Sali Bashota

Sali Bashota

Sali Bashota lindi më 31 gusht 1959 në Caravik të Klinës. Shkollën fillore dhe gjimnazin i kreu në Kijevë.
Më 1978 u regjistrua në Degën e Letërsisë dhe të Gjuhës Shqipe në Fakultetin Filozofik të Universitetit të Prishtinës, ku u diplomua më 1982. Pas mbarimit të studimeve ishte mësimdhënës në gjimnazin “Luigj Gurakuqi” në Klinë, paralelja e ndarë në Kijevë dhe në shkollën fillore “Motrat Qiriazi” në Klinë. Në vitet 1983/84 i vijoi studimet pasuniversitare në drejtimin e Letërsisë. Në vitin 1988 magjistroi në shkencat filologjike me temën Proza e Mitrush Kutelit, ndërkaq  në vitin 1998 doktoroi me temën Personazhi në prozën shqipe midis dy luftërave botërore (Konica, Koliqi, Kuteli, Migjeni). Në vitin 1984 është zgjedhur asistent në Fakultetin e Filologjisë dhe është avancuar në titujt ligjërues (1994), docent (2000), profesor i asocuar (2005) dhe profesor i rregullt (2010).
Në Fakultetin e Filologjisë i ligjëron lëndët mësimore: Letërsi romantike arbëreshe, Letërsi romantike shqipe, Idetë letrare dhe Publicistikë shqiptare.
Nga viti 1999 është drejtues i botimeve në Shtëpisë Botuese “Rozafa”. Në vitet 2000-2003 ishte kryeredaktor i revistës letrare Jeta e Re, ndërsa në vitet 2000-2004  ishte Kryetar i Degës së Letërsisë Shqipe në Fakultetin e Filologjisë.
Në vitin 2005, me propozimin e Ambasadës së Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Prishtinë, mori pjesë në projektin Administrimi i Bibliotekave në Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe nga Departamenti i Shtetit Amerikan u certifikua në programin ndërkombëtar për udhëheqës.
Në vitin 2009 në Edirne të Turqisë është zgjedhur Nënkryetar i Unionit të Bibliotekave të Ballkanit (BLU).
Nga viti 2009 deri më 2012 ishte Kryetar i Këshillit Botues të Universitetit të Prishtinës dhe Kryetar i Këshillit të Studimeve të Doktoratës në Fakultetin e Filologjisë.
Në vitet 2004, 2008 dhe 2012 nga Fakulteti i Filologjisë i Universitetit të Prishtinës është kandiduar për anëtar të Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës.
Më 2 gusht 1998, në vendlindjen e tij, ushtria dhe policia serbe ia dogjën Shtëpinë, Bibliotekën,
Dorëshkrimet.
Është autor i afër tridhjetë librave me poezi, prozë poetike, studime për letërsinë dhe kritikë letrare. Gjithashtu, është njëri ndër poetët më të përkthyer të Kosovës në gjuhë të ndryshme të botës dhe i përfaqësuar në shumë antologji brenda dhe jashtë vendit. Poezia e tij është përkthyer në anglisht, frëngjisht, gjermanisht, rumunisht, polonisht, italisht, turqisht, suedisht, hungarisht, arabisht, bullgarisht, maqedonisht etj., ndërkaq  veprat e tij janë promovuar në festivale ndërkombëtare të poezisë.
Është anëtar i PEN Qendrës së Kosovës dhe i Këshillit Kombëtar të Kosovës- Memoria e Botës.
Nga viti 2003  është  Drejtor i Bibliotekës Kombëtare dhe Universitare të Kosovës.
Për krijimtarinë letrare e shkencore është nderuar me: Çmimin Pjetër Bogdani, për librin Kuteli prozator, poet, kritik, si libri më i mirë i vitit, Shoqata e Shkrimtarëve të Kosovës, Prishtinë, 1999; Çmimin Pena e Artë  për vitet 1990 dhe 2000, Revista për letërsi, art dhe kulturë Fjala, Prishtinë; Çmimin vjetor Menada, për krijimtari të veçantë, Manifestimi Letrar Ndërkombëtar, Ditët e Naimit, Tetovë, Maqedoni, 2004; Çmimin e Mitingut të Poezisë në Gjakovë, për librin më të mirë të vitit me poezi  Bukuri e nëmur, Gjakovë, 2006; Çmimin Serembe, për krijimtari letrare dhe shkencore, Klubi i Artistëve Laçjanë dhe Fondacioni Pedrollo, Shqipëri-Itali, 2010; Medaljonin 90-vjet Bibliotekë Kombëtare, Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë, Tiranë, 2011; Çmimin letrar për veprën më të mirë me poezi për vitin 2011 me titullin Dorëshkrimi i ngjallur, Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Prishtinë, 2012; Çmimin e Mitingut të Poezisë në Gjakovë, për librin më të mirë të vitit me poezi për vitin 2011, me titullin Dorëshkrimi i ngjallur, Gjakovë, 2012.


Vepra me poezi:

• Albumi i grisur, Rilindja, Prishtinë, 1986
• Zogu me profil vjeshte, Rilindja, Prishtinë, 1989
• Plagomë, Fjala, Prishtinë, 1994; Rozafa, Prishtinë, 2004
• Dalje nga trishtimi, Rozafa, Prishtinë, 1999
• Ndiz dritën magjike, poezi të zgjedhura, Rozafa, Prishtinë, 2002
• Bukuri e nëmur,  PEN Qendra e Kosovës, Prishtinë, 2006
• Jetë me vdekje, poezi të zgjedhura, Toena, Tiranë, 2006
• Natyrë e vrarë, poezi të zgjedhura, Ars Poetica, Tetovë, 2006
• Kambanë zemërimi, Toena, Tiranë, 2008
• Dorëshkrimi i ngjallur, PEN Qendra e Kosovës, Prishtinë, 2011

Vepra me prozë poetike:

• Ëndrra në parajsë, Rozafa, Prishtinë, 2006
• Sytë e vetmisë, Rozafa, Prishtinë, 2010
• Rruzullimi i zjarrit, Ombra GVG, Tiranë, 2011

Vepra me studime dhe kritikë letrare:

• Shqipshkrimi kritik, Rilindja, Prishtinë, 1997
• Kuteli prozator-poet-kritik, Rilindja, Prishtinë, 1999; Rozafa, Prishtinë, 2007
• Domethënia e ideve letrare, Rilindja, Prishtinë, 2001
• Proza e filleve të modernitetit, PEN Qendra e Kosovës, Prishtinë, 2006
• Studime letrare, Toena, Tiranë, 2008

Vepra të përkthyera në gjuhë të tjera:

• Exilul Sufletului (Ekzili i Shpirtit), Editura Muzeul Literaturii Romane, Bukuresht, 2004
• Schalte das magische Licht ein (Ndiz dritën magjike), Magic Verlag, Zurich, 2004
• Only Death is White (Vetëm vdekja është e bardhë), Rozafa, Prishtinë, 2005
• Ako stanam angel (Nëse bëhem engjëll), Fenix, Shkup, 2006
• Ploaia fara Tine (Shiu pa Ty), Editura Do-Minor, Bukuresht, 2008
• Beauté maudite (Bukuri e nëmur), Xanthippe/Edition ASPASIA, Zurich, 2010
• Прокълната красота (Bukuri e nëmur), Balkani, Sofie, 2012
• När himlen tystnar (Kur hesht qielli), Holmbergs, Malmö, 2012
• Allume la lumière magique (Ndiz dritën magjike), L’Harmattan, Paris, 2013

Antologji poetike (bashkautor):

• Burim drite e dashurie, Shpresa, Prishtinë, 1999
• Dritaren lëre hapur, Rozafa, Prishtinë, 2002
• E frikshme dhe e bukur, Rozafa, Prishtinë, 2003
• Eni vjen p’ej Çamërie, DÇJ & Rozafa, Prishtinë, 2004
• Një gur i çarë, DÇJ & Rozafa, 2005; Toena, Tiranë, 2005
• Insula nemuririi (Ishulli i pavdekësisë), Editura Muzeul Literaturii Romane, Bukuresht, 2005
• Nie jest za pozno na milosc (Nuk është vonë për dashuri), Pogranicze Sejny, 2005
• A Split Stone (Një gur i çarë), DÇJ & Rozafa, Prishtinë, 2006
• Dann sagte der Dichter (Atëherë poeti tha), Das Internationale Literaturfestival, Basel, 2007
• Antologji e poezisë bashkëkohore të Kosovës, Azminah, Jordani, 2009
• Punti de cuvinte (Urat e fjalëve), Editura Fundaţiei Culturale Poezia, Iași, 2009
• Balcanica, Editura Proilavia, Braila, 2010
• Antologji poeziei albaneze de azi (Antologji e poezisë shqipe sot), Editura Privirea, Bukuresht, 2012

Vepra me studime për Sali Bashotën:

• Grup autorësh, Sali Bashota preţuit de scriitorii români/Sali Bashota i vlerësuar nga shkrimtarët rumunë, Editura Limes, Bukuresht, 2012

Poezi nga Sali Bashota

VJERSHA QË PO JEPTE SHPIRT

                     

Albulena tha:

mos e gris

Është poezi e mallit të parë

Ankthi do ta zërë edhe nënën

Besiana tha:

mos e djeg

Dhembjet e shpirtit s'kanë fund

Dikush më vonë do ta vajtojë me lot

Doruntina tha:

mos e plagos

Është mëkat të vritet vargu

Sapo lind  me klithmë

Etleva tha:

mos ee përgjak

Do të bien të gjitha këmbanat e trishtimit

Fjalë shpëtimtare më s'do të ketë

Rozafa tha:

mos e varros

Vjershën që deshi pak atdhe

Për shpirtin e vet

MEDITIM I TRISHTË 

Vjershë pikëllimi e zhvarros atë turmë

Në sheshin e fitores sërish lë gjurmë

Meditim i trishtë i veshur në zi

Plasarit murin që s'rrënohet assesi

Poeti klith kur i përgjaket poezia

Tis i errët e  mbulon s'përkulet krenaria

Revolta kthehet në shigjetë mallkimi

Në cilin ferr po na zë verbimi

Meditim i trishtë i veshur në zi

Ç'të bëj me vargjet e rëna në barbari

Fytyrë e vdekur lisin e gjakut e mbulon

Kujtim i gjallë sa shekuj na robëron

Gurvarrit tim i duhet bukuria hije

Dhe një këmbanë zhvarrimit sa i bie

          (1994)

  

NATË SHQIPTARE 

Përnatë po vdiset me ëndrrat nën dry

Korbin e mështjellim rreth qafe pa sy

Lirikë e paqartë gërryen shkronjat mbi qetësinë e shprishur

Avull i trupit fërkon shqisat e trurit të prishur

Jeta përgjaket si zog i mbyllur në kafazin mbretror

A vdiset kështu shqiptarçe rrethuar me murin gjarpëror

Kur gjaku ngutet të mbushë pusin e rojës bishë

Me kokë në jastëk shtërngojmë të drejtën e jetës që grishë

Tuberkulozi e ha shërimin e vetë në rrugën pa fund

Përnatë vdiset ngapak me pamje të muruar askund

Qumështi i zi i nënës sa herë në prush vlohet

Bëhet rreze pa ngjyrë medikament i syriit që shërohet

Gaca shplohet nga hiri i dorëshkrimeve të varura në litar

Si thupra në ujë dridhet mendimi i zhveshur në acar

Gjuha mballqit emrat kur kthehen në ditën e Gjykimit

Përnatë po vdiset në lëkurën e regjur të robërimit

Shtegu hap dosjen me gojëtarinë e hargjuar në ekran

Ajo ish skulpturë e larë me ujin e reumatizmës pranë

Aty mbetet njeriu që lan  e than lëkurën e gjarprit

Vetmia rrokulliset si libër i shenjtë i fatit

Mëshira rri në hijen e mendimeve të qelbura në ferr

Mbi Natën Shqiptare kur klith si shqiponjë në qeli-terr

(1994)

   

FJALA 

Në gjuhën e gjakut a je rrënjë e butë

Dhe pse fati të gjuan me shigjetë

Mësoje përjetë atë thënie të urtë

Mos  shkel besën pa dhënë jetë

Poetët nuk heshtin pse ulërin nata

Tani korbit krahët po i zbardhen

Erdh kohë e shqetsimeve të gjata

Rrezet e diellit me hije nuk ndalen

Dikur ishte dashuri e pa mbaruar

Kur nëna na vinte mbi djep skifterin e kuq

Tash ç'do të thotë  kjo kohë e lotuar

A kërcen hop ti apo dikush bie klluq

(1989)

  

RITUAL MORTOR 

Fytyra të verdha më dalin para

Vetmi e rëndë tash më pëlcet

Është klithmë e fateve të ndara

Kohë kthimi për të mallkuarin poet

Askund s'e shoh pragun as derën

Dyshim i ndezur tek më bën hije

Thyhet shkëlqimi që bart skëterrën

Thellë fundoset bukuri grarie

Tash syrit ja mbyll dritën

Si Argusit mijëra vjet

Tash bimës ja ndal rritën

Ëndërr e ftohtë më pret

fryma ime vargun e zë rob

Ta shtrydh deri në pafundësi

Po s'të lë në hirin plot kob

Kur prehet dashuria në arrati

Varrmihës të krimbur më dalin prapa

Ritual mortor i peizazhit të vet

Me këmbë të lidhura me duar të çara

Sa shkret medet sa shkret

(1989)

  

NDJENJA PËR NËNËN 

Nëna s'do të qajë më

Nëna s'do të klithë  habitshëm

Shiu prapë ia lag trupin

Që t'i  rritet nuri

Të mos rrëzohet muri

Dhe të bëjë mot i mirë

Por nëna

S'do t'i harrojë dhembjet

As zërin  e përvajshëm të qyqeve

Nesër

Kur dielli lind përsëri

         (1989)

PLAGOMË

(M. Kutelit, për Poemin Kosovar dhe Shëndaumin) 

E shoh poetin me kufoma foshnjash në krah

Dheu Uji Fryma ia shpëlajnë Mëkatin

A bartet kokëprera para disqeve diellore tha

Kur molekulat e shpirtit ia mbysin hapin

Qyteti fle me kësulë valësh liqenore

Përse eklipsi mbulon trupat e shkrubuar

Kafshëria ngujohet në mimetikën përrallore

Nëse theret karvani në ditën e tmerruar

E shoh poetin me kufoma foshnjash në krah

Kosova dhe Shën Naumi  ndrydhin agimet polare

Gjyqtarët e qelbur gjuhën e qesin në gjah

Ti plagomë çmendie kurrë mos hap varre 

(1994)