Irena Gjoni - Në kishë, në xhami, në teqe, në manastir...

Shkruan Irena Gjoni, në profilin e saj në FB

IRENA NË KISHË, NË XHAMI, NË TEQE, NË MANASTIR, NË SINAGOGË.

• Lazër Stani e pohon: “Besimi është një marrëdhënie individuale e secilit prej nesh me Krijuesin, ndërsa të qenurit shqiptar është lidhja jonë e pandashme me këtë tokë që na ka dhuruar Zoti dhe me njëri-tjetrin në një fat, ose fatkob të përbashkët”.

 

Ditët e fundit vërej një sërë debatesh me bazë fetare gjithandej. Madje një tendencë për t’u përzier kjo gjë sa në rrafshin individual, kombëtar, social, politik etj.. Madje shpesh here duke u shndërruar si një temë shumë e mprehtë dhe gati me një antagonizëm bardh e zi. Nuk di pse harrohet një gjë, që të gjithë e kemi shumë të qartë në kokën tonë, në mendjen e veten tonë, në shpirtin tonë, po në mënyrë të koncentruar shkrimtari i njohur Lazër Stani e pohon: “Besimi është një marrëdhënie individuale e secilit prej nesh me Krijuesin, ndërsa të qenurit shqiptar është lidhja jonë e pandashme me këtë tokë që na ka dhuruar Zoti dhe me njëri-tjetrin në një fat, ose fatkob të përbashkët”.

 

Unë jam e krishterë ortodokse sipas përkatësisë familjare. Por nga studimet e tim ati për prejardhjen e fisit Gjoni në Bregdet, mendohet se për sa i përket besimit, ka argumente që mund të kenë qenë të besimit kristian katolik. Madje meqë jam këtu :), kujtoj nga këto studime se përgjatë shekujve, një nga tiparet më të rëndësishme të krahinës së Bregdetit, të njohur ndryshe edhe si krahina e Himarës, ka qenë HETERODOKSIA. Dhe kjo për të ruajtur Autonominë e Venomet e fituara me gjak dhe për të ruajtur identitetin e tyre kombëtar. Me pak fjalë, kjo heterodoksi konsistonte në faktin që herë pas here, orientimi i kësaj krahine ishte në drejtim të Papatit të Romës, pavarësisht qenësisë së tyre ortodokse. Dhe kjo bëhej sepse mbi fetë, populli i kësaj krahine vendoste të qenit shqiptar dhe ruajtjen e identitetit të tyre kombëtar përballë tendencës pushtuese e asimiluese turke. Dhe këtë mbështetje në disa periudha, e gjenin fuqishëm nga Papati.

 

Jam rritur me një gjyshe që besonte shumë dhe i praktikonte ritet ortodokse, shumë e shumë më vonë se sa ishin mbyllur kishat e xhamitë në vitin 1967. Por kurrë nuk jam rritur me fanatizmin fetar. Në një postim timin në festen e Shën Mërisë, ua kam rrëfyer një detaj me të: “Në Bregdet për vetë karakteristikat e dialektit, quhet Shën Mëri. Madje kur isha e vogël dhe e dëgjoja të mërmëritur nga gjyshja ime, e dëgjoja Shënmëri si një emër bashkë. Dhe kur e pyesja, ma shpjegonte me mënyrën e saj duke ma përcjellë gjithë dhimsurinë që përmbante simbolika e saj. Por edhe me frikën se "nga fëmija del gjithçka". Ndaj duhet të lutesh për Shën Mërinë dhe birin e saj Krishtin që të ketë shumë dashuri dhe mos ketë mëri mes njerëzve. Por ti lutjen duhet ta mbash në shpirt, ta thuash pa zë, mos t'i tregosh kujt për lutjet që bën se ndryshe edhe ty të mban mëri :)." Vonë e kam kuptuar përmbylljen e fjalëve të saj, por porosinë për lutjen në heshtje për shumë dashuri, gjithmonë e kam bërë bashkë me ndezjen e një qiriri.”

 

Madje kjo mungesë e fanatizmit fetar në familjen time ka qenë edhe përpara vitit 1967 e kur fetë në Shqipëri bënin jetën e vet. Te ortodoksët gjatë kësaj periudhe emrat e fëmijëve viheshin tipik emra kristian dhe që kishin një ditë emri kur festohej. Ndërsa nga të dy fiset e prindërve të mi asnjerit nuk i është vendosur emër i tillë. Im at e kishte emrin nga Menelao i famshëm te Iliada dhe ime më nga Ismena e tragjedisë Antigona, njëra prej vajzave të Edipit. Pra të dy emra përpara Krishtit, edhe pse familjet e tyre ishin besimtare.

 

Më është dashur para ca kohësh të realizoj një studim për kontributin e rilindasve tanë në fushën e mitologjisë. Dhe ajo që konstatova përsëri ishte në funksion të shqiptarisë, përkundër çdo lloj besimi. Edhe këtu ata u munduan të shpjegojnë bazën unitare të popullit tonë, të shfaqur nëpërmjet mitesh e besimesh të lashta. Pashko Vasa na thotë se populli shqiptar betohet për qiell, për dhe, për gurë, për ujë, për mal, për fushë, për diell, për hënë dhe nuk betohet për perëndi e për shenjtorë. Ai tregon se këto forma betimi janë shprehja e atij besimi të lashtë vendës që të parët tanë kanë ruajtur që nga lashtësia. Ai thekson se betimet publike shqiptarët i bëjën mbi gurë pavarësisht nëse ai që bën betim është katolik, ortodoks a mysliman. J.Vreto, K.Kristoforidhi, N.Frashëri, A.Z.Çajupi, Shtjefën Gjeçovi, na flasin për kultin e Tomorrit si një vend ku ruhen rite e besime vendëse të shqiptarëve e që janë dëshmi uniteti në traditat e lashta të këtij populli. Ata duan të tregojnë me këtë se populli ynë, pavarësisht nga dallimet fetare të feve monoteiste të ndryshme që sjellin me vete dhe veçime në tipare të kulturës së traditës, në kompleksin kulturor të tij, populli shqiptar shquan për njëjtëshmëri. E pra, është e domosdoshme që të bashkohet e të luftojë për pavarësi kombëtare, për përparim.

 

Unë jetoj në Sarandë ku ka edhe kishë, edhe xhami, edhe teqe, edhe manastir, edhe sinagogë. Kam shkuar në të gjitha e kam bërë një lutje. Jo sepse nuk besoj, jo thjesht per kuriozitet, jo për të njohur më mire tjetrin e pastaj për ta “luftuar” më mirë. Por sepse besoj në një Zot e nuk kam paragjykime fetare se ku ia bën lutjen atij Zoti në kishë, në xhami, në teqe, manastir asinagogë. Thjesht besoj se të besuarit në një Zot më bën një njeri më të mire, më të pasur shpirtërisht, më me vision për të këndvështruar çdo situate në këtë botë e në këtë jetë. Ashtu si nuk paragjykoj dhe askënd që mund të jetë ateist. Sepse në fund të fundit besoj në vlerat njerëzore. Dhe të gjitha këto vlera, pavarësisht përkatësive fetare, duhet të jenë një kontribut, sado modest, për vendin tim.

 

Më ka rastis të shkoj në shumë vende jashtë Shqipërisë në konferenca shkencore, ose në manifestime poetike, në vende tipike myslimane, ose tipike të krishtera katolike, ose tipike të krishtera ortodokse, ose të përziera. Kurrë nuk jam pyetur se kujt përkatësie fetare i përkas, por si quhem dhe nga jam. Dhe unë përsëri jam ndier shumë mire me prezantimin e emrit tim dhe të vendit nga vij. Dhe në çdo vend ku kam udhëtuar gjithmonë kam bërë foto në xhami, në manastire, në kisha, në teqe e kudo e kam bërë heshtazi një lutje se Zoti është një dhe se para së gjithash ka rëndësi të qenit NJERI NË GJITHË DIMENSIONET E TIJ dhe kontributi që jep secili për vendin e tij.