjitha krahinat e vendit, pavarësisht nëse këto ishin nën administrimin e njësive ushtarake austro-hungare, bullgare, italiane apo greke. Në kongres u ftuan të merrnin pjesë gjithashtu të deleguar nga kolonitë shqiptare të Bullgarisë, të Rumanisë si dhe nga grupet shqiptare që ndodheshin atëherë në Zvicër. Këtë veprimtari politike Aqif Pasha dhe bashkëpunëtorët e tij e nisën pa marrë më parë miratimin e autoriteteve austro-hungareze, por të bindur, mesa duket, se ky miratim nuk do t’u mungonte. Mirëpo rrethanat e disa viteve më parë, kishin ndryshuar dhe bashkë me të kishte ndryshuar edhe qëndrimi i Vjenës ndaj të ardhmes së Shqipërisë. Diplomacia vjeneze nuk ishte më e interesuar për përtëritjen e shtetit të pavarur dhe sovran shqiptar, sikundër mendohej nga patriotët elbasanas kur nisën veprimtarinë e tyre, dhe nga të tjerë. Të nisur nga këto synime autoritetet austro-hungareze e penguan veprimtarinë e mëtejshme të administratës shqiptare të drejtuar nga Aqif pashë Biçaku duke ndaluar edhe mbledhjen e vetë kongresit. U gjetën edhe pretekstet. Në vendet ku ishin shtrirë forcat austro-hungareze ishin të ndaluara mbledhjet me karakter politik, shkruhej në urdhërin e ndalimit të kongresit, ku theksohej se zhvillimi i mbledhjeve të tilla nuk lejoheshin në kohë lufte as në vetë territorin e Perandorisë. Po ashtu sipas udhëzimeve të Vjenës çdo administrator apo funksionar vendës (shqiptar) emërimin e tij duhet ta marrë “vetëm e vetëm prej administratës sonë ushtarake dhe jo nga një anë tjetër”, nënvizohej ndër të tjera, në këto udhëzime. I vënë përpara këtyre pengesave të pakapërcyeshme për të dhe për kohën, Aqif pashë Elbasani u detyrua të hiqte dorë nga veprimtaria politike për ngritjen e administratës vendore të drejtuar nga shqiptarë si dhe nga mbajtja e kongresit në Elbasan. Për këtë dorëheqje ai njoftoi në fund të prillit 1916 prefekturat dhe nënprefekturat që ishin ngritur ndërkohë. “Nga shkaku i veprimeve ushtarake, të qeverisunit e Shqipënisë do të bahet përkohësisht prej ushtrisë së mbretnisë së madhe të Austro-Hungarisë dhe qysh prej kësaj minute po largohem nga detyra”, i njoftonte Aqif pashë Elbasani vartësit të tij.

Pikërisht në qershor 1916 revista “Biblioteka Zëri i Shqipërisë”, ia kushtonte plot një faqe të saj portretit të Aqif pashë Elbasanit, të shoqëruar me një mbishkrim, në të cilin midis të tjerave pohohet se “Me gëzim të madh po botojmë sot fytyrën e atdhetarit të çkëlqyer Aqif pashë Elbasanasit, i cili atdhetarismën e provoi me vepra dyke vënë...ndë rrezik kaqe herë dhe jetën e tij. Këtë burrë besnik tërë populli shqiptar e adhuron edhe pret nga ay edhe shumë shërbime të tjera. Sot ndodhet, për shërbim të atdheut, ndë Elbasan”, përfundonte mbishkrimi. Në foto Aqif pasha na paraqitet në moshë mesatare, i veshur me kostum modern; në qafën e tij duket qartë kravata ala papijon. Vetëm në kokë festen nuk e kishte zëvendësuar ende me kapelen “republike”.

Heqja dorë prej Aqif pashë Elbasanit nga veprimtaria për ngritjen e administratës shqiptare u pasua nga një heshtje e gjatë që vazhdoi për mëse dy vjet. Me këtë qëndrim, Aqif pasha u bashkua me shumë politikanë të tjerë shqiptarë, që kishin menduar të hynin në veprime në situata më të qarta politikisht, kur mbarimi i Luftës Botërore do të përcaktonte grupimin fitues të luftës dhe, rrjedhimisht, do t’i bashkonte shqiptarët në përpjekjet e tyre për mbrojtjen e të drejtave kombëtare nga dhunuesit e tyre.

Heshtjen e tij prej mëse dy vitesh e ndërpreu pikërisht mbarimi i luftës dhe shtrimi së afërmi i të ardhmes së Shqipërisë dhe i çështjes kombëtare në tavolinat e Konferencës së Paqes. Këtë radhë Aqif pasha shfaqi botërisht pikëpamjet e tij për rrugët që duheshin ndjekur për mbrojtjen e vendit nga pretendime e Fuqive ë Antantës, të cilat, si fituese të luftës do të përpiqeshin të vinin në jetë planet e tyre ekspansioniste, të njohura tanimë botërisht qysh mëse një vit më parë. Në nëntor 1917 ishte botuar Traktati i fshehtë i Londrës i 26 prillit 1915, i nënshkruar midis tri fuqive të Antantës dhe Italisë, traktat i cili e ndante territorin e shtetit shqiptar midis tre vendeve fqinj, midis dy shteteve ballkanike dhe Italisë, që të tre fitues të luftës botërore. Në këtë rast Aqif pasha shprehur mendimin për “armën” që duhej të përdornin shqiptarët në luftën diplomatike për mbrojtjen e çështjes së tyre kombëtare. Si bazë për këtë mbrojtje duhej të shërbente vendimi i Konferencës së Ambasadorëve i 29 korrikut 1913 për Shqipërinë, vendim i cili “as nuk asht prishun, as nuk asht vjetrue”, theksonte ai me forcë në një letër drejtuar më 20 dhjetor 1918 nga Elbasani kryetarit të Kongresit të Durrësit, Mehmet Konicës. Dhe po aty shtonte se duheshin kërkuar gjithashtu “me u ndreq gabimet dhe padrejtësitë që u banë atëherë në caktimin e kufijve” dhe që këta kufij duhet “të çohen në qoket e natyrshme të tyne”. Kongresi do të hapej më 25 dhjetor në Durrës, si ish-kryeqyteti i vendit gjatë viteve 1913-1914. Vlerësimi prej Aqif pashës i rëndësisë që kishte për Shqipërinë Vendimi i Konferencës së Ambasadorëve të 29 korrikut 1913 dhe se ky vendim “as nuk asht prishun, as nuk asht vjetrue”, dëshmojnë për mprehtësinë e tij në kapjen e akteve ndërkombëtare me vlera të veçanta në rrafshin diplomatik për mbrojtjen e vendit të tij nga pretendimet e shteteve fqinje. Pohimi i mosprishjes së këtij vendimi nënkuptonte mospjesëmarrjen e shtetit shqiptar, si organizëm shtetëror, në kasaphanën botërore që sapo kishte mbaruar. Këtë qëndrim “asnjanës” të Shqipërisë në konfliktin botëror do ta theksonte mandej delegacioni qeveritar shqiptar në memorandumin e tij dorëzuar Konferenës së Paqes më 12 shkurt 1919. “Asnjanësinë e saj (e Shqipërisë) që Fuqitë e Mëdha ia kishin garantue, ia prishën ushtritë luftare e...Shqipnia ka pa gjithë tmerrimet e pushtimit”, pohohej në këtë dokument të delegacionit zyrtar që doli nga Kongresi i Durrësit i 25 dhjetorit 1918[13]. Sipas letrës së 20 dhjetorit Aqif pasha dëshironte të merrte pjesë në këtë kongres, porse “kohët e liga dhe rrugët e këqia” e kishin penguar atë të vinte në Durrës. Ka mundësi që ky pohim të jetë i vërtetë, porse nuk përjashtohet edhe dëshira e pashës për t’iu shmangur debatit politik që mund të hapej në Durrës (në vijim të debatit të zhvilluar kohët e fundit nga grupe politikanësh shqiptarë) për problemin madhor që koha kishte shtruar për zgjidhje. Nga përmbajtja e letrës rezulton se Aqif pashë Elbasani nuk pajtohej me pikëpamjet e disa politikanëve shqiptarë për të cilët për të shpëtuar vendin nga e keqja më e madhe i duheshin bërë disa lëshime Italisë, deri në vendosjen e shtetit shqiptar përkohësisht nën “mbrojtjen” e kësaj fuqie të madhe fqinje. Me këto pikëpamje kishin dalë botërisht në shtyp (në muajt tetor-nëntor 1918), Turhan pashë Përmeti (kryeministër në kohën e qeverimit të V. Vidit), Mufit bej Libohova, Visar Dodani, Syreja bej Vlora, dhe vetë Mehmet Konica etj. Aqif pashë Elbasani nuk u pajtua me këto pikëpamje dhe reagoi. Kundërshtimin e tij e shfaqi pikërisht në letrën e 20 dhjetorit në të cilën pohonte: “Mbretnia italiane duhet të dojë Shqipninë me formën e vendueme prej Konferencës së Londrës, se ndryshe u çel rrugën kërkimeve të anmiqve të Shqipnisë, të cilët kërkime janë edhe kundër interesit të saj” Me “anmiq të Shqipnisë” këtu nënkuptohen dy vendet ballkanike fqinj, Greqia dhe Serbia.

Më 1926, me rastin e vdekjes, gazeta “Liria Kombëtare”, e vlerësonte si “njeri pozitiv” duke e përjashtuar nga bejlerët dhe pashallarët “e liq”. Nuk ka mbetur jashtë as nga botimet memorialistike. S. Vllamasi e cilëson si patriot “të flaktë”, por “kokë fortë dhe inatçi deri në fund”. Veprimtaria politike e Aqif pashë Elbasanit është vlerësuar po ashtu nga pushteti politik. Në vitin 1962 ai është dekoruar me urdhërin “Për veprimtari patriotike” të klasit II-të.

Në vitet e pluralizmit politik, është ngritur për të një përmendore, e vendosur në njërin prej shesheve publike të Elbasanit.

_____________
Ngaq Wikipedia

Historia e njerëzve me plis

BIBLA - HISTORIA E NJERËZVE ME PLIS /I/

Fatbardha Demi

Tiranë, 09. 03. 2015 - Janë të shumtë studiuesit që pohojnë se «Historia fillon me shkrimin». Por gjithashtu duhet të pranojmë se, përpara se njeriu të krijonte alfabetin, për t’u shprehur, ai ka vizatuar apo gdhëndur figura dhe simbole në kockë, objekte prej balte dhe faqe të gurrta. Kjo veprimtari, që sot emërtohet «art», ka qenë dhe vijon të jetë edhe në kohët moderne, një nga rrugët e rëndësishme, për pasqyrimin e periudhave të ndryshme të Historisë së njeriut. 

Në materialin që do të trajtohet më poshtë, lidhur me «shqipetarët e vjetër» siç shprehej filozofi i shquar Sami Frashëri, krahas fushave të njohura si gjuhësia, arkeologjia, etnografia apo dokumentet e shkruara, do ta shfrytëzojmë edhe pikturën, për të sjellë fakte mbi Lashtësinë, që nuk janë përmëndur kurrë nga historiografia botërore. Në këtë rrugëtim do të na ndihmojë Xhejms Tissot (James /Jacques-Joseph Tissot 1836 - 1902), një nga portretistët më të famshëm francez të shek.19, që i përket brezit të rrymës realiste në art.

Xhejms Tissot u rrit në një familje të përkushtuar katolike dhe mbas vitit 1887, në pikturat e tij (365 punime në vaj) autori ka trajtuar tema nga historia e Biblës (Testamenti i Vjetër dhe Testamenti i Ri). Si piktor që i jepte rëndësi të madhe detajeve, ai udhëtoi në Jerusalem, Palestinë dhe shtete të tjera të Lindjes së Mesme, për t’u njohur me vëndet dhe popullsinë që përfshiheshin në historinë e Biblës dhe ku gjëndej një material i pasur arkeologjik.(1)

Autoportret (1865) James /Jacques-Joseph Tissot 1836 – 1902; Bibla Testamenti i Vjetër e vitit 1611

Po çfarë lidhje kanë pikturat e Xhejms Tissot me historinë e iliro-shqipetarëve? Pikërisht këtu qëndron edhe zbulimi, që ndoshta autorit as nuk i shkoi ndërmënd, i një FAKTI HISTORIK, të pa pasqyruar në Historiografinë botërore.

James Tissot: Passion de Notre Seigneur Jésus-Christ

Në pikturën e parë (fig.1, poshtë) Xh.Tissot paraqet fiset hebreje në momentin e çfaqjes së një prej mrekullive të Zotit. Duke e ndjerë veten në prag të vdekjes për mungesë të ushqimit dhe ujit, hebrejt janë sulur të rëmbejnë mana (ushqimin hyjnor) që “dora” e Krijuesit ia ka hedhur nga qielli popullit të zgjedhur. Të habit fakti se në pikturë, disa prej tyre mbajnë Plisin e shqipetarëve mbi kokë. Në fig.2 piktori parqet një burr të moshuar. Të tërheq menjëherë pamja e tij gati-gati mitike: Balli i lartë, mjekra madhështore e sidomos vështrimi i tij që shpreh brengë, por edhe vendosmërinë e një vendimi të rëndësishëm. Në fig.3 Perëndesha hënore Sellena, e cila në skulptura jepet gjithëmonë duke vrapuar; Një skulpturë e rrallë e Aleksandrit të Madh me simbolin e besimit hënor të pellazgëve (ylli/hëna) (fig.4) dhe në fig.5 një bari në malet e Labërisë (Shqipëria e Jugut, shek.20).

Elementi i përbashkët i të gjithë grupit të figurave, pavarësisht periudhave mijëvjeçare që i ndajnë, është mbulesa e kokës, që në gjuhën shqipe quhet Plis ose Qeleshe. Siç pohojnë studiuesit, Plisi është pjesë e traditës së Kombit shqipetar. “Veçanrisht kësula e bardhë është ajo që, me gjithë ndryshimet e formës të rrjedhura nga fisi, e dallon shqipetarin nëpër gjithë Ballkan” (Eqrem Çabej “Shqipetarët midis Perëndimit dhe Lindjes” f.29)

Plisi - simbol i të zgjedhurve të Zotit! 

Sipas mitit, Moisiu udhëhoqi drejt tokës së premtuar, një përzierje popujsh, ku bënte pjesë edhe fisi Levi, të cilët nuk kishin përfituar toka si fiset e tjera hebreje. Arsyeja ishte se ky fis merrej me shërbimin ndaj kultit të Zotit (JHWH) dhe ishin të vetmit që kishin të drejt të ishin priftërinj. Sipas Biblës, vetë Zoti pohon: ”Unë kam zgjedhur levitët, ndërmjet Izraelitëve (...) levitët do të jenë të mi” (Numeri 3:11). Piktori ka përdorur Plisin, për t’i dalluar levitët nga njerëzit e fiseve të tjera hebraike (fig.1,lartë). E bardha, e kuqja dhe e zeza ishin ngjyrat e përkatësisë ndaj fisit të Moisiut. (2) Sipas etnografëve, këto janë tre ngjyrat kryesore në veshjen e traditës së shqipetarëve dhe deri në shek. 19-20, Plisi që përdorej prej tyre ishte i bardhë, i kuq dhe i zi. Megjithatë, tek shqipetarët në veshje, mbisundon ngjyra e bardhë, ngjyra e ndriçimit hyjnor e Krijuesit.

Në pikturën (fig.2, lartë) (3) autori paraqet vetë profetin Mojsi (120 vjeçar), i vetmi që foli sy më sy me të Plotfuqishmin. (Nu 12:3; De 34:10; At 7:20; Eb 3:2-5). Xh.Tissot nuk ka lënë ndonjë shpjegim se përse Moisiu paraqitet në të gjitha pikturat e tij me Plisin historik të shqipetarëve dhe është i vetmi portret në botë, ku ka këtë pamje.

Lind pyetja: A ka patur Moisiu origjinë iliro-shqipetare?

Të gjithë e njohin historinë e Moisiut. Sipas Biblës, ai lindi më 1571pk në Egjipt, (4) por disa studiues mendojnë më 1391/1386 pK( 7 Adar 2368 ) duke e cilësuar si bashkohës të faraonit Akhetaton. (5) Ai u birësua nga motra e Faraonit dhe si pjesëtarë i familjes mbretërore, Moisiu ishte prift dhe ishte paisur me të gjitha dituritë e shkencës dhe besimit të shkollës së Thotit (6). Në Egjiptin e lashtë, Faraonët dhe familjarët e tyre mbanin disa emra, sikurse edhe Perënditë pellazge të hyjnizuar në Olimp (Niko Stillo “Etruskishtja-Toskërishtja”). Historikisht njihen disa emra të Moisiut (Hosorsiphit), por kryesori mbeti ay që përdoret edhe në ditët tona.

Sipas Biblës, emri Moisi (në hebraisht מֹשֶׁה - Môsceh) do të thotë “i nxjerrë jashtë”, por rrënja “ms” është egjiptiane e do të thotë “fëmijë”(Esodo 2,10). (7) M.Eliade (historian i besimeve, mitolog dhe filozof, 1907-1986) gjithashtu emrin e Moisiut e shpjegon si egjiptian me kuptimin “i lindur, fëmijë”.(8)

Në lashtësi i kushtohej një rëndësi të madhe emërtimeve dhe tek pellazgët emri, sidomos i figurave kryesore të historisë së tyre, lidhej me mitet e besimit. Shpjegimet e mësipërme në Bibël nuk dëshmojnë rolin e Moisiut si profet dhe si figurë qëndrore, në besimin Ebraik, Kristian dhe Islam. Por një legjendë e traditës gojore hebreje na ndihmon të zbulojmë kuptimin e emrit dhe gjuhën së cilës i përket. Kur Zoti i diktoi Moisiut ligjet sipas të cilave duhet të silleshin hebrejt me njëri-tjetrin dhe me popujt e tjerë (Torah) për të gëzuar vendin e një populli të zgjedhur, “Fëmijët e Izraelit i thanë Moisiut: Moisi, mësuesi ynë, na e mëso ... na e shpjego Torah-un” (Midrash Tanchuma; Menachot 29b; Sotah 13b). (9) Kjo legjendë përputhet me emrin shqip “mësues” dhe tregon profesionin e priftërinjve dhe sot e kësaj dite.

Poeti dhe eruditi shqipetar, Pashko Vasa (1825- 1892) pohon se “emri i Moisiut, nipit të Ramsesit të II dhe përhapës i krishtërimit, ka qenë tjetër dhe më vonë u quajt "Moisi" dmth mësues. Muse, shqip mësoj dhe musoj, do të thotë: unë mësoj, unë jap mësim. Musois është ai i cili jep mësim, i cili na frymëzon dijen, që lindi shkencën”. (10)

Përfundimi i parë: Kur tek një fjalë, kuptimi mitik përputhet me atë gjuhësor, origjina e emrit i përket popullit që e flet atë gjuhë. Për rrjedhojë emri i Moisiut është i gjuhës shqipe dhe tregon detyrën e tij si profet.

Por përkatësinë e tij etnike, nuk e dëshmon vetëm emri ...

Dhjetë urdhëresat e marra nga “goja” e Zotit, Moisiu i ka shkruar në gjuhën pellazgo-shqipe.

Në ditën e parë të muajit të tretë që nga largimi nga Egjypti, izraelitët e lodhur dhe plot dyshime për fjalët e Moisut dhe fatin e tyre, mbritën në këmbë të malit Sinai. Sipas urdhërit të Zotit, mbas tre ditë “pastrimi”, Moisiu i vetëm, ju ngjit malit Sinai ku qëndroi dyzet ditë dhe netë, për të marrë nga goja e të Plotfuqishmi dhjetë Urdhëresat (Es17,8-13), dy prej të cilave të shkruara “me gishtin e tij” mbi dy rasa guri që njihen me emrin TORAH. (11) Vendosja jo e rastësishme e ngjarjes, mbi një mal me emrin e Perëndisë hënore Sin të panteonit sumer, babilonez dhe të asirëve,(12) dëshmon jo vetëm besimin hënor të pellazgëve në këto vënde, por dhe origjinën pellazgë, të mitit kristian.

Torah (në hebraisht תורה) personifikon vetë figurën e Zotit dhe përmban 613 urdhëresa. Sipas studiuesve është një fjalë e vjetër hebraike që tregon “mësimin” dhe shpesh përkthehet si “ligje”.( Stephen M. Wylen, Settings of Silver : An Introduction to Judaism, Paulist Press, 2001, p. 16) Siç vihet re, për këtë fjalë nuk kemi një përkthim gjuhësor. Sipas P.Zheit, Gjuhët e para kanë qenë simbolike dhe simboli është gjuha më të cilën E (Qëndra, Zoti) shprehet. (13)

Bazuar mbi të njejtin parim, albanologu Xhuzepe Katapano (Thot Parlava Albanese, Bardi Editore, Roma 1984) sqaron se: “TORA ka të bëjë me çdo çast të jetës, me krejt ekzistencën njerëzore (…) rrjedh nga tingulli TR (tërë), ku e para (t-shën im) tregon cakun dhe e dyta lëvizjen (r-rrota, rrethi-shën im) (…)

Ngaqë Zotit nuk mund t’i jepet një emër, që të shprehte thelbin e tij, realitetin përmbajtësor, Thoti e emërton: TËRË - i tëri, i ploti, absoluti (...) Pra TORA-HA është Arbërisht, përmbledh gjithë urtësinë, tërë dijen e drejtësisë!„ (14)

Ky shpjegim është shkencor dhe i bazuar mbi faktet gjuhësore, por janë trashëguar edhe fakte grafike. Mund të themi se, para përdorimit (ose krahas) të fjalës, njeriu „ka folur“ nëpërmjet gjesteve dhe vizatimit. Psikologu i njohur Karl Jang (Carl Gustav Jung,1875 -1961) pohon se njeriu përdor fjalën, për të shprehur kuptimin e mendimit që do të tregojë. Gjuha e tij është plot me simbole, por për të dhënë thelbin e mendimit, ai shpesh përdor vizatimin. (15)

Emërtimi në gjuhën shqipe Torah/Tërësi, i Zotit është shprehur gjatë mijëra viteve, me të njejtin gjest-simbolik: duart e hapura që tregojnë gjithësinë (gjithë horizontin, nga lindja në perëndim, nga Alfa deri tek Omega). Ky simbol, nga mitologët kristian iu përshtat mitit të sakrificës së Krishtit, për t’i dhënë popullit idenë e të dërguarit të Zotit. Në fotot poshtë, shihet përcjellja e simbolit besimtar në kohë.

(16) (Nga e majta në të djathtë) Figura e Perëndeshës së parë me trup njeriu e kokë zogu. Tre V poshtë qafës, dëshmojnë besimin hënor të pellazgëve; Perëndesha e gjuetisë dhe mbrojtëse e kafshëve, Britomartis e periudhës minoike; Perëndesha hënore Iside në Egjiptin e Lashtë; Aleksandri i Madh në një diademë mbretërore e ruajtur në Kiev; Kryqëzimi i Krishtit, pikturë murale në Manastirin e Deçanit, Kosovë.

Nuk mund të lë pa përmëndur edhe një fakt tjetër, emërtimin e vendit ku ruhen ligjet e urdhëruara nga Zoti (Torah): “ARCA e Aleancës”. Në gjuhën hebreje lexohet ('ārōn ha-bĕrīth), ku na bie në sy emri i vëllait të Moisiut Aaron, që besoj se shpjegon mitin e bërjes së arkës sipas udhëzimit të Zotit dhe jo kuptimin gjuhësor. Origjina e fjalës shqip “arka” (arca) e ka nga emri “bark” në kuptimin e barkut të njeriut që mban femijën. Por siç dihet, në gjuhët natyrale (gjuhët e njeriut primitiv) siç është shqipja, fjala ka edhe kuptim simbolik, të cilin na e shpjegon Fjalori Teosofik i H.Blavatskit (Helena Petrovna von Hahn, 1831-1891): Arka (Argha- kald.) - nënkupton mitrën e Naturës; Hënën e Re, një barkë shpëtimi; por edhe një kupë që përdoret për ritet fetare. (17) Herodoti e përmënd emrin “Arka-ia”, si emër të krahinës së Peloonezit, vend ku banonin «pellazgë aigia-lees». (18) Kjo krahine me vone u emertua Man-i, që ka qenë emri i lashtë në gjuhën shqipe i Hënës (Mana) (F.Demi “Besimi henor deshmi e autoktonise se Kombit Arber”).

Por le të vijojmë tezën tonë. Faktet dëshmuan se emërtimi i librit të ligjeve (Torah) është i gjuhës shqipe, por brenda saj ka fjalë që përdoren edhe sot nga shqipetarët. Historia e shenjtë e popullit hebraik, kapitulli i Gjenezës hapet me krijimin e botës: „Në fillim Zoti (Elohim) krijoi qiellin dhe tokën...“ (Gen. 1:1). Fjalën „në fillim“ e tregon shigjeta në (fig.1,poshtë) shkruar me alfabetin hebraik, por shqiptimi është në gjuhën shqipe.

(Morris Jastrow's Dictionary of thë Targumim, thë Talmud Babli and Yërushalmi, and thë Midrashic Litëraturë, 1903; pag 923, PDF vol 2)

Janë dhënë shpjegime të ndryshme për këtë fjalë: Në Fjalorin e orientalistit amerikan M. Jastrou (Morris Jastrow, Jr. (1861 - 1921) (fig.1,lartë) kjo fjalë do të thotë „gjigand“. Ata u quajtën „n‘filim“ sepse ata shkaktuan shkatërimin (përmbytjen) e botës; është emër demoni. (19) Besoj së autori është nisur për këtë shpjegim nga mitet mbi fiset e para që jetuan në Tokë duke e lidhur me temën e Gjenezës. Ka shumë mundësi që M.Jastrou të jetë bazuar edhe tek Fjalori Teosofik i esoteristes më të shquar të shekullit 19, H.P.Blavatskit ku shënohet : „Nëfilim“ (ebr.) - Gjigandët, Titanët, Të rënët (Ëngjëjt –N.d.T.) (20) Me sa duket edhe H.Balvatski është mbështetur tek përkthyesit grek të Biblës hebraike ,të cilët fjalën „nëphilim“ (në gjuhën origjinale hebreje ph=f) e kanë përkthyer - gjigand.

Sipas Enciklopedise Treccani (Enciclopedia Italiana -1933), Titanët „të lindurit nga toka“ ishin brezi më i lashtë i pellazgëve ku bënte pjesë edhe Kroni, babai i Zeusit. Zeusi përfaqsonte brezin e ri të Titanëve që u hyjnizuan si perëndi në Olimp. (21) Gjigandët dhe Titanët janë pellazge dhe i përkasin dy degëve të të njejtës famile etnike (gegë dhe toskë), gjë që shpjegohet qart nga ana gjuhësore e emrit: „titan“ dmth „tanët“. Emërtimi „gjigand“ shpreh vetëm dallimin fizik, që dallon pellazgo-ilirët (shqipetarët) e veriut nga ata të jugut, të cilët vijnë më të shkurtër. Edhe sot popullsia e Shqipërisë Veriore dhe ajo historike (Dardania), emërtohet Gegë, fjalë e rrjedhur nga Gigë (gjigandë). Pra, shpjegimi që i bëhet fjalës „nefilim“ të çon tek mitet pallazge.

Që në Bibël kemi një histori pellazge vërtetohet edhe me fakte gjuhësore. Teksti i vjetër, sipas studiuesve është shkruar në gjuhën aramaika dhe jo hebraike. Shkruesit hebrej duke mos e ditur kuptimin e fjalës e kanë lënë në origjinal. (22) Në gjuhën e sotme shqipe kjo fjalë shqiptohet qartësisht nga ana gjuhësore dhe ka kuptimin e „fillimit të një dukurie apo veprimi dmth zanafillën e ...“, që në Bibël është emërtuar „Gjeneza“. Tek fjala „nëfilim“ me gërma hebraike, ndodhet edhe një shenjë e vogël    (si apostrof, fig.1,2 lartë) mbas gërmës së parë dhe quhet „yod“ dhe në alfabetin hebraik ka vlerën numerike 10 (numri perfekt, që përfaqëson Zotin). Sipas Rabbi Aqiva (shk.1), një prej themeluesve të hebraizmit tradicional (shk. 1-6 pas Kr), HaShem (një nga emrat e Zotit në Bibël) iu dha fëmijve të Izraelit jo vetëm dhuratën e shenjtë Torah (ligjet) por në të, shtoi edhe një dëshmi të veçantë të dashurisë ndaj tyre me anën e shenjës së yod-it, me të cilin ishte krijuar Bota (23) Pra germa „yod“ dëshmon vetë Krijuesin. Çdo germe, në alfabetin hebraik, i përgjigjet një pjesë e trupit të njeriut apo kafshës dhe gërma « yod » përfaqëson dorën (dorën e Zotit , siç paraqitet në muret e Pirmidave dhe në artin mesjetar të kristianizmit) dhe shqiptohet « Yod » ose « Youd» (24) Gërma „yod“ u bë emërtimi i Zotit: „Got“ dhe „Gott“ në gjuhët gjermanike të Europës Veriore.(25)

Gjuhëtarët pohojnë së alfabeti hebraik e ka origjinën nga alfabeti aramaik (araméen) dhe e kanë përdorur hebrejtë dhe diaspora judeo-arabe, judeo-gjermane dhe gjuhë të tjera semitike. (26) Vëtë alfabeti aramaik, e ka bazën nga alfabeti i fenikasve që është përhapur në Lindjen e Aferme në mijëvjeçarin e dytë pK. Ky alphabet u adoptua për të shkruar shumë gjuhë të tjera si hebraishten, nabetiane, siriane, palmiriane,mongole etj. mendohet edhe të turqishten e vjetër, i përdorur deri në shk 8 pK. (27) Fenikasit, apo “ Popujt e detit”- siç dëshmon Dr. Arif Mati (Aref Mathieu) - përbëheshin nga fise të ndryshme, në shumicën e tyre, të të njejtit trung etnik që quhet ‘pellazg, proto-ilir,frigjian apo thrako-ilir’ ”. Në Testamentin e Vjetër ata emërtohen si pasardhës të drejtpërdrejtë të Noe, krijuesit të racës së re njerëzore.(28)

Në pasqyrën I (poshtë) tregohet së si ka ndryshuar shenja e Krijuesit, nga alfabeti i hershëm aramaik deri tek shenja «yod» e alfabetit hebraik:

I -

a) Alfabeti i hershëm Aramaik (shek. 10 - 9 pK) ku gërma “Z” është e njejtë me alfabetin fenikas dhe greqishtes arkaike (pellazge) siç shihet në pasqyrën II poshtë.

b) Alfabëti Impërial Aramaik (shek. 5 pK)

c) Alfabeti hebraik. Kjo shenjë shënohet edhe si “I” e vogël (29)

Në gjuhën shqipe emri i Krijuesit fillon me gërmën Z (Zoti) sikurse edhe emri i Kryeperëndisë së Olimpit “Zeus”, rrënja e të cilit shpjegohet vetëm në gjuhën shqipe «zë, zëri» dmth ai që lëshon zërin si bubullimë. Në pasqyrën II, shihet se gërma “Z” e alfabetit aramaik është e njejtë më atë të fenikasve dhe e alfabetit pellazg, të cilin gjuhëtarët e shekullit 19 e emërtuan gabimisht greqishtja e lashtë.

II -

(30) 

Gërma “Z”, më vonë grafikisht u shndrua në “ I ” që tek hebrejtë lexohet « Yod » dhe paraqitet si apostrof ose “i” e vogël. Në pasqyrën III (nga e djathta në të majtë), tregohet se gërma « Yod » apo “Iota” tek grekët dhe “I” e etruskëve dhe romakëve, e kanë origjinën nga hieroglifi egjiptian që pasqyron dorën. (31)

III -

BIBLA - HISTORIA E NJERËZVE ME PLIS /II/

Fatbardha Demi

Tiranë, 09. 03. 2015 - Perëndia Thot, krijuesi i alfabetit të lashtë egjiptian, si gërma fonetike morri tingullin e parë të emrit të figurës që vizatohej, dhe emri i dorës fillon me gërmën D vetëm në gjuhën shqipe. Dora (mano) sipas gnosticizmit do të thotë Zoti i Dritës. (32) Hiroglifi-figurë i dorës, me kalimin e kohës (grafika nr.III, lart) ka pësuar ndryshime, por i pandryshuar mbeti fakti se në mite, këto gërma kanë emërtuar gjithëmonë Zotin. Pra jo vetëm fjala “nëfillim” është shqip, por edhe gërma “yod” e alfabetit hebre (simbol i Zotit) e ka origjinën nga gjuha shqipe/arbërishte e Thotit pellazg.

Por hebrenjtë nuk morrën vetëm shkronjat nga egjiptianët. Studiuesi Dr. Arif Mati pohon se “Hebrenjtë i kanë huazuar nga egjiptianët bazat e tyre fetare, ligjet, rregullat e higjenës dhe supersticionet e tyre” (33) Studiues të shumtë, vëren edhe M.Eliade, pohojnë se besimi hebraik nuk kishte “krijuar” asnjë mit (...) Gjenia e besimit të Izraelit qëndronte në faktin se “Lidhjen e Zotit me popullin e zgjedhur, e kishte transformuar në një histori të shenjtë” .(34)

Në vijim të tezës sonë, edhe Plisi është një nga dëshmitë e origjinës pellazge të Biblës hebraike.

Në pikturat e piramidës (qytetit Deir el-Medîneh,Tebë) e cila mendohet së i përket periudhës së Ramsesit II, (fig.1 poshtë) vihen re figura femrore me qeleshe, që besoj se pasqyron një priftëreshë. Pamje të tilla janë shumë të ralla në artin egjiptian. Me Plis (pak më të zgjatur) është paraqitur Perëndia Horos, Osiris dhe disa Faraonë. Këtë formë të Plisit e gjejmë edhe tek priftërinjtë etruskë.

Të bije në sy, se si Faraoni egjiptian (fig.2), Ismaili biblik, Danieli (fig.3) dhe Noe, në pikturën e Xh.Tissot, kanë të lidhur mbi qeleshe një rrobë apo shami, siç e përdorin edhe shqiptarët e Veriut të shek.20 (fig.4,5) dhe të Jugut historik (Arvanitasit). Ne vërejmë të habitur së si trashëgohet për mijëra vjet një traditë edhe në veshje, e cila patjetër do të ketë një kuptim besimtar meqënëse lidhet tek Plisi. “Rëndësia e një ideje besimtare-pohon M.Eliade - faktohet nga aftësia e saj ‘për të mbijetuar’në periudhat e mëvonshme” (36)

 

(35)

Siç pamë nga materiali i deritanishëm, në të gjitha pikturat e Xh.Tissotit ku paraqiten figurat biblike dhe fisi hebre (levit) me Plisin e shqipetarëve të sotëm (simbol i mitit pellazg të krijimit), kemi përputhje edhe me faktet gjuhësore dhe arkeologjike. Kjo i jep pikturave të tij, vlerën e një dokumenti historik.

Përfundimi i dytë: Emërtimi i librit të ligjeve të shkruar nga Moisiu -Torah- është vetë emri i Zotit. Si fjalë simbolike, gjen shprehjen e saj të plotë, vetëm në gjuhën shqipe. (Xh.Katapano) Brënda saj, ka fjalë shqipe të pa përkthyera dot, por të shkruara me gërma hebraike. SHENJA e Zotit në alfabetin hebre (Yod) e ka origjinën nga alfabeti fonetik i Perëndise pellazge Thot (Tot), nisur nga emri „dora“ siç emertohet edhe sot në shqip.

Ndryshimi grafik dhe i tingullit të gërmës gjatë periudhave historike (D > Z > I > yod), shpreh ndryshimin në mite, por gjithëmonë ka përfaqësuar një figurë: Krijuesin, dhe historikisht kanë shërbyer si rrënjë për emrin apo simbolin e tij (lat:deus, sanskr : deva, iran : div ; kanaen: El ose Il; shqip:Zot; lit: diewas etj.) Rrënja «Di» si emër i Zotit (Dio), në dialektin çam të gjuhës shqipe, shpreh Dijen dhe Driten. Të gjitha këto fakte, dëshmojnë së historia e Biblës është shkruar në gjuhën pellazgo-shqipe nga Moisiu.

Duhet të shënoj se: Shqipetaro-Arbërit e sotëm janë pasardhësit e mbetur të një race shumë të madhe pellazgjike të Lashtësisë. Sipas studiuesit austriak J.Hahn (Johann Georg von Hahn 1811-1869) „Shqipetarët janë Pellazgët e Rinj“ (37), tezë e mbështetur edhe nga shumë studiues të tjerë të më vonshëm shqipetarë dhe të huaj.

Gjurmët e Pellazgëve sot shfaqen në gjuhë, arkeologji, mite dhe simbolet fetare, tek shumë popuj të Europës, Azisë e më gjerë. Shkruajmë „Pëllazgo-shqipetarët“ sepse emërtimi „shqipetar“ shpreh një simbol shumë të lashtë mitik-shqiponjën, dhe është po aq i vjetër sa emertimi pellazg apo ilir dhe jo i shekullit 15, siç e trajtojnë disa studiues të cilët nuk kanë njohuri mbi besimin dhe mitollogjinë e Lashtë.

Tissot shprehës i simboleve të besimit pellazg dhe traditës së shqipetarëve

Xh.Tissot nuk bën pjesë në rradhën e studiuesve, udhëtarëve apo të punësuarve nga Perandoria Osmane, që kanë njohur trevat historike dhe popullin shqipetar. Por në pikturat e tij (me aq sa kemi patur mundësi të njihemi) në ciklin mbi Biblën, figurat kryesore dhe pasuesit e tyre, shprehen me karakteristika të veshjes dhe simboleve pellazgo-shqipetare, që ruhen edhe në ditët e sotme, siç do ta vërejmë më poshtë.

Ngjashmëria në tregimin biblik midis Moisiut dhe Noe është se të dy kanë bërë “marrëveshje me Zotin” për t’iu bindur dhe zbatuar ligjet e tij. Si shenjë të marrëveshjes me Noe, për të mos shkaktuar përmbytje që do të zhdukte njerëzimin, Zoti çfaqi Ylberin (Genesi, IX, 6-17). (38)

(39)

Në pikturën (fig.1 lartë) e Xh.Tissot duket “shenja” e Zotit-ylberi. Kjo fjalë në gjuhën shqipe shpreh qartësisht mitin (yll+bëri) dmth tregoi praninë e tij. Edhe në disa gjuhë të tjera, emri i ylberit ka lidhje me emrin apo simbolin e Krijuesit (lat. Iridis; it. Arcobaleno; gr. ουράνιο τόξο [Ouránio tóxo]; katalane.Arc de Sant Martí, etj.), por aty gjen vetëm shpjegimin mitik dhe jo atë gjuhësor.

Në pikturën (fig.1, lartë), përveç Plisit të rrethuar me një shami, na habit edhe një detaj tjetër në veshjen e familjes biblike - thekët - që zbukurojnë përparset e mbrapme të femrave. Veshja e traditës shqipetare e ka të theksuar përdorimin e thekëve si në brez, përparset e vogla përpara dhe mbrapa trupit, në shamitë e kokës, në trasta, mbulesa si dhe në veshjen e burrave të Shqiperisë së Mesme (Brooklyn Museum) (fig.2,3 lartë). Edhe sot ne i shikojmë tek besimtarët hebrej fijet (simbolike) që zgjaten në veshjen e burrave, që tregon rolin e tyre besimtar. Duke parë pikturat kushtuar Biblës hebraike, të krijohet bindja se Xh.Tissot nuk ka qenë vetëm njohës i mirë i saj, por edhe i simboleve të lashta të besimit parakristian. Këtë e dëshmon edhe një detaj tjetër në veshjen e profetëve dhe ëngjëjve, por edhe tek shqipetarët dhe ka lidhje me simbolin kryesor të Kristianizmit: KRYQIN.

Në materialet arkeologjike Kryqi në besimin pellazg përfaqson grafikisht Yllin, fytyrën kozmike të Zotit dhe origjina e këtij simboli, sqarohet me gjuhën shqipe. Në Enciklopedinë Judaike (Encyclopaedia Judaica, vol.7. NY, Gale, 2007 pag.672) emërtimi i lashtë i Zotit është 'El' që korespondon me 'Ilu' në gjuhën akadiane (akkadian) dhe 'El' ose 'Il', në gjuhën e kanaene (caanite) por nuk dihet origjina e tij. Pranohet përgjithsisht se rrënja vjen prej 'Yl' ose 'Wl' nënkupton “të jesh i fuqishem” ose “i pushtetshëm”.(40) Misteri i origjinës së emrit të Zotit në gjuhët e lashta semitike (akadiane, kanaene dhe me vone hebraike), zbulohet në shqip, ku rrënja “yll” (dial.çam Il) jep kuptimin gjuhësor e mitik, të simbolit kozmik të Zotit-Yllin.

Studiuesja e shkrimeve në gur në Shqiperi, Greqi, Itali dhe shumë vënde të tjera, Nermin Vlora Falaski (“Patrimonio linguistico e genetico Probabilita della Monogenesi delle Parole”) pohon se: „Yll“ ( yj-yjnor-hyjneron) nuk e kam gjetur në asnjë gjuhë tjetër me perjashtim të shqipes (…) megjithëse ishte e përhapur në të gjitha mbishkrimet e lashtësisë, nga Egjeu deri në Atllantik (41) Në dy pikturat e para të piktorit,(fig.1,2 poshtë) profeti dhe ëngjëlli, zbatuesi i urdhërave të Zotit, kanë në veshjen e tyre formën e kryqit, sikurse edhe Ilirët e lashtë, Faraoni egjiptian dhe shqipetarët e ditëve tona. Është një fill kohor dhjetra-mijë vjeçar i simbolit, po të kemi parasysh, se shenja (X) është nga më të herëshmet tek njeriut i shpellave. Duke filluar nga e majta në të djathtë (poshtë): Profeti Ezekiel dhe (fragment) Engjëjt që përzenë Adamin dhe Evën nga Parajsa- Xh.Tissot ; objekt i periudhës ilire; Libri i të vdekurve, Deir el - Madina , Dinastia XVIII (1428-1351 pK); Veshje e traditës nga Gjirokastra, shek. 20 Shqipëri.

(42) 

Në gjuhën shqipe (dial.çam) fjala Krijues, Kryq (Kri-q), Krisht (Kri-sht) kanë origjinë mitike prej emrit Kokë (Kri-et). Në lashtësi, shumë fjalë janë formuar nga e njejta rrënjë, kur kanë patur lidhje në mitin e besimit.

Megjithatë na ngacmon mendimi se si e zbuloi, piktori i shquar francez, Plisin?

Duke gërmuar në materialet arkeologjike në vendet ku shëtiti piktori gjatë dhjetë viteve të fundit të jetës së tij, ne kemi mundësi t’i japim pëgjigje pyetjes sonë, duke u nisur nga faktet llogjike. Me qeleshe, simbolet pellazge, figurën apo krahët e shqiponjës, nuk janë “veshur” vetëm Faraonët më të shquar të Egjiptit të lashtë , por edhe Mbretër/Profetë të hyjnizuar si Perëndi, të Azisë së Afërme dhe Qëndrore (fig.poshtë). Ishte intuita e tij prej artisti dhe studiuesi, që e çoi tek idea, se në lashtësi, Plisi ishte një simbol shumë i rëndësishëm besimtar dhe tregonte lidhjen me Krijuesin.

Një kokë me Plis, fragment i statujave gjigande mbi 9 metra të larta, të shoqëruara nga shqiponja, pranë varrit të Mbretit Antiochus Theos Commagene pranë Malit Nemrut . (Turqia lindore, në kufi me Armeninë) (43)

Përfundimi: 

Qëllimi i studimit nuk ishte thjesht të kënaqim kureshtjen tonë në lidhje me Plisin e shqipetarëve në pikturat e Xh.Tissot. Synimi ishte të dëshmonim se edhe një popull si ay shqipetar, për të cilin studiuesit ankohen se s’kanë të dhëna historike për origjinën, besimin dhe gjuhën e tyre, mbart brenda traditës së tij fakte, jo vetëm për Lashtësinë e tij, por edhe të shumë popujve të tjerë, që deri më sot janë të mbuluara me mister ose janë keq-shpjeguar nga ana shkencore. Detyra që i vuri vetes Xh.Tissot për të pasqyruar sa më besnikërisht Historinë e Biblës hebraike, e çoi në mënyrë të pavetëdishme, në zbulimin e Plisit të pellazgo-shqipetarëve dhe të simboleve të besimit të parë euro-afro-aziatik. Vetë emrat e lashtë dhe të sotëm për Zotin dhe simbolin e tij, nuk mund të shpjegohen pa ndihmën e gjuhës dhe traditës së shqipetarëve.

Faktet e sjella tregojnë, se popujt e lashtë e dëshmonin përkatësinë e tyre fisnore dhe besimin, edhe me gjestet, ngjyrat, zbukurimet, pjesët dhe formën e veshjes, e deri tek modeli i flokëve e detaje të tjera, të cilat nuk u përmëndën për të mos u zgjatur.

Ky studim zbulon gjithashtu një nga dukuritë universale të shoqërisë njerëzore: nga njëra anë «luftën», përpjekjen titanike të popujve drejt së ardhmes dhe nga ana tjetër, po një «luftë» për të ruajtur çdo trashëgimi të pasurisë së tyre shpirtërore që nga zanafilla. Ky fill lidhës i dy poleve të kundërta kohore, (të së shkuarës dhe të ardhmes), përbën atë që emërtohet «palca kurrizore» e një Kombi. Siç vëren eruditi arbëresh Xh.Krispi “Kombi i lashtë i ruan, si gjuhën ashtu dhe zakonet“.(44)

FUND

- Për shkak të volumit të studimit, burimet - fusnotat janë hequr.

______________________

Marrë nga thotiflisteshqip.wordpress.com