Grigor Thanasi: Tri çesmat...

Nga Grigor Thanasi

TRI ÇESMAT NE RRUGEN “ H”

Transmentova shifren e fundit radiogramit,fika aparatin dhënës-marës dhe me dy rotullime te ky çit mbylla deren e zyres.Vazhdova ecjen ne koridorin e gjere te instuticionit puneve te bredeshme Li brazhd.Ndala kembet te dera nr.5. Kjo zyre dhe ku punoja une kosideroheshin “teper sekrete”.Si pas platforms e sigurimite te shstetit komunist ishin “delikate” sepse terhiqnin interesesin e sherbimeve sekrete te huaja,si domos ay jugosllav. Nëpër nënzë thonin:
-Ne qoftese keto sherbime shtiren ne duar te armikut, atehere e kane ngrene dreqi te gjithe! Dhe per te perforcuare me mire kete bindje, strukturat ishin vendosur ne katin e dyte te nderteses,perball një- ra tjetres dhe midis sherbimve te tjera të specializuara!
    Aty sherbente nje meso burre, ish partizane, dikur ka pas mbajtur gradën e majorit.Ndonse rezerv- ohesh ne muhabete,te shkretat spaletat i kishte merak shumë. Dhe sipas tij, kur u hoqën gradat,ushtria në vet-vehte kendej e tutje do te ishte si mulliri pa uje. Dikush po nga plejada e tij e shpjegonte diçka ndryshe. Pa spaleta ushtria do te funksionoje si pazari Roskovecit. Se çkuptim kishte ky llaf,tere nje- rezia ne treven jug-perenndimore e dinin fare mire. Aq perfolur ka qene pazari ne fjale, sa dikush kur futej brenda në ndonje lokal kafene, vrente me kujdes,shikonte dhe bente habi me ambientin e bren- brëdëshem.Dhe kur konstatonte zhurme e madhe,potere,tym duhani,njerezite bisedonine me zë të larte, disa edhe çireshin, dikush feshkillente, pa tjeter thonte:
-Ketu qenka si pazari Roskovecit?
    Isha fare i rri dhe s’më benin shume pershtypje heqja e gradave.Kurse te vjetrit,veçanerishtë ata qe benë luften çlirimtare, dhe te tjere qe vinin pas kesaj plejades, smbaheshin dote. Zemerimi i tyre shifej qarte te mimika e fytyrës. Dhe në një forme ose tjetër zëmëraten që e mbanin perbrenda e çfr- ynin,më pase lëshonin nje psherëtim të çuditeshem:
-Oh..oh..!
Thua si kur mbi kokat e tyre do binin gurre nga maja e malit! Por kishin te drejte, nuk ishte e paket të linin kariken.Pune zyre, paga te larta,trajtime te ndryshme,në nje fare menyre te majmur, sepse ki- shin qendruar per nje kohe te gjate ne detyre. Të shkretët mbanin shpresa akoma më tejë,ushqenin mendjen me iluzione te ndryshme. Ne ate menyre e ndjenin vehten disi të sigurte,prisnin deri sa te mbushnin moshen e pensionit! Mirepo qeveria komuniste ishte e mënçur, here pas here kuadrot e ad- ministrates shtetrore e partike,i leviznin nga vëndet e punes. Gjate viteve 1965-1966 ne dy strukturat ushtarake,ministria e mbrojtjes dhe ministria e punve te brendeshme kryenin reformen e madhe ne efektiva oficera e nenoficera. Shume ushtarak u liruan,tjere u levizen ku ishin me perpara dhe u sist- emuan ne baze te aftesive te tyre dhe arsimin perkates. Duhet thene se ne kete drejtim u veprua me kujdes dhe me interesimin drejte per se drejti e udheheqsit numur një të shtetit shqipetare te asaj ko- he. Persona qe do ti thonin lamtumire karieres ushtarake,do te vendoseshin diku ne qytete te ndrysh- me te vendit. Mbeshtetur ne aftesite e tyre,se cili do te punonin ne ndermarje, fabrika,uzina dhe ne koperativa bujqesore ngriheshin per çdo vit. Qe do te thote se asnje prej ushtarakve te liruar nuk do të mbeteshin jashte shoqerise. Per kete u porositen me goje dhe me shkrim drejtuesit e komiteteve te partise dhe ekzekuive ne baze retheve te vendit, kujdesin qe duhet te benin ata ne kete mes.Për ta bërë te lehte leshuan udhezime me detyre konkrete si te punonin tere struktuara shtetrore- partiake ne zgjidhjen e problemit teper preukupante per peiudhe 1966 dhe ne vazhdim. Perparsi u dhane faktorit pritjes, duke uruar mire ardhjen ne gjirin e tyre te shoqeruar me ngrohtesi shoqeror e miqes- ore.Pas kesaj me nje here u gjeten pune e strehim. Asnje prej armates pa ushtri nuk mbeti pa u sistemuar... Kjo ishte karakteristika e sistemit socialist. Asnje njeri nuk mbetej pa pune.
Trokita ne deren veshur me jashte me llamarine,nga brenda me dyshek pambuk,u degjuan hapat disi te lehta, te shpejta sepse i tille ishte karakteri i tij.Mandej poseduesi zyres hapi”sporteli i vogel mjaftushme kjo per te komunikuar midis nesh. Ktheva radiogramin shifror, prej tij mora konfirmim e detyrushem ligjor, bera tutje per te dale jashte zyres. Si te thuash, te beja nje shetitje ne ambientin e brendeshem teritorit te instuticionit. Po nuk munda.Te dera ne fund te koridorit,doli kryetari deges puneve te brendeshme shoku Thanas Gaba.E kisha patriot nga treva e Vlores. Lab prej fshati Tragjas. Burre zotni, i dobet nga shendeti,her pas here kollitesh. Mua me dukej pak azmatik.Them keshtu se edhe frymarjen e bente te pakte. Por ishte kuader i perkushtuar dhe me vlera kombetare. E cilsoje në kete menyre se ne çlirimin e kryeqytetit ka qëne dalluar per trimeri. Ne gjoks mbante disa urdhera e medalje. Me shume spikaste dekorata e trimerise!E si i tille Thanasi nga ndonje here ishte edhe koke”shkret” S’para pyeste per herakinë shtetrore apo partiake vendore. Në fund te fundit ishte njeri i mire se kushdo tjeter nga plejada e tij dhe dhe ata qe vinin më pas. Si veshtire të”digjte” shoket si thonim atehere Thanasi ka qëne kuader me zëmër gjere,por edhe kerkues me tere normat e moralit shoqerore dhe etikes te detyres.
Pak me kendej zyra e zevendes kryetarit te deges.Aty sherbente Petref Myslimi.Me origjine nga katundi Gorisht, por banonte ne Vlore.Nga goja e ketij kam degjuar per te paren here shprehjen:
Tetar e në Vlore se sa Gjenerale në Kukës..!
I qante shpirti per qytetin e të tije, vlora bregdetare,ne kete vorbull ndjenjash isha perfshire edhe une.
Sipas thenieve gjithënjë te tia, ka pas qëne antari i njesitit guerile te qytetit Vlores .Ne muhabete sho-
qerore, fliste per akte heroike trimerie ne aksionet guerilas e qytetit bregdetare.Historia legjendare e njesiteve guerile me kishin bere per vehte.Dhe thoja,ne qoftese lufta do kishte zene moshen time pa tjeter do te kisha mare pjese ne formacionet e fshehta.Në dallim midis tyre pra te kryetarit dhe zëvëndesit, konstatoja se personi Thanasit paraqitesh teper i thjeshte. Cilesira te perbashkta kishin intuita profesionale,shpirti sakrifices,shkathetsi ne zgjidhjen e problemeve per mbrojtej dhe ruajtje rendit politik te klases puntore.Te dy ishin leber nga treva e Vlores,persona me tipare te bukura te laberise.Thjeshtesia ka qene veçori dalluese, respekti per shoket, dashuri per mvartesit spikaste ne pune,ne shoqeri dhe ishin familjar te mire.Te personat e tyre levdata s’gjenin fare vende.
Por le te kthehemi te momenti i ndodhise
-Gole,hajde nje çike ketej!
-Si urdheron! U pergjigja une, me hapa disi te nxituara shkova. Hyra brenda ne zyre.
-E transmentove radiogramin shifror?, pyeti kryetari
-Po,Tirana e mori inicialet e shkalles urgjences dhe tani te presim pergjigje ne rastese permbajtja e radiogramit e kerkone nje gje te tille! Ai me veshtroi ne sy, beri pak buzen ne gas, tundi koken ma- ndej foli.
-Te lumte, keshtu te duam.Radiogrami eshte me natyren teper urgente dhe po aq sekret.
Po çkishte ngjare.? Çfare fshihni shifrat”memece”te ndara në grupe e me pese numura radiogrami Nr.36. date 27/12/1970.
Le te shtjellojme historine e asaj nate ne prak te vitit te rri.
....Shiu binte pa pushim,i dendure,bile kishte kaluar kuoten e renies se tij.Shkreptina ndriçonin tëresishte vendin sa edhe gjilpera mund te shifej qarte ne rruge edhe pse rë kete e ujit ishin paksa të medha. Pastaj ia linin radhen erësirës e cila shoqerohesh me perplasjet e pikave te shiut ne xhamin e madh te skodes. E sikur te mjaftoheshin keto vinin bubullimat te forta qe tundin dheun si me termet! Në gjithe keto zamllahi të madhe te natyres, benin perjashtim shoferat e parkut Elbasanit.Në emer të planit te shtetit,sfidonin forcat e natyres.E ndermjete tyre edhe derixhuesi automjetit tip skode me turi, me rimorqo targa El.4970 prodhimi vitit 1956. Te gjithe shoferat e parkut punonin non stop ditë nate. Njezete e kater ore pa nderprere. Transportonin mineralin hekur-nikelin nga minerat e Pishkashit, Prenjasit,çervenakes dhe i depozitonin te 12 bunkeret e Krastës në hyrje te qytetit Elbasan.
Skoda me rimorqo, e cila me pase do kethehesh ne “fantazmë”pasi shkarkoi minerralin e kuq në bunkierin numur 9 ,u nis perseri ne mineren e Pishkashit.Gjithesesi dirixhuesi e ndjente vehten te lodhur, por kur kujtonte planin e shtetit, krahas saje shtoheshin edhe te ardhurat financiare personale ne fund te 15 ditesh,fuste ne xhep page te majme, atehere vendosi te kryente edhe nje rruge tjeter. Kjo shenonte edhe ngarkesa e fundit me mineral per turnin e dyte. Nje moment iu duk vehtja disi lehtesuar, ndersa në të vertetë forcat fizike dhe mendore e shoferite te skodes ishin dis te dobesuar. Doemos, tete orë në timon, rruge tere kethesa dhe shume të rezikshme, shto ketu edhe moti shume i egërsuar,pa tjeter lodhja fëte e fët pati bere punën e saj.I dhimbte shpina, koka,kurse duaret dhe kë- mbet funksiononin ne menyre mekanike. Keto fenomene atij i dukeshin të çuditeshme, rruges bised- onte me vet-vehte
-Eh more te shkreta si nuk u lodhet tere kohen ndenjur,por levizni si puna e gjelit që e dinë këngën e vete permendesh! Mua me duket thonte ai,sikur pjesa e kembeve luajne vet vetiu! Apo mos mos valle instikti i trupit tashme eshte argasur nga qe jane mesuare te punojne me ore te tera dhe mbajne nje ritme te caktuare .!? Mendonte e kuvendonte shoferi me mjetin e tij ku më pas do te shtiresh sëmur prapa ndodhis, por të pa deshirushme dhe te pa parashikushme natën e menxyrshme. Ne thellsi te shpirtit ndjente diçka si tersëllek, me gjithese nuk dinte si ta shpjegonte nga se vinin ato, paçka se lodhja e trupit dale nga dale harinte kuoten e dobesise. Edhe pse ne kabinen e skodes ishte e ngrohte ne trup i kaluan mornica,të shoqeruar me të dridhurat,ne formen e te ftohtit. E pake e nga pake kaloi ne dhimbjen e kokes. Per te lehtesuar sadopak kete strese,me doren e majte kapi forte njeren pjese te zverkut. E ferkoi me dy gishtrij tere kallo, me doren tjeter krahun e djathte, me fuqi i dha nje kercitje te kaptines, gjë që e solli ne vehte.Sipas tij deri diku trupi erdhi ne formen e duhur!E në kete gjendje hyri ne uren e qytetit Librazhdit.Poshte gjëmonte lumi shkumbin. Me vehte sillte gure, trungje te shk- ulura gjate rruges,këto perplaseshin në këmbet e betonit. Ura dridhej si me termet. Shoferi paksa u friksuar, motorit i dha gaze me shume.
-Te dale prej ures se nuk i dihet! Moti eshte egersuare mjafte,edhe çudirat e tia skan te sosur,bëza- jti shoferi me vehten ne kabinen e skodes qe vinte vetem errë nafte. Nderkohe pershkoi qendren e qy tetit te vogel, rëketë vinin nga anë e majte e xhades, asfalti u mbush plote e përplot uje te trubullte
ngjyre kafe.Patrulla e policise gjëkundi nuk shifej..!
-Eh,edhe keta te gjoret si puna e jone jane, vetem me nje ndryshim.Ne kemi kushte te mira,ngrohte shiu nuk na ze, te ftohti nuk e njohim fare, kurse ata! Ata...-Nejse se cili njeri e dine vete te zgjedhi rrugen e tije. Ne krahun e djathte la shtepine e fundit te qytetit dhe mori dishezen. Perpara u çfaq dri- ta e nje automjeti disi te venitur si pasoje e dendesise shiut me suferine. Mbajti krahun e detyruar,uli shpejtesine pa fikur prozhetoret e fuqishem, në pozicionin e tia kaloi me shpejtesi automjeti tip maune, mundi te dalloje targen Korçes, me hamendje konstatoi se derixhuesi i saj ishte shoferi Lera.
-Eee cfare shofera jane keta Korçar, shume te zote, te afet profesionalishte, futen lehte ne shoqeri, godosha dijne te zgjedhin shoqerine, per vite dalin jashte shtetit.Ndersa te parkut Elbasanit,eh more perendi,mbetem pas hekur-nikelit. Nje mal te tera me dhe te kuq e zbrazem, tani jemi turur çervena- kes, bam punojne skodat me rimorqo dite nate. Sa te forta i kane bere mjete Çeku, tamem makineri per lufte! Puna ne socializem eshte e madhe, bile...bile ia ka kaluar luftes. Nuk e kuptoje, kaq i dobi- shem eshte dheu i kuq Pishkashit?(keshtu e quante mineralin hekurnikeli) Tre male me toke te kuq ndodhen ne Shqiperi. Së pari malet, e dyta Krasta dhe tjetra portin detar te Duresit.Ah keta Çek,mua më duket se kane hile per deri sa marin pa rreshtur dheun e kuq. Pa tjeter diçka nxjerin prej tij,nënzë degjoje se nxiret flori. Po pse xhamen keta te qeverise sone nuk e pranojne kete fakt, por thone mos flisni keshtu! Bisedonte shoferi por kesaj here me timonin, brenda ne kabinen e skodes qe vinin nga malet Karpate te çekosllavakise heroike.
Ora shenonte 22.30.
Jashte kabines qielli vazhdonte te hidhte shi si me gjyma!Pertej xhamit rruga nuk shifej aspak e qarte, vetem dallonte si mugutire dy tre metra nga kapaku motorit.E ashtu ne ate gjendje me radhe
pa incidente kaloi vendet te rezikshmshme si urra e Murashit,tatpjeta e kodres Librazhdit,dhe hyri në kthesat te forta,e të pa numurta e perseri e po aq të rezikshme ne rugen e Prenjasit. Fshirsat e xhamit te math punonin pa pushim. E me gjithate “ rëkete” e ujit të shiut nuk mund ti perballonin dote. Kendej uji mbulonte siperfaqen e xhamit te skodes,nga ana tjeter shkreptimat vinin njera pas tjetres te verbonin syte ne nje çast.Shto ketu bubullimat qe trondisnin dheun si me termet, si te thuash udhetimin e benin teper të veshtire Por mania per te kryer rrugen e trete e te fundit e kishte sh-
tyre keqas shoferi te ndermerte kete inisiative plote me reziqe e peripecira te pa para pse jo edhe te pa ndodhur deri atehere...
Kaloi qendren e fshatit Hotolisht,mori kethesen nga e djathta,prej ketu fillonte e perpjeta,shtoi gaze, motori ulerinte si i zene ne faj!E apo kaloi disa metra me tej te tri çesmat me pozicion në të majten e xhades automoblistike ndjeu nje goditje jo e forte bamm... zhurma erdhi nga nengomat e para te skodës. Kjo u pasua nga goditja tjeter me rotat e prasme te automjetit. Ndali, me veshtirsi karikoi frenat kembes dhe ato të dorës per shkak te perpjetes kodrinore dhe uji që mbulonte tersishte siperfaqen e lëmuar asfaltit.
-Po kjo çfare eshte?, foli shoferi.
Me zemer te dridhur zbriti poshte ne toke. Me nje here kembet u zhyten ne uje. Ndersa mbi koken e tij moti shtrydhte “breket” e shejtanit! U mundua te shikonte poshte automjetit,por ishte e pa mundur Ne sekonde mbriti nje shkreptime teper e forte, aqsa vendi u be tere drite!Shtë shifte,ne uje,dergjej kufoma e njeriut.E kapi me dore,,ishte coptuar ne dysh.Vuri duar ne koke,bertiti
-Booboo shtypa nje njeri…! po askush nuk e degjoi, edhe vete nuk e ndjeu fare kur fjala doli prej
gojes se tij, sepse koha zhurmonte prej shiu te math shoqeruar me vetëtima e bubullima!.
-Moti çmendur si kesaj here ska bere vaki! fshau shoferi. Nderkohe si në terë, diku te kethesa syte i pane diçka të zeze. Perseri e ndihmoi shkreptima,.-prraauu beri, i pa qarte, ishin disa kuaj që ecnin anes xhades automobilistike me drejtim Prenjasi. Me të shpejte lindi idea te nxirte kufomen prej andej. E terhoqi pa veshtirsi deri ne karaxhanë e asfaltit.
-Tani si te beje?, dorezohem ne polici!Kjo do te thote qe une te nxjer syte e ballit me duar te mia.
Nje zë thelle si mugutire vinte nga thellsia e shpirtit te demtuar, te raskapitur prej lodhjes se punes,shto ketu edhe moti i keq, egersuar.
-Cili po shikon çfare bera? Asnje njeri,moti me shkaterori,por edhe do ndimjoji,nata maskon çdo gje qe po ndodh.Ndersa shiu shpelan çdo gjurme,lane maketat e mia,por edhe te ketij fukarai qe u vra, ku i kishte syte e ballit..por ecte kuturu! Çfare te beje,te dorezohem,apo jo?Perseri si kur zeri i qortonte,:-Ik ore ik,largohu nga vendi i tmerit,ec se nata dhe koha e keqe mbulon gjitheçka.Sa vrasje behen ne kete dynja?E po te gjitha nuk jan zbuluare. prandaj edhe ti mbathja..mos qendro si guak,pale kerkon te dorezohesh me kembet e tua .Çfare deshire more lummath,largohu sa me pare nga vendi i ngjarjes..Pse vende ngjarje i thua ketij!Nuk e shikon reket e shiu si ka mbushur asfalti..ec..ec sa nuk eshte vone.Koha punon edhe per tyja ..
Ktheu me koke sikur viktima kishte ecur me drejtim nga qyteti Librazhdi.
-Më mirë keshtu,policia e deges brendeshme mbase do ta haj…! Keshtu mendoi shoferi dhe po ashtu veproi pa menduar se u fut ne rrugen e krimit te dy fishte.Vuri marshin makines, skoda beri ngjitjen e detyruar ,pastaj rruga ishte ndryshe, fluturoi drejte minerës Pishkashit...