Ag Apolloni është prozator, poet, dramaturg, studiues dhe eseist shqiptar. Ai është profesor në Universitetin e Prishtinës. Veprat letrare të tij dallohen për dimensionin dramatik, trajtimin filozofik dhe qëndrimin kritik ndaj historisë, politikës dhe shoqërisë. Ka lindur më 13 qershor 1982, në Kaçanik (Kosovë). Shkollën fillore dhe gjimnazin i ka kryer në vendlindje, kurse studimet për Dramaturgji dhe studimet për Letërsi, i ka mbaruar në vitin 2005, në Universitetin e Prishtinës. Për shkaqe ekonomike, në vitin 2006 ka ndërprerë studimet në Filozofi dhe për dy vjet rresht kohën më të madhe e ka kaluar në Spitalin e Prishtinës duke u kujdesur për babain e sëmurë, i cili ndërroi jetë në 2007. Në vitin 2008, Ag Apolloni merr titullin Master i Shkencave Filologjike, kurse në 2012 merr titullin Doktor i Shkencave Filologjike. Apolloni aktualisht është profesor në Universitetin e Prishtinës, ku punon që nga viti 2008 Apolloni ka punuar si gazetar, redaktor dhe kryeredaktor në disa gazeta ditore dhe revista letrare dhe kulturore në Prishtinë. Në vitin 2010 e ka riaktivizuar dhe e ka udhëhequr për tre vjet revistën më të vjetër letrare në Kosovë, “Jeta e Re” (e themeluar më 1949), e cila ka qenë mbyllur më 2006. Në vitin 2013, themelon revistën kulturore “Symbol”, në të cilën ka realizuar intervista me: Linda Hutcheon, Jonathan Culler, Rita Dove, Raoul Eshelman, Gottfried Helnwein, Andreas Huyssen, Mieke Bal, D. M. Thomas etj. Tekste dhe vepra të Apollonit janë përkthyer në disa gjuhë, si: anglisht, gjermanisht, italisht, çekisht, maqedonisht, serbisht etj. Apolloni është shpërblyer disa herë me çmime kombëtare për veprat e tij fiksionale dhe studimore. Ag Apolloni ka filluar të shkruajë në vitin 2003. Në një kafene kishte dëgjuar një histori lufte për një kriminel që kishte koleksionuar sytë e viktimave të tij dhe kjo histori e kishte tronditur aq thellë sa që për këtë e kishte krijuar një monodramë brenda nate. Gjatë studimeve ka mbajtur një ditar poetik, të cilin në vitin 2009 e ka botuar me titullin “Zomb”. Ndërsa, në vitin 2013 boton romanin autobiografik “Ulurima e ujkut”, ku, nëpërmjet formës postmoderne, kombinon dhimbjen me tërbimin. I provokuar nga përvojat personale, mllefi i madh në këtë roman shpesh merr përmasa planetare. Pas këtij romani, shkruan novelën “Zazen” si një homazh për një shok të tij, i cili, pas mbarimit të studimeve në Degën e Filozofisë, në pamundësi për të gjetur punë në vendlindje, i mllefosur me të gjithë, kishte vendosur të zhdukej dhe, pas disa ditësh, ishte gjetur i vdekur në një humnerë. Derisa dramat e Apollonit provokojnë frikë dhe mëshirë, ndërsa poezitë e tij e transformojnë jetën intime në art, proza e tij është ankim dhe tërbim. Kurse, në studimet “Parabola postmoderne” (2010), “Paradigma e Proteut” (2012) dhe në kritikat e botuara nëpër periodikë, shihet një tendencë për të hapur shtigje të reja kërkimi. Veprat:
Ulurima e Ujkut, roman, (2013)
Zazen, roman, (2014)
Zomb, poezi, (2009)
Drama: Stefani, Halloween, Judita, Mat (2010)
Hamleti simbas Horacit, (2017)
Skenderbeu: Manuskripti i Marlout (2018)
Parabola postmoderne, kritikë, (2010)
Paradigma e Proteut, kritikë, (2012)
Koferi i Konicës, kritikë, (2016)
Shpërblimet:
Krijimtaria e Apollonit është shpërblyer me disa çmime letrare kombëtare, si:
2010 Libri më i mirë poetik i vitit nga Ministria e Kulturës (Kosovë), për librin “Zomb”;
2013 Libri më i mirë kritik i vitit nga Ministria e Kulturës (Kosovë), për librin “Paradigma e Proteut”;
2013 Romani më i mirë i vitit (çmimi “Rexhai Surroi”), për librin “Ulurima e ujkut”;
2017 Drama më e mirë e vitit nga Teatri Kombëtar i Kosovës, për dramën “Hamleti simbas Horacit”.
Një poezi nga Ag Apolloni AUTOBIOGRAFI Kur leu dita e dha shpirt e zeza natë, në shpellën e Platonit ideja mori trajtë. Të diellën me diell të nxehtë, në muejin e qershive, n’ditën e trembëdhetë. Edhe pse leva herët, gjindja kanë mendu se jam i vonuem. Ndoshta pse me heshtjen kam qenë i dashunuem. Nji antenë dhe nji gjel mbi kulm, si gjana t’nevojshme, jo si gjana t’hijshme; e kanë ruejt drejtpeshimin e shpisë sonë ku na dhe televizori flisnim gjuhë të ndryshme. Edhe atëherë s’ka qenë aq keq, s’ka qenë ma keq; ka qenë si sot: hajna, hafije e heroj plot. Kam luejt gjithçka, nuk i mbaj mend emnat për secilën lojë. Edhe pse s’i kam dashtë fort librat, nëpër shkallët e shkollës jam ngjitë pa drojë. Kur baba mori koferin me andrra dhe u zvogëlue n’horizont; kur shokët shtegtuen si dallëndyshe në fund të stinës; kur gjyshi një ditë e prishi rutinën e përnatshme dhe, në vend se me fjetë, vendosi me dekë, unë si fëmijë i humbun gjeta strehë në bibliotekë. Në kohën e plumbave, nisa me ba jetë prej letre: letrat e shkrueme i lexova e të zbraztat i shkrova. Trupi me hijen në mur matet edhe hahet, tash kur letrat e bukura i kam të vetmen fe; në shpellë shoh mishin që bie, mjekrën që zgjatet, dielli mbrapa shpine më pret të kthehem prapë në ide. ________ Për biografinë e autorit u shebyem nga Wikipedia, kurse poezinë e morëm nga interneti.
Ylljet Aliçka ka lindur në Tiranë, më 23 qershor 1951. Ka marrë gradën shkencore "Doktor i Shkencave Didaktike", më 1989, dhe titullin "Profesor Doktor", më 1993. Ka kryer detyra profesionale : mësues në fshatrat e rrethit të Matit, 1973 - 1983 ; redaktor dhe drejtor pranë Shtëpisë Botuese të Librit Shkollor, 1983 - 1992 ; drejtor i Marrëdhënieve me Jashtë, pranë Ministrisë së Kulturës, Rinisë e Sporteve, 1992 - 1997 ; përgjegjës për informacionin dhe komunikimin pranë Delegacionit të Komisionit Evropian në Tiranë, 1997 - 2007 ; ambasador i Shqipërisë në Francë, Portugali, Monako dhe UNESCO, përfaqsues personal i Presidentit të Repubikës pranë Orgnizatës Ndërkombëtare të Frankofonisë 2007 - 2013 ; Profesor pranë Unitersitetit Europian të Tiranës (UET) dhe Universitetit të Arteve, Tiranë, që prej 2013.
Është angazhuar në veprimtari shoqërore si:
Anëtar themeltar i shoqates kulturore « Fabrizio De Andre » Milano, Itali
Qytetar nderi « Republika e artistëve të Montmartrit », Paris, 2011
Anëtar i Akademisë franceze «Zhorzh Sand», Paris 2010
Anëtar i shoqatës së shkrimtarëve frankofonë, Paris, 2012
Anëtar I shoqatës së autorëve dramatikë dhe audiovisualë, SACD, Paris, 2006
Letërsi artistike në prozë:
Tregime, Onufri, 1998
Kompromisi, Onufri, 2001
Parullat me gurë, Albimazh, 2003
Një rrëfenjë me ndërkombëtarë, OMSCA, 2006
Koha e puthjeve, Toena, 2009
Valsi i lumturisë, Toena, 2012
Në gjuhë të huaj:
Les slogans de pierre, Edition Climats, Francë, 1999
Kompromisi, Pogranicze, Poloni, 2002
I slogani di pietra, Guaraldi, Itali, 2006
Balkan blood, Balkan beauty, North-West University, ShBA, 2006
Les étrangères, Edition Pyramidion, Francë, 2010
La sloganoj el stonoj , Esperanto, Swidnik, Poloni, 2013
Xhelal Luca lindi në fshatin Zall - Dardhë të Peshkopisë. Shkollën tetëvjeçare dhe të mesmen i mbaroj në Kurbnesh të Mirditës. Ka botuar vëllimet me pezi "Shpirti bredharak", “Ndizem në akull ", "Pesë degë trungun thërrasin" (me bashke autor) dhe se fundi "Mëngjese të munguara". Po ashtu, ka lën në dorëshkrim dy përmbledhje të cilat presin botimin: "Flladet e atdheut tim" dhe "Prushimi i hijeve". U nda nga jeta me 6 janar 2019. Poezi nga Xhelal Luca NUK KA PLUHUR MBI BEDENA
Gjyshi im Vinte hollak Zeshkan, thatim Por i gjatë.
Me pak hulli tokë Dhe ajo në brinjë. Kurrë s’e ngopi barkun me bukë, Veçse eshkë Për barot e hutë.
Trandet vendi Nga këta dasmorë Thërret Prizreni Me armë në dorë. Im gjysh si zana në kam Ta brej hekurin me dhamë
E ju ngjit Karvanit me rrema Deri në Prizren, Në Kala, tek bedena.
Në të katër anët Topa e batare…. Im gjysh tek bedenat, Roje i Besëlidhjesh Shqiptare.
Prizren! Të kam në shpirt, Të kam në mend Unë nipi i Halil Lucës parë, Në majë krahu Këngës ia kam marrë...
Përcjell vigamë sokëllime kushtrimi: Bedenat nuk i mbulon pluhunimi, Vllazën, rrnoftë bashkimi!
PREKAZ u preka me dridhje duarsh, Ju pashe nen dritën e lotit, Ju ndjeva me lokthin e shpirtit, Pesëdhjetë e nëntë yje Në gjerdanin e kombit. Prekaz! Altar i mermerte, Gajtanët e florinjte Qiellin dritësonin. Engjëjt e tu Perënditë lartësonin, Djepat flake lirie përçonin .
Preka Bacën, Alpet ne kreshtat e komandantit. Vërshoj një sekondë Sa një shekull, Një shekull në një sekondë . Prekaz, Të falem përulësisht Unë Pelegrini jot Sot e motmot .
ARGJIRO
Pata mall për aromë guri Ndaj erdha Argjiro. Mbështes kokën tek kalaja.
Këtu ku Çerçiz burri Matet me Çajup e mal të Gjërë Si legjendë.
Gjirokastër me nishane nuri, Të mbolla në ninullë, Të ngrita në këngë.
Mall kam për aromë guri.
VUSHTRI
Këtu çmimi i jetës s'pat llogari para luftës . Këtu era e lirisë skuqi gryken e pushkës. Këtu u gatua barot e gjak. Këtu ne llogore U kall fëmija ne flake.
Oh M'u kalle I gjallë Me plumb Në ballë Vëllai Nga shkjau.
Në këtë vatër E zeza motër Mu kall.
Këtu mu kall im zot Nga gjylja me barot, Aromë përzhitëse Thithi he sot.
Ranë njerëzit e mi Këtu në Vushtrri Që sot kanë mbi Kurore lulëkuqja për liri.
Te vogël Lapidaret në mermerë Ndaj çdo pranvere U ngre obelisk me ylbere.
Përskuq horizonte Valëvitja jote Kuq e zi. Flamur e komb Në një Krejt Shqiptari. PUTHJA E KOMBIT I urtë Sa heshtja I ngurtë Sa vetja, Vigan Sa Liria Hijeton Sa Pavarësia. Rëndon Sa një anë mali Bardhon Ismail Qemali. ORKIDET IKIN E VIJNE Blinet shpejtojnë Të shkundin gjethet e fundit. Në paradën nudo Xhelozon Lana, Për fjalët e pa thëna Për puthjet e pa dhëna. Ti mike More shikimet e mija Shall për mbi supe Si Orkide Në avllitë Joniane M'u hupe. Gjethoret po bëhen gati të flenë. PO NE ?... TINGUJ DRITE Ti vizaton tinguj mike, Unë i ndjej. Buzëqeshja jote simfoni drite As kund tjetër nuk e gjej. U thefshin ato duar Qe para meje Vunë gurë e kufi. Deri me sot E kishim bere një fëmijë. Mike! Behu perëndesha ime ti, Te lutem kuqëlo, S'të shoh dot gri. KOHA NDALON Kur s'jemi te dy Koha ndalon. As i gjalle, as i vdekur Pa ty. Sa do mbetem ne agoni??? S'e di... L U T E M Unë Pagani me katër Perëndi Dashuruar marrëzisht me katër stinët, Puthur me vetëtima në kurriz të Ylbereve, Lehone e mijëra agimeve Puthur me buzët e tua shpirtrimeve, Lutem Nuk dua te mbetesh një kujtim i arte. Nëse kurbeti këmbë e duar ti ka lidhur, Kur të fitosh Lirinë Tek koka me mbill një trëndafil të kuq, të zjarrtë. Çka se aroma do me vije e hidhur Shpirtin për në dritë do ma ndjellësh Për të gjitha Perëndimet Do të psherëtije me zë të lartë. PERTEJ E përtypa ëndrrën Derisa ajo lëshoi arome Putha lotin e gëzimit Dhe ai u be vese Kur u gremisa ne buzën e njome Qiejt derdhen polen Përtej urës se Qabesë. KËMISHË DASHURIE Ne hapat e mi Ka ajër gjithësie. Krejt polen Është psherëtima jote. A nuk i qepim Këmishë dashurie Shpirtit bohem Te kësaj bote?!... _________________ Pëgatiti për "Ora shqiptare", Adem Zaplluzha
Faik Ballanca më 1945 në Tiranë, në një familje me origjinë nga Dibra. Mbaroi Fakultetin Histori - Filologji në degën e gazetarisë dhe pas përfundimit të tij punoi në gazetën “Zëri i Rinisë” dhe në revistën “Nëntori” të Lidhjes së Shkrimtarëve. Tregimet e para nisi t’i botonte në vitin 1962. Nevoja për te lexuar edhe literaturë jashtë kornizave të socializmit realist ate e shtynë të mësoi gjuhë të huaja. Përktheu nga gjermanishtja, frëngjishtja dhe italishtja. Me krijimet e tij, Faik Ballanca arriti të krijonte personalitetin e tij të veçantë si shkrimtar, në saje të kulturës së gjerë, intuitës së hollë artistike dhe skrupulozitetit të tij krijues. Vrau veten më 1977. Titujt e veprave:
Rrëmbimi, tregime dhe reportazhe, Tiranë, 1970.
Mbasdite të lagura. Tiranë, 1971.
Katër orë larg shtëpisë, novela, Tirane 1972.
I fundit, novelë, Tiranë 1972.
Shtigjet me helm, novelë, Tiranë 1972.
Letra anonime, novelë e tregime, Tiranë 1973.
Pritësit e rrufeve, tregime. Tiranë 1975
Tregime të zgjedhura, Tiranë 1976
Nomeja e largët, roman, Tiranë 1998, ribotuar më 2015.
Kënga e fundit e Marko Boçarit, novelë. Tiranë 2002.
Mbama pak pallton, çun!, tregime të zgjedhura Tiranë 2003
Thanë për Faik Ballancën: Vath Koreshi: "Jo rrallë më ndodh që, duke lexuar tregime të Faik Ballancës, më vjen në vesh zëri i tij gjithmonë i shtruar dhe i mbushur me magjinë e zemrës dhe mendjes së tij aq të mprehtë. Faiku ngjallet sa herë, sepse gjithmonë ne kemi nevojë të na plotësojë me diçka që na mungon. Kur jemi të padrejtë, ai na ofron ndershmërinë e tij, kur na tut jeta, ai na bën më të guximshëm. Ai di të na shtyjë gjithmonë që të bëhemi më shumë njerëz, më shumë shokë dhe më shumë të mençur. Gjithë artin e tij ky njeri me zemër vezullimtare e vuri në funksion të fisnikërimit të njeriutë të tregojë se ç‘rrezatim të fuqishëm ka një shpirt që do, që dhemb dhe që nuk e pranon meskinitetin". Dritëro Agolli: "Faik Ballanca e pati të shkurtër kohën e krijimtarisë, ashtu siç e patën Lermontovi, Migjeni, Veli Stafa apo Drago Siliqi. Nga kjo anë, e fundit të dhimbshëm të jetës së shkurtër, megjithëse në rrethana të ndryshme shoqërore, ai u shëmbëllen në fatin tragjik këtyre shkrimtarëve, që nuk i dhanë dot të gjitha ato që mund të jepnin. Megjithatë, ky i dashuruar i marrë i librave, la një trashëgimi të vyer letrare, që përcjell te njerëzit një kënaqësi të vërtetë estetike edhe sot e kësaj dite”. Ismail Kadare, për romanin e tij të parë "Nomeja e largët": "Asnjë nga akuzat që i bën redaksia nuk qëndrojnë. Ky është romani i tij i parë dhe çuditem se si ka mundur të realizojë një strukturë kompozicionale të tillë, sa të vështirë aq edhe moderne".
Zaho Balili lindi më 3 tetor të vitit 1951 në Rexhin të Kurveleshit. Shkollën tetëvjeçare dhe të mesme e ka mbaruar në Tepelenë. Ka filluar të shkruajë në moshë shumë të re dhe është autori i pesë vëllimeve poetike. Gjithashtu ishte edhe autor tekstesh i shumë këngëve dhe laureat i shume çmimeve. Vdiq në Athinë në ditën e ditëlindjes së tij në 3 tetor 2001 nga një hemoragji cerebrale. Tre nga vëllimet e tij u botuan pas vdekjes. Veprat:
Paskan çelur manushaqet, poezi, 1997
Drithërimet e pranverës, poezi, 1998
Brengat e shpirtit, poezi, 2001
Kur dy zemra dashurohen, prozë, 2002
Lotë kurbetipoezi, 2003
Puth ballin tën Shqipëri, poezi, 2011
Poezi nga Zaho Balili
U pak kombi U pak kombi duke ikur pertej detesh e stereve u ngop bota se rrufitur ajken e ajkes se djemve U ngop deti, u ngop mali me ata qe skane varre iken si shkendij stralli dhe mbeten ligje per vaje Si u erdhi vdekja valle vdekja nuk ndryshon nga soji cqe fjale e fundit qe thane po kush valle ua degjoi? U mpak kombi duke ikur cte beme o perendi gjithe brezat te sfilitur kaq inat te madh ke ti? Qytetit tim, Tepelenes Sa here shetis neper udhet e tua me supet ngarkuar me kenge, mesnatat me gjejne te zgjuar se hallet e tua sme lene Mbremjet i mbruj brenda gjirit qe agimesh te celin trendafile pa lodhur si guri i mullirit, qe bluan buken per femije Cdo dite te shohe ne bebe te syrit shoh dhimbjet, plaget, historine, dhe mendjen vras, pse ky i miri te jete binjak me varferine? Te shkarkoje ne preher barren e kengeve ti, doredridhur, i perkedhelur e di, atje gjen veten tende dhe mua, te pasherueshmin rrebel Frymemarjen e bejme te dy bashke bota po thone, nuk ka se si lufto te ngrohesh kocken e sterlashte se ngroh dote une, me poezi. Kopeshti i poezise Ne ate kopsht, kush nuk eshte ulur me i madherishmi kopsht i njerezimit atje, lule vetja u eshte dukur e vyshkur, ne prag te mjerimit. Atje, ne poltrone shkullore rrine gjizberthyer poezite atje, asnjehere nuk ka debore dhe bahcevane jane perdite. Atje, lare ne ujvara hene si shtojzovalle sperkatur me vese rrine rubairat, shkulme zemre nuserojne nga mengjesi ne mengjes. Atje, vetem nje gjuhe flitet cicerimat e bukura shpirterore dhe jane te paperfillshem vitet se nuk ka as azil, as foshnjore. Atje, jetohet lulezorja moshe e trendafilta moshe e rinise ne kopshtin, te cilin nuk josh ne kopshtin e mahnitshem te poezise. Njesoj lindim te gjithe Era e Pireut ne qejf te saj kalerote mbremjen e vaket te gushtit deget e palmave tundeshin ngadale dhe hardhia embelsonte mushtin. Dielli i lodhur puthte detin dhe perendimi flakeronte me njerin sy afronte naten me tjetrin, hemisferen tjeter zgjonte. Ne gjume zgjuarjen e tij, katrahure njerezit e planetit gjysmelakuriq gjysma nxitojne te bien ne gjume gjysma mezi shkundin gjumin per qerpike. Ne kete moment lakuriqesie floriri i jetes tringellinte rende globi vertete ka drite e hije per ne njesoj lindim te tere. Mbiu nje manushaqe Aty tej ne Vitocake mbiu nje lule s'u tha nje e bukur manushaqe dhe te tjera s'ka. Akoma pa celur mire mars' i eger bore dha rreth e rrotull s'kish te mire kishte halle te medha. Po lulja petaleshtrire diellfshehurit i tha: shkrije boren, ngrohme gjine ne fati keshtu na la. Do te jap eren e mire plaste zemra po s'ta dha miresin'qe ka te tere shpirti im per ty e mba. Dielljeta, diellzjarr hapi rete, dheun perflake sot e mot e pertej varri mos e thaj nje manushaqe.
