Bajram Curri u pengua të shkonte në Vlorë

Shkruan: Dr. Hakif Bajrami

 

Ata që e penguan gjeneralin e vegjëlisë, Bajram Currin, që mos të shkojë në Vlorë provuan ta vrasin për së gjalli. Me dredhi e makinacione e arritën qëllimin. Po ata, më vonë, kur erdhën në pushtet, u forcuan, e vranë në pabesi, me tradhti, duke u shërbyer interesave të Beogradit. Ai që e kishte lajmëruar vendqëndrimin e Bajram Currit (prefekti i Krumës), pasi e vranë në pabesi, mori për guxim edhe të mbajë një fjalim mortor pranë varrit. Po ai (H. K.), më 6 prill 1925, “i kërkonte Ministrisë Punëve të Brendshme në Tiranë 500 napolona ari të premtuara për atë që ka dhënë njoftime se ku gjendet Bajram Curri, si dhe kërkonte gradime për vrasësit e tij”. (Shiko: AQSH i Shqipërisë, Fondi MPB, d. nr. 9. 1925; d. 51 dhe d. 58).

 

 

Tetë biografi të serbëve për Bajram Currin

 

Nuk ka personalitet shqiptar që politika dhe diplomacia serbe t` i ketë siguruar tetë (8) analiza-biografi analitike, sikurse për Bajram Currin dhe të afërmit e tij. Në kohën kur kam hulumtuar nuk ka pasur para që i “blenë” ato dorëshkrime të fotokopjuara. Kam provuar përmes akademik Bogumil Hrabakut t`i nxjerrë të fotokopjuara ato dorëshkrime, por kot. Të paktën prej tij (Hrabakut) e kuptova se TRI (3) dorëshkrime i kishin përpiluar për Bajram Currin oficerët rusë me urdhër të Nikolla Pashit. Ata oficerë kishin punuar si projektantë të kolonive sllave në Kosovë 1920-1928. Ndërsa, nga shqiptarët bukëpërmbysur është vrarë Bajram Curri, është vrarë truri i kuvendeve dhe gjenerali i istikameve shqiptare për liri dhe pavarësi për 100 000 dinarë.(Shiko: AVII B. Koleksioni për Bajram Currin 1903-1928). Unë mendoj se Bajram CURRI në Vlorë do të thoshte e tërë shqiptaria e Kosovës aty do të thoshte se Kosova nuk mund të qitej në pazar aq lehtë, siç ngjau në Londër. Shkencëtarët kroatë dhe maqedonas kanë thënë se atë e kishte Serbia në plan të parë dhe atë e vrau të parin, më 1925. Për Bajram Currin bëri çdo gjë që mos të gjendej në Vlorë më 28 XI 1912. Për sjelljet e Bajram Currit në Shkup më 1912, si komandant i një ushtria Arqibad Rajs, korrespondent i luftës ballkanike shkruan: “Gjeneral i urtë dhe drejtues i denjë për admirim që nuk lejon askujt t`i bëhet asnjë dëm, padrejtësi, në qytet. Nuk guxon askush t’i ngucë joshqiptarët pa armë në dorë. Ata që i ngucin kanë punë me mua”.

 

 Me rastin e varrimit, pa u trembur fare, malësorja trime, Xhufe Sylaj e vajtoi pranë varrit Bajram Currin:

 

“Qajo pushkë vlla si t` muer ty,

Muer Krasniqen shpi për shpi,

Gash e Ptyç deri n` Dri,

muer Kosovën bitevi...”.

 

 Nuk e kam për qëllim me këtë rast të shkruaj biografi, por të potencoj një detal tragjik të historisë sonë të vuajtur që ende kullon gjak. Ato detale tragjike duhet t`i objektivizojmë në mënyrë që mos të na përsëriten vëllavrasjet dhe tradhtia që ishte bërë mode gjatë gjithë shekullit XX. Në dokumente, të gjithë tradhtarët mendonin se kurrë nuk do të zbulohen. Por... arkivat janë gjykata të pamëshirshme dhe, zbulojnë heroizma, zbulojnë hipokrizi e tradhti, shkurt, bëjnë “copë e grim çdo detal të jetës”. Të mësojmë pra, nga mësuesja e jetës për të djeshmen, për të sotmen e më shumë për të nesërmen, sepse e sotmja, nesër bëhet dje. Nuk mund të përmirësohet kurrë krimi. Kush e pengoi Bajram Currin të gjendet pranë Ismail Qemalit, dokumentet e zbulojnë pa asnjë dilemë!

 

 

Hakmarrja e turqve

 

Skender Drini, Bajarm Curri, Tiranë 1983, f. 5, e fillon shkrimin në librin e tij kështu: “1862. Zbaticë armësh në Kosovë…Sa zgjat? Mbulohen varret, vajohen pushkët dhe deti i luftës vjen prapë… Megjithatë, osmanlinjtë derdhen valë-valë nëpër Kosovë dhe fitojnë mbi fëmijët (infanticid i paparë i okupatorit më 1863-HB), mbi gratë dhe kullat pa meshkuj. Klithma e Kosovës në flakë! Klithma e Kosovës në atë qerre që zbret nga Gjakova dhe që do të bëhet djep i Bjarm Currit! Kështu do të hakmerren turqit ndaj Shaqir Currit, që rri maleve dhe nuk dorëzohet…) Po, Bajram Curri u rrit dhe u bë emër i kombit. Ideal të jetës e kishte Sulejman Vokshin, por u rrit dhe bëri emër duke ndjekur shkollën e Haxhi Zekës, duke u shkrirë për liri dhe pavarësi të Shqipërisë. E vërteta, ajo shkollë që e vrau Haxhi Zekën, e tradhtoi dhe vrau edhe Bajram Currin, por jo kurrë luftën e tyre për dinjitet dhe pavarësi të truallit arbëror. Historia e luftës për liri nuk do të ndalet kurrë, as nuk do të dorëzohet si institucion i civilizimit. Kështu emri i Bajram Currit do të vijë e do të bëhet shkollë kombëtare, gjeneral i vegjëlisë, i nderit dhe luftës pareshtur për liri. Po, është e vërtetë, e vranë serbët me para Haxhi Zekën, e vranë serbët me para Bajram Currin, i vranë edhe shumë të tjerë. Por, patrioti dhe i drejti, Bajram Curri, na e la një porosi shkollore civilizuese që Evropa dhe bota e civilizuar duhet ta mësojë edhe sot. Bajram Curri e dinte fare mirë kush po e lufton për vdekje. Por si burrë i pjekur prej shqiptari do ta lënë për histori këtë shkollë civilizuese: –‘Kush prek popullsinë serbe të paarmatosur, ka punë me mu! Kush djeg e bracon (vjedh), e di çka e pret! Mjafton kaq për të frenuar vrasjen e njerëzve të paarmatosur dhe për të mos i lënë shqiptarët të bëheshin “serbë”.(S. Drini, Bajram Curri, Tiranë 1983. F. 179). Shkolla e Bajram Currit u bë kombëtare dhe bota këtë shkollë duhet ta njohë, ta mësojë dhe ta përvetësojë, se i duhet njerëzimit, i duhet ardhmënisë.

 

 

Lidhja e Besës

 

Më 11 janar 1912 Parlamenti i Turqisë shpërndahet. Të nesërmen, më 12 janar, paria shqiptare e drejtuar nga Ismail Qemaili dhe Hasan Prishtina në periferi të Stambollit do ta mbajë mbledhjen, që në histori njihet si Kuvendi i Taksimit. Aty u vendos që kombi shqiptar ta marrë në duar të veta fatin e vet dhe të drejtohet prej një qeverie shqiptare. Detyrat u caktuan me shkrim dhe ato u përmbushën, varësisht mundësive dhe aftësive të secilit pjesëmarrës që mori obligime në Kuvend. 

 

Qendra e organizimit të shqiptarëve për një kohë fare të shkurtër do të shndërrohet Shkupi, si kryeqytet i Vilajetit të Kosovës. Aty, me iniciativën e gjeneral Bajram Currit do të themelohet “Komiteti i Shpëtimit”, që kishte për detyrë organizimin e luftës së armatosur në të gjitha trevat kombëtare. Këtë rol gjeneral Bajram Curri do ta marrë jorastësisht, sepse atëbotë jetonte dhe vepronte në Shkup, po i mbante edhe të gjitha lidhjet politike dhe ushtarake me qendrat e tjera të vilajeteve shqiptare. 

Në frymën e këtyre përgatitjeve për luftë çlirimtare të tokave shqiptare, gjatë prillit 1912, në vise të ndryshme të atdheut do të lidhen shumë BESA. Një e tillë ishte ajo e 10 prillit 1912 me qendër në Gash, së cilës Besë pastaj iu bashkuan Krasniqja, Bytyqi, Hasi dhe të gjitha krahinat e Malësisë Gjakovës. Dhe kush të ishte prijës i kësaj lufte çlirimtare në këtë trevë patriotike para Bajram Currit. Po, Bajram Curri i priu luftës çlirimtare me dinjitet dhe profesionalizëm prej Gjenerali. 

 

Kushtrimi për kryengritje çlirimtare në prill – maj 1912, i kishte përfshirë të gjitha qendrat e Vilajetit të Kosovës: Mitrovicën, Vuçitërnën, Llapin, Drenicën, Gjilanin, Prishtinën, Pejën, Malësinë e Gjakovës, Prizrenin dhe Lumën. Në këtë trevë kryengritëse në detyrë operacionale Turqia i kishte 19000 ushtarë, 56 topa dhe 7500 kalorës. Shqiptarët në anën tjetër nuk kishin armatim. Konsulli austrohungarez në një shkrim të shkurtër e thekson edhe këtë:“Shqiptarët janë të armatosur edhe me kosa e sëpata, por vendimi i tyre është i pathyeshëm. Ata duan liri”./standardi.info