Dalan Luzaj, u lind në Vlorë më 3 Gusht 1944. Fëmijërinë e hidhur e kaloi në Ujin e Ftohtë të Vlorës, ku kreu dhe shkollën fillore. Në vitet 1962 - 1963 mbaroi shkollën e mesme Pedagogjike “Jani Minga” në Vlorë. Punoi pak vite si mësues në fshatrat e Tepelenës, dhe më pas lufta e klasave e dënoi me njëzetë e tre vjet internim në fshatin Shehrishtë të Vlorës, që ishte dhe periudha më e zezë e familjes së tij. Si të gjitha familjet e tjera të deklasuara edhe familja Luzaj, u vu në shënjestër të diktaturës, për shkak të babait, profesorit të madh, Isuf Luzaj, armikut të diktaturës. Moshën më të bukur të jetës, nga 25 në 47 vjeç, Dalan Luzaj e shpenzoi kanaleve të fshatit Shehrishtë të Vlorës. Poezinë e nisi shpejt, që në bankat e shkollës, por ia goditën pa mundur t’ia vrisnin. Sot, jeton me familjen e tij në Çikago, Illinois në ShBA. Aktualisht është kryetar i Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro - Amerikanë, i cili është zgjedhur dy herë radhazi me vota unanime nga shkrimtarët
Përmbledhjet e botuara me poezi:
“Jeta më Gjeti Vetëm” (1995),
Diej të Largët (1996), “Pa rrugë” (2003),
“Dhe Hëna Kurrë nuk Qeshte” (2006),
“Kasollja e Internimit” (2010).
Cikël poetik nga Dalan Luzaj
1. PLAGË
Erdhi jeta e më gjeti vetëm, Jashtë rruge, të heshtur, syhapur, I prita goditjet me pamje të qetë, Me buzagazin e dhimbjes së zgjatur.
Erdhi jeta e më gjeti vetëm, Të dal prej vetmisë s’kam se si. S’ më rinon as i gjithë kontinenti, Plagët, kur vrenjtet, më therin në gji.
2. DYER TË MBYLLURA
Heshtëm, Po s’u bindëm, U prehëm, Pa u qetësuar asnjëherë, Me zbrazëtinë u grindëm. Shkonin stinët, E mbyllur çdo derë...
3. DRITA
Dritë quhej nëna ime, E mjera dritë s’pa kurrë, Helmin që la pas s’e ka as gjarpri nën gurë. Lodhje. Plagë. Trishtim. Të njohu emri që le pas, Të njohu brenga e shpirtit tim. Me ligje vdekja qan për ty; Tani je larg, moj e shkretë, Mbi ballin tënd hedh hijen një selvi. Nënë e braktisur... Psesë fëmijë... Dheu s’të tret, Nga dheu më bën dritë.
4. M’ U LODHËN SYTË
M’u lodhën sytë duke kërkuar Një diell që matet përshëndet, Pastaj zë ulet mbi ullinj Dhe çlodhet, kridhet tek një det.
Tek portë e gurtë, (1) Në ujëra Joni Syri humbet me shpresë për kthim. Vendlindja ime e harkuar Ka hyrë e s’del nga shpirti im.
Portë e gurtë = shtegu midis Sazanit e Karaburunit
5. GJAKU SHQIPTAR
Sa shpata ngriu gjaku tënd Shpërblim Nën shpate u derdh pa emër Nisjes Ngele grua pa mend Ky gjak S’kthehej më në zemër.
U derdh mbi det Mbiu larg Shkëlqimi i rrallë Të befason Për pesëqind vjet në trup të botës
Rreh zemër’ e tij Në gjuhën tonë.
6. TEK JU
Kilometra të gjelbra, Milje të kaltra Shpirt e sy humbasin, Paq e rrallë; Shkëmbinjtë ndezin portokallet e arta Mes zjarresh Sazani u digjet përballë. Përflakur perëndimi rrëshqet mbi fletë Ngritur Pashai nën yje mbi drita; Lashtësia largësive na flet, Kanina sjell hënën dhuratë nga Donika.
7. KUR IKA
Kur ika i mblodha të gjithë kallëzat në arë, Bukën e ndarjes e shijova thatë, Torbën krahëve Gjithë ëndrrat brenda, Zgjatej rruga si një kanal i gjatë. Këmbëve çizmet me baltë Kurrë s’më ishin më të rënda; Vetëm qeni na ndoqi pas Dhimbjen e fundit na la shpërblim. Pas na ndjek ai vështrim...
8. LETËR NGA...
Kjo letër shpirti përmalluar Në vjeshtë të moshës pa qetësi Kërkon të ngjallë një zjarr të shuar Kur zjarri rend të bëhet hi. O jetë e dridhur si një fletë, O brengë e vjetër mos u zgjo, Blerimi yt çdo ditë më vret; Të lutem, gonxhe, Mos lësho!
9. UJI I FTOHTË
Mjegullës Pashai u hoq tej në sqetull Qyteti zë shton pak nga pak Hëna prerë si një vetull Sazani për sy mes detit nis larg. Kanina e tërë nën kala Shushica hedhur përpjetë Një degëz me yje që ra Vlorën e bëri qytet. Thinjur ulliri mbi valë Argjendi i saj mbi shpinë Fari më qenkësh rival Ndaj hënës aq shpesh i shkel synë. Kryelartë Uji i Ftohtë mbi det Për Rrapin e Ferrit në zi Dikush nga Çikagua ju përshëndet Këmbëzbathur i rritur aty.
10. NË UDHËTIM
Malet lakuriq zbresin gjer në det Tërbimi Atlantik shkërmoqej mbi të, Pulëbardha mbi stërkala si një flutur e lehtë Blunë e oqeanit çukiste me zë, Klithma e shkumëzuar zbardhej përpjetë Gjëmimi i dallgëve refren shekullor Rrafshi gri s’pikonte më jetë Herë muzg i thinjur, herë mal me borë. U fsheh nën mjegull pak nga pak Vullkani i bardhë hyri nën kujtesë Klithma pa stërkala vinte nga pas Bluja e thellë çahej mes për mes.
11. UNË QENI DHE TRENI
Treni gdhendte brinjët e malit Klithmë emri gjer në re, Kthesave si vezme ushtari Veç gjithsesi largon nga ne. Diku e vesh gjelbërimi I zhveshur shfaqet në kthesë Në një qëndresë zbraz trishtime, Në tjetrën malli flakë e ndez. Më tej si zvarranik harkohet Tutje shtrihet, zgjatet bëhet një, Ritmi, rrotëzave pluhurzohet Jehon’ e mjegullt vjen për zë. Dielli ulej i përflakur Ndarja qelqin brenda theu Në një orë, s’di sa jam plakur... Qenushi pranë për mua lehu.
12. FËMIJËVE
Do harrohen, të gjitha do harrohen Lumi im bën pjesë në harresë Aluvioni kohor... Do mbulohem Dalëngadalë kujtimin tim Koha do ta tresë.
Mbi barin e shtruar qilim Ku heshtja vrastare rri shtruar Ku drurët pa zogj për trishtim Janë zgjedhur të rrallë, të harruar.
Çdo vit ju dua mbi varr Kërkoj të vetmin nderim Balta e rëndë nga ju më ka ndarë Përreth, kudo, është shpirti im.
I lumtur jam që ju lë pas Të mirë, të shtuar bërë përpjetë Sonilën e babit buzë në gaz Në jetë, o djem, ju lë amanet.
13. KTHIM NË ATDHE
Barka shtynte hënën nëpër det Deti shtynte barkën për tek ti, E pafund bëhet udha kur të pret Gjysma tjetër, që mungon në gji. Drita prush zgjatet gjer tek ne Syri i Vlorës hyri në Sazan, Si një fanar që humbet në re, Ngre Kanina supeve kalanë. Brenda meje zemra është e ndarë, Pjesa tjetër mëmës i thërret, Si një kumt, mesazh i paparë, Hyn nga poret afsh i saj i nxehtë. Shkela tokën... e ndjeva që më ndjeu Është kjo më tepër forcë se mall; Kush mendon se s’jeton Atdheu, E grazhdoni si kalin në stallë.
14. PULËBARDHA
Mes stërkalash u ul lehtë mbi një shkëmb Pulëbardha qiejt mban e shpalos, Pa masë stuhia detin çon në këmbë, Ngritur tërbimthi anëdetin fundos. Vështrimin e bardhë treti tej Rrahu flatrat e çau e ngarkuar, Edhe sot (si dikur) klithmën ia ndjej Si jehon’ e asaj, që ende rri zgjuar.
15. KUR TË LASHË ATDHE
Kur të lashë Atdhe, me vete mora vetminë e internimit, Shpirti si dredhkël e lakuar. Gjethëzat prisnin ndonjë shtizë dielli Perëndimit, Rrugët e pashkelura mesnatë e shqetësuar. Kur të lashë Atdhe Ishe në ethet e dështimit Rëntgeni kishte vrarë që në krijesë, Shthurur turma besonte Kainin, Prerë diga s’pranonte asnjë shtesë.
16. NËNA
Krahët e nënë si shtizat që thurte, Trikon e Burrelit Numëronte filetë si vite dënimi, Tretur, zbardhur Si faqja e mermerit, Zbukurohej nëna çdo natë Nga trishtimi. Pikonte drita mbi dritën tonë, Pikonte nata, kurrë s’e nxiu. O fat, kaq i egër mbi engjëllin ç’kërkon? Ballit nderi Parajsa lart priu.
17. BISEDË ME BRENGËN
Mbrëmjes vjen heshtja E më hedh shpirtit mantelin e zi të trishtimit Për të më qasur tinëz mendimin rreth plagëve Ripërtyp mendimet Për t’i pritur lehtë laborator’ i trurit As paq, as qetësi. Qiellin gërryen rreze e fundit e diellit Malli m’u bë shok Mike ngele ti Portokalli ndez floririn e kursyer të Hënës Dielli i jep dallgë vjesht’ e tretë Nga larg, si flutur, Vjen shpirti i bardh’ i Nënës Balta i tret eshtrën Mallin kurrë s’ia tret, Metropoli Verior kërkon veten nëpër botë Si molekulë e lodhur rend nëpër të Zemra më jep dallgë Syrit i jep lot Me ty flas qëruar Me edhe pa zë.
18. NJOHJE
U njohëm diku larg Fjalët lidhëm urën në dy brigje Ndjenjat sajuan atë hark Të pastër, kristal e plot shtigje. Re të zeza mbuluan diellin e përflakur Asnjë klithmë jete s’u bë gjallë Jo mosha, malli më ka plakur Pa ty s’munda t’i bëj ballë. Kthej sërish atje ku lamë Të parin zjarr që ende djeg Tani një lumë pa urë na ndanë, Brenda rrethit pa asnjë shteg.
19. QYTETI IM JUGOR
Qyteti im jugor buzë për buzë me detin Llërën mbi shkëmb Supeve thesin e historisë Plumbi i Ismail Qemalit Krahu otoman Ende dhemb. Atdheu gjoksit të Vlorës piu mushtin e lirisë Qyteti im jugor, Atdheu im jugor Prej Isë Boletinit gjer në Çamëri Atdheun rilindët me duar Më tej... oh, më tej, Kuleta e Esatit mbushej me gjak E zbrazej me tradhëti. Qyteti im jugor, Atdheu im jugor Klima e urrejtjes hodhi shtat Mijëra dhimbje shpirtin ta mpinë Gjakun e nderit te burri e mat Pena e kombit kur bën historinë. Qyteti im jugor me syrin mes detit Kodrat, malet të fshehin Krahët e pulëbardhës detare të zbulojnë Portokalli dhe limoni gjer në shpirt të dehin Ullinjtë e Donikës gjeth të ri lëshojnë. Qyteti im jugor buzë për buzë me detin Sqetullës Pashai diell e hënë lyer Qafës së Koçiut gjoks’ i Selam Labit Thela – thela Si një qelq i thyer. Qyteti im jugor buzë për buzë me detin Shpatullat mbështetur Labërisë Shqiponja labe veten ka shpërndarë Bujarisht në çdo ind e qelizë të historisë. Qyteti im jugor buzë për buzë me detin Dallgën e hidhur lëre pas Këtu flamuri ngre lart emrin tënd Çikagos mijëra përshëndetje brohoras. Pasaporta e Atdheut Shqip në çdo vend.
20. KUR DEHET MAJI
Kur dehet Maji s’di se ç’bën Dhe gurët ngjall nën hapin tonë Kur rrymë e syve rrugën gjen Në dhjetëra ballë tallaze vërshon. Shpërthimin Maji ka te ne Ndaj puthen njerëzit me kaq mall Ndaj syri dallgët kur i ngre Në botë s’ka zemër t’u bëjë ballë.
21. TË KUJTOJ
Të kujtoj të brishtë, të njomë. Ndaj, s’mund faji mbi ty. Lënduar, heshtur të uron. Muzg e mbrëmje; ardhtë plot qetësi! Të kujtoj afër dhe larg. Kur rrëshqite, brenda se ç’ndjeve! Unë si fajtor, zënë në çark. Jashtë, s’u vrave, brenda zemrën time theve. Të kujtoj të dridhur, jo fajtore. Vjen një çast e ndërron dy jetë. Për ty; heshtje mbaj për dore. Për çdo natë flas e më flet. Gjithsesi, ngrica aq e fortë. Delikate, pranë të ndjej sërish. Kur largojmë, ftohtë e më ftohtë. Si ikonë ndritsh ti mes qirinjsh.
22. KOSOVË E PËRGJAKUR
E mbylli shekulli mijëvjeçarin. Rilindi Kosova shekullit të ri. Kohërat marrin plagët, jo Adem Jasharin. Gjysma legjendë, gjysma histori. Sa brenga flasin, sa dhimbje rrinë zgjuar. O nëna të mira, heroina pa lapidarë! Liria e Kosovës nga ju ka buruar. Shpirtrave sa plumba kini marrë!? Buzëqesh e brishtët, plagëfashuar. Rreh zemra kraharorit në Tiranë. Nga krismat e fitores, Çamëria zgjuar. Gardhet ndalin çapin, gjakun s’e kanë ndarë. Çdo shtëpi muze, çati ka flamurin. Kështjellë e Jasharëve, Sfetigrad i Ri. Kthen historia për ta gjetur burrin. Burrat e Atdheut qiellit kuq e zi.
23. NË ÇAMËRI
Kafenë e pimë në Janinë, buzë liqenit. Me Ali Pashanë. Putha tokën, përgjakurën Çamërinë. Shqiptarët, shqetësuar pranë syrit e kanë. Më vrave çamin, më vrave vëllanë. Buzë mbrëmjes, kur gëzonte shtëpia. E shoqja, me diellin e ditës kish’ lyer brenda. Sofrën e mbrëmjes zbukuronte fëmija. Çamëria ime, kurrë s’të soset gjëma! Më vrave çamin, më vrave vëllanë. Binjak me ullirin. Gjyshi, me tokën binjak. Si berr, para syve i therën të birin. Hënë dhe yje rridhnin nëpër gjak. Më vrave shtatzënën me engjëjt në krahë. Përkulet bota para gruas shtatzënë. Kafshë më e egër diç njerëzore ka. Përpëlitej foshnja barkut, shpirt duke dhënë. Çapis i menduar buzë ngjolit çam. Çdo fije bari, gjak Çamërie. Me gjithë shpirt jetën jap, e ç’kam! Që këtu të flitet gjuhë perëndie.
24. NJË PRANVERË
Një pranverë ngeli pa e marrë. Nën ullinj, shkëmbit në Ujin e Ftohtë. Dyzet vite, pranë dhe larg ndarë. Ti në zemër, unë nëpër botë. Të kthejmë, ulliri do na njohë. Sytë e shpirtit ngelen po ata. Zjarr i tyre gjithë jetën ngroh. Mbi pulëbardhën ranë e u bënë krah. Duke rënë, mosha afroi. Kërrusur dita, borë në vetmi. Dielli ynë, s’lindi, ndaj s’perëndoi. Tej, një shpend, klith me zë të zi.
25. KASOLLJA E INTERNIMIT
Kasolles, shiu ia zhveshi baltën mureve për rreth. Paralele purtekat, si brinjët tona, pentagram. Druri që lidhte purtekat në mes. Si një solfezh ngulur në shpirt ende e kam.
Paralele hynin të shpejtat vetëtima. Larg ishin gjëmimet, qaseshin ngadalë. Pentagramit, pikat e shiut, notat më të vështira. Kompozohej melodrama e ferrit fatal.
Uji brinjëve të çara, uji dhe nga lart. Fëmijët në mes, ne për rreth. Një duf errësire dilte jashtë. Të hollat vetëtima, i shkelnim baltës në mes.
Më zgjodhi faji, tjetër gjë do të zgjidhja. Internimi ngeli kyçur, pa shpjegim. Njëqind ferre shpirtit do t’ia hidhja. Në se gjeja fajin që zgjodhi fatin tim.
Kur gjëmon, edhe sot ndjej frikë. Mos vërshon uji brinjëve, në kasolle. Ndal, o mesnatë! Jam në Amerikë. O ëndërr përvëlonjëse dhe këtu ma solle?
Herë shkoj në Sherishtë, herë vjen në Oak Park. Zbërthyer brinjët, kalbur, duke tretur. U kërrus nën vuajtje, shkrihet pak nga pak. Internimi dhe kasollja, bashkë kemi për të vdekur.
Qytetar në shpirt, detin kam në gen. Ky vend, m’i mjekoi plagët që më dhe. Plagosur malli im vjen dhe të gjen. Mbret në Amerikë, rob në Mëmëdhe.
26. MËMËDHE
Ditë të mirë paç Mëmëdhe! Gjaku yt, kënd më kënd shpërndarë. Sa më larg aq më pranë na ke. Zogjtë e shqipes kudo janë shqiptarë. Nat’të mirë paç Mëmëdhe. Si u ngrysën bijtë e vuajtur, bijtë e tu aty? Për shpërblim, jepu dy pashë dhe. Për të gjitha ç’vuajtën, ndizu një qiri.
27. ATDHEU
S'ma dhanë Atdhenë qeveritë! E gjetëm gjakun të copëtuar. Atdheu mbytur nga tradhtitë, Vetë qeveritë e kanë tradhëtuar. Plagë Atdheu gjer në eshtër, Aq dashuri, sa shpesh na çmend. Çdo ditë kryqëzohet në gënjeshtër. Çdo brez pjesëton dy metra vend. E pasurojnë Atdheun brezat. Me shpirt e mendje historie. I vrenjtur bën ai përpjetë. Për shkollë ka rritur qindra yje U lind në gjak e s'vdes në tokë. Një pjesë Atdheu kemi brenda. Si hajmali na mbron në botë. Për djep, trandur e ka zemra. Sa vjeç, i vjetër vendi im Ç'të panë sytë në mijëra vjet Çdo brez, brezit i le trashëgim Si më të shtrenjtin testament.
28. AQ SA TË DUA
I ndrojtur, rashë në telefon, Unë pyesja Ty, Ti pyesje mua, Frymini jot zemrën zgjeron, Të futesh aty, aq sa të dua!
Udhëtonin zërat të tronditur, Pak më tepër zemrat vetë, Rendja Unë për t’ju arritur, Por, as receptori s'ndjehej qetë…
Si mars shkarkon i gjithë prilli, Unë vij pranë Teje, moj mbretëreshë, Dy lule që ka çelur gjiri, Me buzë thith vesën çdo mëngjes!
Aromë, në horizont u ç’faqe, Nga zëri hyra thellë tek Ty, Kjo dashuri që të sjell paqe, Uroj të ndrisë dhe sytë e mi!
29. KUR LARGOI BABAI
Ka kohë që miqtë po më rrallohen Dielli, vishet, zhvishet, si në vjeshtë Mes kockash ndryshku po më shtohet O dhimbje e marrë, të lutem; heshtë! Po ç’thuren kohët edhe malli, S'i gjeta fre ta beja zap. Me një çekan s’përmbyset mali. Ti shkon dhe vjen , Unë zënë në çark. I ndau degët lisi plak, U nda dhe gjaku, më larg se kurrë. Çdo ditë që vjen, një vit bëjnë larg. I rrallë ky gjak, pa një pikë uji. Urrejtja rritet kur ushqehet, Me gjak të prishur, blozë të nxirë, S'ka vend syve ku të fshihet Se shpirtin helmi ka përpi. Rëndohen sendet, rrugët zgjaten E reja kollë, s’di kush ma solli. M’i thosh im at, kur zgjohej natën Notoj në djersë, si mes një gjoli Nga nata shqyhet e përgjakur, Një ditë e Re që skuq ku rri. Ju fik çdo dritë, dy shekuj zgjatur. Ky mal i lartë në krahët e mi.
30. JETON AJO
Jeton Ajo buzë një fjordi, Me flokë të verdhë si limon. Me sytë e zes, pendë korbi, Të bardhë ka zemrën që dhuron.
U rrite shqiponjë mbi male lartë Të hynë në shpirt kur e vështron. Një degë nga floku saj i artë, Një pyll me yje poshtë rrëzon.
Dy dete sytë e saj të zes. Kulluar shpirtin sheh në fund. Sa herë që zemra s'do ti pyes, Ata mbi dete bëjnë furtune.
Deti i zi di sa ka mbytur. Të heshtur ngelën, të harruar. Një mall i largët ka trokitur, Dy dallgë nga detet kanë pikuar.
Mos e vështro kur qeshin sytë, Plagosur keni për të ngelur. S'ka vetëtimë të bëjë aq dritë, Gjithë diejt e qiellit njësh kanë çelur.
Jeton buzë fjordit, diku larg. Halor i gjelbër në lulëzim. Lidhur patat njësh në varg, Në klithje kanë dhe mallin tim...
31. KUR U LARGOVA NGA FSHATI
S’ më ikej Ktheva kokën pas për të thënë Lamtumirë, Shtëpisë që më mbante mbërthyer. Përvëlohesha brenda, si një shkretëtirë, Pas derës lopata, vitet më të bukura kanaleve m’i kish shqyer. Çizmet të prera, të qepura me tela, Prisnin të nesërmen, refrenin më të hidhur. Dridhshëm më gjatë para qenit ngela. Si të mallkuar po ikim gjuhë e shpirt lidhur. Na vështroi shtëpia gjer në kthesë. Sytë e saj dritaret, na përcollën diell. Kodrës ulliri që mbolla u buzëqesh, Lutej për mua krahëhapur nën qiell. Vështrova arat, kanalet, krahët që ngelën nën baltë. Plepat u zhdukën për të fundit herë. Edhe pse jeta kaloi internuar në fshat Atë që kisha lënë, ishte imja, ndaj ndjehesha krahëprerë.
32. LAMTUMIRË ATDHE
Rrëshqiste treni nëpër shina. Pas bashkohej paraleli diku. Dritaret e trenit si vitrina, Horizonti i mjegullt qasej gjer këtu. Në Sherishtë shtëpia ngelur shkretë. Pa dritë, pa zëra, pa jetë e gjallëri. Më besniku, qeni, pret në derë Oh sa keq qëlloi fati i tij i zi! O mendime, rrihni si çekan. Ku s’ më çon mesnata kaq e lirë! Tek sa treni tej për tej errësirën ndanë. Ju më lidhni fshatit me zinxhirë. Do na tresë perëndimi dalëngadalë. Ç’po kërkojmë shpresarë nëpër botë. Për ne fushat bëhen mal, Dhe çdo stinë njësh do bëhet shqotë. Të harruar Atdheut dhe perëndimit. Lamtumirë Atdheu im i shtrenjtë! Buza që s’i buzëqeshi agimit, Për të qeshur s’ka një jetë të tërë!
33. E PARA HERE
Qytetin ndezën sytë plot dritë. U drodh dhe toka nën këmbë. Nga dallgët gjoksi aq u rrit, Se fajtor ish gjaku që u çmend.
Të preka lehtë të ndalja gjakun. U shtua zjarri në shpërthim. Buzëmbrëmja hënën tej e flaku. Ti sa një grusht në përvëlim
U ftoh mbremja edheTi Sërish kërkon që tju përqas. Buzëve trupi tënd u shtri Poligloti gjithë gjuhët herët di t’i flas…
Razi Brahimi lindi në Delvinë në 9 maj 1931. Shkrimtar, studiues, kritik letrar, historian i letërsisë, romancier, tregimtar etj, profesor Razi Brahimi ka qenë po ashtu shef i Katedrës së Letërsisë në Institutin e Arteve.
Ai kreu studimet shkëlqyeshëm për gjuhë- letërsi shqipe në Institutin e Lartë Pedagogjik, Tiranë dhe mban titullin shkencor Docent. Punoi në Lidhjen e Shkrimtarëve, në shtëpinë botuese “Naim Frashëri” dhe dha leksione letërsie në universitet dhe Akademinë e Arteve.
Razi Brahimi është themelues i kritikës letrare shqipe të letërsisë sonë të pas luftës me vepra themelore si “Fjalë për letërsinë” (1960), “Shënime letrare” (1969), “Kur flasim për poezinë” (1972), “Vepra dhe profile krijuese” (1986), “Duke ndjekur procesin letrar” (1989) etj.
Është autor i 15 librave me poezi, tregime e novela, roman, kritika e studime letrare dhe shumë studime kritike në konferencat akademike.
Nga veprat letrare mund të përmendim romane, novela dhe vëllime me tregime si “4 vajza”, “Zgjimi i pranverës”, “Tregime”, “Kthesa të forta”, “Larg familjes” etj.
Nga veprat e fundit mund të përmendim vëllimin me poezi “Ç’desha të them”, “Vetëvrasje poetësh” etj.
Razi Brahimi është ndarë nga jeta në moshën 84-vjeçare, më 04. 08. 2015 . . . Në gjenezën e një romani
Nga Razi Brahimi
Nga mënyra si është publikuar, romani “Mjegullat e Tiranës” hyn në sërën e librave që përbëjnë “arkivin krijues” të shqiptarëve, çka deri më sot nuk ka qenë e zakontë në botimet shqiptare. Ai, siç deklarohet vetë autori, “është një vepër që ka lindur e tillë”, d.m.th e pallogaritur për t’u botuar, diçka e ngjashme me ditarë dhe dokumente intimiteti. Për këto arsye është vepruar drejt që ky krijim letrar (i cili vështirë se mund të quhet vepër, sepse është vetëm një skicë romani), nuk është botuar prej autorit, po prej një studiueseje e admirueseje të tij me mbititullin “Një roman i panjohur i Ismail Kadaresë”, shoqëruar nga një bisedë dhe një hulumtim i gjatë “gjenetist” i Viola Isufajt, që e tejkalon vëllimin e vetë romanit. E veçantë në këtë rast është se, ndërsa në vende të tjera botime të kësaj natyre bëhen pas ndarjes nga jeta të shkrimtarëve dhe “gjenetistët” janë të çliruar prej hijes së tyre, këtu kemi të bëjmë me një autor të pranishëm e autoritar, i cili jep verdiktin e vet për gjenezën e krijimit dhe merr pjesë në polemika për të.
Nuk është rastësi që diskutimet për “Mjegullat e Tiranës” janë përqendruar në çështje që kanë të bëjnë me vërtetshmërinë e përmbajtjes dhe me gjenezën e tij si kalim prej ndodhish (faktesh) jetësore në ditarë e letërkëmbime dhe, prej tyre, në krijim fiksion letrar, që nënkupton sa shfrim impulsesh të brendshme me qëllim lehtësues e çlirues, aq edhe parakuptim të një të adresuari, të cilit do t’i besohen të fshehtat e zemrës. Shkak për këtë vërtitje të diskutimit rreth çështjeve të gjenezës, ka qenë zbulimi prej vetë Kadaresë i karakterit autobiografik të subjektit, pohimi prej tij i shumë hollësive të marrëdhënieve intime me një vajzë në kohën e studimeve universitare, aq sa po të përmendej edhe emri i vajzës nuk do të mbetej më asnjë e fshehtë, përveçse dëshirës së ligjshme për t’u njohur edhe me qëndrimet dhe interpretimet që do të mund të bënte vajza e shndërruar në personazh pa dijeninë dhe pa pëlqimin e saj.
Jo vetëm për sa u tha (autoreklamë, reklamë, shqyrtim “gjenetist”, replika jashtëletrare për libra), por edhe pse kemi të bëjmë me një krijim nën trysni krize psikologjike, dhe ngaqë pa dashje, kam qenë i implikuar në gjenezën e “Mjegullat e Tiranës”, edhe ky shkrim do t’i përmbahet të njëjtës linjë shqyrtimi me ç’është shkruar prej të tjerësh e prej vetë autorit.
Kadareja, për shkaqe që i di ai vetë, dhe Viola Isufaj ngaqë nuk është e informuar, nuk kanë përmendur që ndërtimi i “romanit” është paraprirë prej një cikli vjershash erotike të botuara në revistën erotike “Nëntori” (qershor 1958), frymëzuar prej të njëjtash përjetime dhe shkruar nën trysninë e brenda qerthulli të një traume shpirtërore.
Këtë cikël vjershash erotike Kadareja e ka sjellë në redaksinë e “Nëntorit” nga mesi i majit 1958. Disa ditë më pas kisha zgjedhur prej tyre nja dymbëdhjetë. Të tjerat, i thashë Ismailit, qenë tepër licensioze, prandaj nuk mund t’i botoja. U pajtua me vlerësimin që iu bë, veçse m’u lut që vjershat të botoheshin me patjetër në numrin e qershorit të revistës. Unë i dhashë rëndësi kësaj këmbënguljeje dhe ia plotësova dëshirën, po e ditur se po i hapja “telashe” vetes, sepse fill pas botimit, më thirrën në aparatin e Komitetit Qendror të PPSH, ku m’u tha se po e përfshija revistën “Nëntori” në skandale publike shtyrë prej miqësisë me Kadarenë. U çmerita prej kësaj vërejtjeje, por aty për aty, pandeha se bëhej fjalë për teprimet erotike dhe thashë se s’kemi pse të jemi aq të ngurtë në vlerësimet e lirikës së dashurisë.
Reagimi ishte habitor: “More, nuk di gjë ti, apo bën sikur nuk e di?!” dhe më treguan për dashurinë fatkeqe të poetit dhe qëllimin e tij që me atë cikël vjershash të diskreditonte vajzën, që pikërisht në qershor martohej. I njëjti qëndrim u mbajt edhe nga Bashkimi i Grave, një funksionare e të cilit më tha se vjershat “nëpërkëmbnin të drejtat dhe dinjitetin e vajzës”. Më erdhi turp që isha përdorur pabesisht dhe në vend të një tufe lulesh, përmes “Nëntorit”, i kisha dërguar studentes një gotë farmak në ditët e martesës.
Gjendja e traumatizuar shpirtërore e Kadaresë u shfaq qetësuese edhe në provimin e formimit (të diplomimit) të Historisë së Letërsisë Shqiptare. Kam qenë anëtar i komisionit në atë provim dhe i kam në sy si sot hyrjen e Ismailit në sallë dhe vërtitjet e tij si somnambul rreth bankës ku ishte ulur studentja, për të ushtruar mbi të trysni terrorizuese, aq sa po bëheshim gati të ndërhynim për të shmangur ndonjë skandal të mundshëm.
Pa as më të zbehtin niet për t’u marrë me anën intime dhe etike të marrëdhënieve njerëzore të çiftit të shndërruar në personazhe letrare, faktet e përmendura kanë rëndësi për të hetuar e gjykuar gjendjen shpirtërore të Kadaresë në kohën kur kanë shkruar vjershat diskrete (pranverë 1958) dhe pamundësinë që në të njëjtën kohë të ketë shkruar edhe “Mjegullat e Tiranës” me titullin fillestar “Dashuria nr.2”, gjë që do të binte në sy po të krahasohej tendenca që përshkon vjershat e shkruara nën efektin e etheve të dështimit, sedrës së prekur, vuajtjes së pafshehshme dhe etjes hakmarrëse, me përmbajtjen e romanit, ku është tentuar të jepet një imazh deri diku objektiv i përjetimeve të dashurisë dyanshmërisht të pamundur për t’u kurorëzuar me martesë.
Në vjersha sundon tej e mbanë erotika, lektija e vajzës dhe epërsia e djalit të dashuruar, pasqyruar me qëllim diskreditues dhe me anë hollësish seksuale diskrete të llogaritura për të ushtruar trysni psikologjike përmes kujtimesh dhe efektesh publike të zbulimit të fshehtësive, që vetëm në raste hipokrizie e kompleksesh inferioriteti u bëhen të njohura të tjerëve. Në roman gjendja shpirtërore e autorit, përkatësisht e personazhit të Bardhyl Kazazit, sado e paçliruar plotësisht prej dhimbjes dhe fyerjes që i janë shkaktuar prej fejesës së studentes, mishëruar në personazhin e Emës, duket më e qëndrueshme, prandaj edhe gjykimet për çka ndodhur janë më të përmbajtura, më të prira drejt shikimit objektiv nga njëfarë distance të asaj që ka ndodhur dhe ndonëse është ruajtur po ajo ndjenjë epërsie e gjithanshme, gjer edhe fizike, e autorit, personazhit e të personazhit rrëfyes, prapsëprapë nuk janë kursyer vlerësimet e bukurisë e të hireve femërore të vajzës.
Ndërsa në vjersha fare pak gjë të kujton kohën dhe vendin ku shtillet dashuria, në roman, falë mundësive që jep proza, po edhe intensioneve të autorit, janë dhënë si atmosfera e përgjithshme e jetës në Tiranën e viteve ’50, edhe shumë hollësi nga jeta studentore, nga preokupimet e studentëve dhe çapkënëritë e tyre si dhe të mendësive e psikologjisë në atë periudhë shndërrimesh të gjithanshme shoqërore jashtë të cilave nuk mund të qëndronin as marrëdhëniet e dashurisë dhe të familjes. Prandaj, gjersa në vjersha epërsi i është dhënë shfrimit të dufeve rinore në harlisje erotike jashtë çdo kushtëzimi, në roman dashuria, përveçse është e përcaktuar psikologjikisht nga mosha, gjendja shoqërore dhe prirja e djalit për të gjetur një vajzë të bukur dhe vajzës për të parë te djali njëherësh me tiparet mashkullore, edhe prestigjin dhe perspektivën e tij, reflekton dhe dritëhije mendësish të kohës. Dëshira dhe stepja, guximi dhe ndrojtja, hovesh të papërmbajtshme dhe llogaritje pasojash, vullnete të rinjsh dhe ndikim në rastin tonë përcaktues të familjes, po edhe të egoizmit dhe cinizmit të një të riu, i cili ka dhunti, ambicie dhe mundësi të bëhet i famshëm, kështu që kurorëzimin e dashurisë në martesë e konsideron litar nëpër këmbë. Tërthorazi, edhe në këto drejtime, autori është rropatur të përligjë cinizmin e Bardhyl Kazazit me mendimin se ekzistuaka një dashuri, madje “një dashuri e madhe”, e cila përmbahet në intimitete femër-mashkull dhe merr forcë e përjetësi si kujtim. Kujtimi i vajzës që ndihet e vlerësuar se i është dhënë një “njeriu të famshëm”, dhe i këtij “njeriu të famshëm” që të përjetuarën ka për ta shndërruar në burim të përmallshëm frymëzimi. Këtu vetëm me dashuri nuk kemi të bëjmë, sepse në dashuri vërtet ka edhe ndarje, por kurrsesi ndarje të paramenduara me cinizëm apo edhe me çdo pretekst tjetër.
Përballë kësaj vështirësie jo vetëm etike, por edhe logjike, në kalimin e lëndës jetësore në përmbajtje artistike, të vetjakes në dukuri shoqërisht të vlerësueshme dhe në procesin e hedhjes prej poezisë në prozë, autorit i është dashur të gjejë shkaqet shoqërore e psikologjike të dashurisë e të ndarjes, të kushtëzimit dhe të marrëdhënieve në çift prej faktorësh të tjerë (të jashtëm e të brendshëm) dh kësisoj, dashur pa dashur, të gjejë argumente morale e artistike që do të përligjin pashmangshmërinë e ndarjes, në dukje me “paanshmëri”, po në të vërtetë duke anuar nga ana e protagonistit thekshëm. Vetë autori, më se gjysmë shekulli pas ngjarjeve të përshkruara në roman pohon: “Romani është shkruar në moshën 20 vjeçare, kur ideja e martesës është vetvetiu e huaj. Aq më tepër personazhi është një student me ambicie të mëdha, në pritje të një ndryshimi tronditës në jetën e tij: Udhëtimi në Moskë për studime të mëtejshme letrare. Shtojini kësaj dhe snobizmin rinor dhe xanxën e të qenit modern, për të kuptuar se martesa merrej si një mbyllje e jetës (faqe 19)”.
Në “Mjegullat e Tiranës”, ndryshe prej ciklit me vjersha, Kadareja është munduar t’i përmbahet me luhatje kësaj linje që e bën të pashmangshëm përfundimin se nga ana e Bardhyl Kazazit nuk ka ndjenjë të çiltër e të fortë dashurie, po më shumë një joshje rinore, një aventurë, ndërkohë që “gjeniun e ardhshëm” e lakmonin edhe femra të tjera, vajza e të martuara e në perspektivë, e prisnin “dashuri të reja”, a thua se moskovitet do të dilnin ta prisnin me lule në aeroport të pakuptueshmin, prandaj dhe të paarritshmin kompozitor.
Kështu mund të gjykohet në pikëpamjen artistike dhe po në këtë pikëpamje, mund të thuhet që nuk ka qenë gjetje me vend që një kompozitor i ri shumë i talentuar të ndjekë fakultetin filologjik dhe të dërgohet për studime pasuniversitare për letërsi dhe të mos ndjekë studimet në Konservatorin e Tiranës, që i kishte dyert të hapura më 1958. Ndërsa nga ana faktike, me gjithë vlerësimet për hiret e Emës, bie në sy përpjekja pothuajse e hapur dhe këmbëngulëse, që nëpërmjet historisë së dashurisë, vajza të dalë e përkushtuar dhe djali i adhuruari i saj, vajza e predispozuar të bëjë ç’të dojë alter egoja e autorit, kurse ky të luajë me ndjenjat e saj si delirant, madje edhe ta frenojë dhe ta refuzojë, duke lënë të kuptohet se nuk është fejesa e vajzës me një tjetër, po ftohtësia, ambiciet dhe snobizmi i djalit shkaku i vërtetë i ndarjes, gjë që nuk duket e vërtetë. Sepse, po të merret “Mjegullat e Tiranës” si tekst paraletrar, del në shesh që nuk është mbajtur parasysh këshilla e të moçmëve që thoshin: “Në fatkeqësi ruhu nga mendjemadhësia”. Nga deliri i madhështisë, do të shtonim ne.
Nën këtë prizëm duhen parë edhe dy “argumentet lehtësuese”: Paragjykimet fetare të familjes së vajzës dhe pritja e ndryshimit tronditës në jetë: Udhëtimit në Moskë.
Prindërit e vajzës edhe mund të kenë pasur paragjykime fetare, po vetë vajza, që në klasat e para të shkollës së mesme del se i ka flakur dogmat e fesë. Së dyti, edhe nëse paragjykimet fetare kanë qenë pengesë, çështja nuk është shtuar kurrë lidhur me të ardhmen e dashurisë së çiftit për të cilin bëhet fjalë, as kanë ndikuar në marrëdhëniet intime të këtij çifti e në përfytyrimin që ka vajza për të ardhmen. Së treti, argumenti se vajza fejohet për të mos ua prishur prindërve, ajo ose nuk ka ndier dashuri të vërtetë, ose është një qenie pa personalitet të përfillshëm, çka do ta vulgarizonte të gjithë historinë e sublimuar në vjersha e në roman. Mirëpo, përkundër këtij argumentimi, autorit i është dashur përmendja e fesë për të nënvizuar mendimin se vajza jepte kokën për të, por qenë prindërit që e morën në qafë, megjithëse edhe pa këtë pengesë, dashuria, po sipas autori, qe e dënuar të mbaronte me ndarje. Parë nga ana faktike, edhe ndryshimi tronditës, udhëtimi në Moskë, më shumë se fakt është një pretekst post factum, sepse prishja ka ngjarë së paku nja tre muaj para se Kadareja të njoftohej se do të vente në Institutin Gorki. E dëshmoj këtë mbasi, në korrik 1958, kemi biseduar në LSHA me Llazar Siliqin për propozimet që do të bëheshin dhe për mundësinë, që ndër ata që do të venin në Moskë, të ishte dhe ndonjë i ri që kishte treguar prirje për kritikë letrare. Pra, edhe pritja e “ndryshimit tronditës” është një tjetër pretekst për të treguar se ishte ai dhe jo ajo shkak i prishjes, që gjithsesi kishte për të ndodhur. Veçse trauma e shkaktuar prej kësaj prishjeje dhe reagimi i Kadaresë ndaj saj flasin ndryshe, prandaj edhe në gjendje të tronditur cinike vajza “u përshëndet” në ditët e martesës me farmak vjeshtërie.
Kaq për “Mjegullat e Tiranës”, që në pajtim me autorin, do ta quanim “pjesë të jetës së njeriut, po jo të shkrimtarit”. Një tekst që e njeh lexuesin me një histori jetësore të Ismail Kadaresë dhe të konsideratave që ai ka për vetveten, po ende jo me talentin e tij dhe me frytet e këtij talenti në vitet që do të vinin. Për sa i takon shikimit të romanit nga lartësitë e kohës së sotme dhe në raport me ndryshimet e ndodhura në jetë e në letërsi gjatë më se gjysmë shekulli, për çka japin dorë deklarimet e shkrimtarit, mendimet e kuratores Viola Isufaj dhe polemika që është ndezur rreth tyre, do të na duhej të shkruhej një tjetër artikull, pa pasur qëllim të ndërhyjmë me anësi në debatin letrar e jashtëletrar që kanë shkaktuar disa pohime të Kadaresë dhe përqasje të pavërteta, të pahijshme dhe haptas tendencioze denigruese të romanit me ndonjë vepër tjetër shkruar para tij e me të tjera synime ideo-artistike.
Skënder Zogaj i lindur më 23.01.1950 në katundin Lladroc të komunës së Malishevës. Shkollën fillor dhe gjimnazin i ka mbaruar në Prizren, ndërsa studimet për Gjuhë dhe Letërsi Shqipe në Prishtinë dhe në Tiranë. Punën e ka nisur si mësimdhënës i gjuhës shqipe në shkollwn tetwvjeçare të Carrallukës dhe në Gjimnazin “Naim Frashëri” të Malishevës (1972-1974). Nw shtator tw vitit 1974 kalon në Prishtinë dhe i përkushtohet gazetarisë: redaktor përgjegjës në gazetën e studentëve “Bota e re” (1974-1978); gazetar e redaktor në gazetën “Rjilindja” në Prishtinë dhe në Tiranë (1987-1997). Gjatë viteve 1993-1995 ka përfaqësuar Zyrën e Republikës së Kosovës në Shqipëri, e më vonë redaktor në “Revista ushtarake” të FARK-ut e njëkohësisht edhe Këshilltar për informim i kol. Ahmet Krasniqit, ministër i Mbrojtjes dhe shef i Shtabit të Përgjithshëm të FARK-ut në Tiranë (1997-98). Pas luftës kthehet në Kosovë dhe cxaktohet redactor i kultuës në gazetën kombëtare “Bota sot” në Prishtinë (1999-2000). Në zgjedhjet e para demokratike të Kosovës së cliruar dy mandate radhazi zgjidhet Kryetar i Komunës së Fushë Kosovës (2000- 2008), e pastaj Këshilltar Politik në Ministrinë e Pushtetit Lokal në Prishtinë (2008-2010) . Skënder Zogaj është ndër themeluesit e parë të LDK-së dhe bartës i shumë detyrave me përgjegjësi të kësaj partie në nivel lokal dhe qendror: Themelues i Degës së Parë të LDK-së në Kosovë ( Degës së LDK-së në Fushë Kosovë) dhe kryetari i parë i saj (1990-93), Krahas punës gazetarisë dhe angazhimeve politike, intensivisht është marrë edhe me krijimtari letrare dhe publicistike. Krijimet
poetike të Zogajt janë përkthyer dhe botuar në shumë gjuhë botërore,
dhe është përfshirë në 18 antologji të poezisë bashkëkohorë shqipe. Është
anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës dhe i Shoqatës
Mbarëkombëtare të Shkrimtarëve për Fëmijë dhe të Rinj me seli në Tiranë.
Ka botuar këto libra:
“Zogu i ekspozitës” – poezi për të rritur, “Rilindja”, Prishtinë 1983
“Mali i tejdukshëm” – poezi për të rritur, “Spektri”, Prishtinë, 2005,
“Puthjet e puhisë” – vjersha për fëmijë, “Vatra”, Prishtinë, 2007
“Lacrima durerii” (Loti i dhembjes), poezi në gjuhën rumune,”Albanezul”, Bukuresht, 2011.
Poezi nga Skënder Zogaj
KENGA E TRUMCAKUT
Shumë shtirje ankthesh në mesfjalë fluturojnë dhe nxijnë në heshtje Zemrën që nuk bëzan Nga presjet rrotulluese teh gijotine mbi qafën time...
Pastaj gjithçka është lojë Qeskë plasmasti e varur në degën e manit që era e fërshëllen andej e këndej Urës së Shenjtë.
Sorra është aty por kënga e trumcakut s'ndalet As kur e varin për së gjalli në turrën e druve as kur ia shprushin zjarrin as kur ia mbyllin sytë...
Përtej vrimave të zeza qëndron ndër shtatë palë toke e qielli tek pjalmi i yjeve në kërkim dritë Orfeu me gjet për të gjallët e vdekur si copa të thyera xhami që rendin në drejtpeshimin e funeralit.
Trumcaku i vogël i ka mbyll sytë S’dëshiron mw me e pa qiellin e mrrolur, as krye shyt s’do më me kërcu nga harku i urës as shpirtin e syrgjynosur qoftëlargut me ia fal!
PASQYRA DHE FYTYRA
Një ditë do të ndodh dalja Dhe do të takohen patjetër Fytyra dhe pasqyra… Atëherë ka me u pa e padukshmja e thembrës së Akilit. Dhe ka me u shfaq Drita e përsosura e gjithëfuqishme që kujdeset për shpirtin tonë dhe na jep fuqi me e kafshua mollën Sa herë që vjen Shën vjeshta. Silueta e Gruas së bukur e gërvishtur nga rrjedha e ujit na njomë me mija herë dhe përsëri kemi etje edhe për një hap më përtej në drejtim të dendësisë së pyllit për me e ngroh shpirtin e ndrojtur me prekjen e mëndafshtë. Kur pandeh se i ke marrë të gjitha Prapë Pasqyra dhe Fytyra kanë më ra në duart tua të zbrazura.
JETA ËSHTË LIBËR
Beso dhe kurrë mos pusho së dhëni, që të marrësh - nga e padukshmja e dritës.
Jeta është copë xhami e thyer si një libër i hapur, që duhet të lexohet me zemër dhe të bluhet me tru.
Sado i vobektë që mendon se je, në fundin e udhës e merr vesh sa shumë gjëra të tepërta ke bartur me vete
Dhe, ah!…, dilema - rrëshqitje fyme nëpër duar që ikë dhe të le!
KALBJA
Bymehen muret nën najllonin e zi
Bie shi e kalbet shpirti bredharak Që lufton me venitje klorofilesh
Sytë e shterrun të nënave mbajne zi Mes Gjymturësh të idhta Në Pengun e nata ndrydhet dita.
Për kokën e demit të zi nga cepi i detit te bythët e mbretit Hardhucat e Kuqe shtrojnë gosti Me speca djegës, dyll, hudhra Rrush qeni e fara kungulli turshi
Ha e pi dhe shaj qeflinjtë e kripën e ndryshin me allti Për sytë Që do t’ia nxjerrin me thikë.
O, zot! sa të trishtë Sytë e përgjakur Prapa xhamave të zinj.
ANDEJ E KENDEJ IBRIT
Stinë e frikshme bimësh të egra Andej e këndej Ibrit Brenda kafkës së kalbur Sorrat e larme po krrokatin.
Burrëria shtatëqind dërhemshe endet në Shkup e në Shkodër me bukën e kuqe nen sqetull...
Andej e këndej Ibrit Nga lehjet e qenve të çartur Shlyhen emrat Thyhen zemrat, dhe Fryma e Shpirtit të Shenjtë.
Por stina e frikshme do kaloj Dhe i plot do të agojë dielli Mbi Kodrën e Minatorëve del Niketë Dardani e thërret Ezanin dhe kurrë më, kurrë - nuk do të këndojë hutini. As iriqë e rriqra kurrë më nuk do të ketë në Mitrovicë.
21 janar 2008
NË ZHAZHË TË ZVEҪANIT
Të dashur vëllezër e motra Zhazhjanë t’urtë e krenar
... edhe pak duroni derisa ta nxjerrim me rrënjë erën e qenit të coftë nga oborri…
Pastaj zbardh drita me këngë bilbilash pranvera vjen - dhe, kurrë më, kurrë cerdhe korbash s’do tw ketw nw Zhazhw as strehw pwr zhapinj në Zvecan.
(Zhazhë, Zvecan, 27 mars 2010)
DASHURIA E SHPENZUAR
"Sot, askush nuk e humb askënd, sepse askush nuk e posedon askënd…” (Paulo Coelhos)
Luftëtari i dritës ma tho troҫ Kjo s’është eksperienca e vërtetë e lirisë!
Thirri mendjes dhe kupto Je i humburi i botës, Derisa të mos bëhesh i zoti Për ta fituar atë që e dëshiron.
Kosova është fyell i bariut të mërzitun Me vrima të panumërta kuqezi Nëpër të cilat hingëllojnë kuajt e azdisur Që në mes të udhës i zë kromja e qenit Dhe e rrokullisin qerren në greminë!
Kjo është biografia e vërtetë E dilemës që e kemi në gjak Por nuk kemi zemër për ta shprehur Sepse kemi ngrënë shumë hudhra Dhe kemi vra shumë sokola tinës Prapa shpinës së stinës…
Askush më për askend s’është i uruar, Gjithë drita e shpirtit është shpenzuar!
