Hysen Sinani

Hysen Sinani lindi më 7 shkurt të vitit 1949, në Tiranë. Është arsimuar në Tiranë, autodidakt. Ka kryer disa specializime në fushën e gazetarisë dhe botimeve. Në vitet 1964-1974 ka përvetësuar gjuhën franceze; 1974-1980 përvetësoi gjuhën italiane; 1990-1995 përvetësoi gjuhën greke.
Nga viti 1964 deri në vitin 1974, ka punuar si punëtor në disa ndërmarrje prodhimi, si Fabrika e Lullave, Uzina Dajti, Konsumi i Gjerë, Ndërmarrja e Montimeve Industriale, etj.
Nga viti 1974 deri në vitin 1985, ka punuar redaktor letrar dhe gazetar në Lidhjen e Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë. Kurse në vitet 1986-1991 punoi përsëri punëtor në Uzinën e Traktorave dhe në Fabrikën e Llullave. Në vitet 1991-1992 shkoi në emigracion në Greqi. Në vitet 1992-1994 u rikthye në Shqipëri dhe nisi veprimtarinë private me firmën e tij botuese “Artemida”, midis botimeve të së cilës është edhe fjalori Greqisht-Shqip, me rreth 20 000 fjalë, i hartuar nga vetë autori. Në vitet 1994-1999 shkoi përsëri në emigracion në Greqi, për shkak të falimentimit të firmës botuese, si edhe realizoi disa udhëtime njohëse si gazetar në Itali dhe Francë. Në vitet 1999-2008 u rikthye në Tiranë, ku jeton dhe vepron si shkrimtar, publicist i lirë e përkthyes; krijimtarinë e publikon në faqet e shtypit letrar si gazeta "Drita", "Shqip", revista "Krahu i shqiponjës", etj.
Hysen Sinani ka shkruar një numer të konsiderueshëm romanesh dhe ka dhënë kontribut të vleshëm në në fushën e leksikografisë: “Fjalor Greqisht-Shqip” me 20.000 fjalë; “Fjalor Shqip-Greqisht” me rreth 6.000 shprehje të përdorimit të përditshëm të gjuhës greke, etj. Njeherit, ka perkthyer edhe një numer të konsiderueshëm te veprave te autorëve të ndryshem.
Aktualisht është kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë (LSHA).


Botime

• “Gjergji”, roman, Tiranë (1980 )
• “Nuk e harroja atë ditë”, roman, Tiranë (1989)
• “Një burrë si ky”, roman Tiranë (1992)
• “52 burra për një grua”, roman, Tiranë (1999)
• “Legjenda e dheut të keq” roman, Tiranë (2000)
• “Triseta, teoremë për dashurinë”, roman, Tiranë (2002)
• “Sadisti”, roman, Tiranë (2003)

Përkthime

• “Për atdheun”, nga Blasko Ibanjez; përkthim
• “Maria Shapdëlenë”, nga Luis Hemon; përkthim
• “Madalena”, nga Henri Truaja; përkthim
• “Greqishtja për shqiptarët”, nga “Asimil”; përkthim
• “Jeta e Volterit”, nga Andre Morua; përkthim
• “Udhëtari i natës”, Maurizio Maggiani; përkthim
• “Një Xhinxhis Khan i ditëve tona”, Alberto Bevilacqua; përkthim
• “Krimet e mëdha të historisë”, Pierre Bellemare; përkthim
• “Shqisa jonë e gjashtë”, Charles Richet; përkthim
• “Udhëtim në fund të natës”, Louis-Ferdinand Céline; përkthim
• “Filozofia në sallon”, Markezi Dë Sad; përkthim

______________
Nga WIKIPEDIA

Hajro Ulqinaku

Hajro Ulqinaku

Hajro Ulqinaku (i lindur Hajrudin Pufja) ka lindur me 3 maj të vitit 1938 në lagjen Rana të Ulqinit. Shkollën fillore dhe tetëvjeçaren i ka mbaruar në këtë qytet. Kurse, shkollën e mesme të mësuesisë - Normalen e ka kryer në Prishtinë. Mëpastaj është diplomuar në Beograd për Gjuhë dhe Letërsi Shqipe. Ka punuar për shumë vite në arsim në Mal të Zi e në Kosovë.
Në vitet 1967/68 fillon stazhin e tij të gjatë si gazetar, fillimisht në Radio - Prishtina. Nga maji i vitit 1974, deri në përjashtim nga puna prej forcave policore serbe, më 5 korrik 1990, ishte redaktor i Redaksisë së Programit për Fëmijë në Televizionin e Prishtinës.
Ka dhënë kontribut në themelimin e seksioneve letrare si dhe si anëtar i redaksive të revistave: Zgjimi, GEP, Pionieri, Fati dhe Okarina. Aktualisht është anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës, i Lidhjes së Gazetarëve të Kosovës, si dhe anëtar i Bashkimit të Krijuesve Shqiptarë në Mal të Zi.
Është shkrimtar i cili kryesisht shkruan prozë dhe poezi për fëmijë.

Tituj të veprave

• Fëmijët e detit
• Margaritarët e zez
• Çelësi i artë
• Kolovajza e florinjtë e Hënës
• Mbrëmje pulëbardhash
• Fëmijëria në bregdet
• Gjiri i Shpresës
• Ligji i detit
• Ani, Ben, ani
• Bukuria e detit
• Panorama e detit
• Thesari i piratëve
• Pëllumbat në antenë
• Mos qaj Kestrina
• Barka me vela
• Limani i Qetësisë
• Lulekuqet mbi banka
• Ishulli i Gjelbër
• Libri për detin 6 + 1
• Tërë bota Kosovë - dramë 

Petraq Kolevica

Petraq Kolevica ka lindur në Korçë më 11.01.1934. Në qytetin e lindjes kreu shkollën fillore dhe të mesme. Mëpastaj në vitet 1952-57 kreu studimet e larta në Fakultetin e Inxhinierisë së Ndërtimit në Universitetin e Tiranës. Ushtroi profesionin e arkitektit, ku u shqua si projektues ndërtesash qytetare dhe u vlerësua me "Urdhër Pune" dhe "Çmim Republike". Por me vone ndodhi me e keqja. Atij iu hoq e drejta e punës nga sistemi diktatorial për shkak të sjelljës së modernizimit ne arkitekturë.
Petraq Kolevica ka shkruar poezi qysh heret, por ato i ka ruajtur në sirtare dhe nuk i ka publikuar. Ky krijues poezitë e veta i boton vetem pas rënies së regjimit komunist. Ai i ka përmbledhur ato në librin e tij dyvellimësh me titull "Të korrat e vona". Poashtu,
Petraq Kolevica ka të botuar edhe librin tejet interesant me kujtime e rrëfime nga bisedat me Lasgush Poradecin me titull "Lasgushi ka thënë".

Poezi nga Petraq Kolevica

Autobiografi
 
Një engjëll dhe një djall i hodhën zaret
Për jetën time të shqetësuar.
Një engjëll dhe një djall po bëjnë’ llogaret
Ç’më mbeti ende për të paguar.

Një engjëll dhe një djall më ndoqën pas
Në të përpjetat e kësaj jete.
Një engjëll po qesh dhe një djall po plas
Që s’më pat bërë dot për vete.

Një engjëll dhe një djall po grinden sot
Se kush ma merr shpirtin plot dhima.
Një engjëll dhe një djall por grinden kot,
Se shpirti im u shkri në rima.


Shpirti

Fle, shpirti, fle... vullkan i shuar
Harruar nga të gjithë.
Dhe kur kujton se si pat vluar
I vjen si qen të klithë.

Vullkani hesht e llave s’nxjerr,
Si llavë sot mban vrerin.
Kur ndien rrugaçët mbi krater
Që qeshin dhe përmjerin...


Nëna

Ç’më ndritka hëna te krevati!
S’m’u fjetka sonte, se jam vetë.
Vështroj në qiell si enden retë
Gjer treten tej nga Rozafati.

Mesnata ngjan se ka kaluar
Por, përkundrejt, një foshnjë qan.
U ngrita, shoh sesi e mban,
Si e përkund dikush në duar.

E ëma qenka. I jep gji.
Dhe lehtë-lehtë i këndon,
E përkëdhel, e ledhaton
Dhe e shëtit nëpër shtëpi.

Fëmia fjeti. E mbulon
Kjo nënë e dhembshur me kujdes
Ndërsa së largu një këndes
Afrim mëngjesi lajmëron...

Mendoj mbështetur në ballkon,
Ndërsa venitet drit’e hënës:
Sa borxh të madh i kemi nënës,
Një borxh që kurrë s’e kërkon.


Nocturne

Tani, kur tërë bota fle,
O shpirt’i im, përse rri zgjuar?
Ç’të ngre kështu në shtrat sa bie.
Sikur me gjëmba është shtruar?

Më dhëmbin plagët, plagët, bre!
Që ditëpërditë janë shtuar,
Për këtë popull që po fle
Kështu, verbuar e shurdhuar...


E dashur, fli!

E dashur, fli,
E qetë,
Mos shih ëndrra.
Do gdhihet përsëri
Dhe përsëri do vij;
Në rrugën për tek ti
S'do mbijë kurrë shpëndra.
Ti fli, e dashur.
Fli.
Dhe mos shih ëndrra...


Pa ty

Pa ty si munda të jetoj,
Si munda t'i shtyj vjetët!...
Pa ty, pa ty, e dashur moj,
Si munda t'i gdhij netët!...

Pa ty si munda të jetoj,
Një jetë që s'e ndjeja!...
Pa ty, pa ty, e dashur moj,
Që s'dija në të gjeja!...

Pa ty si munda të jetoj,
Të mundja ta rrëfeja!
Jo gjoksin tënd, e dashur moj,
Po gurët mund t'i breja!...


Arusha e madhe

Ne rrinim tok dhe shihnim yjet
Konstelacionet një nga një,
Arush' e Madhe tundte kryet
Na përshëndeste gjithnjë...

Arush' e Madhe sonte s'duket.
Të falat si t'ia çoj asaj?
Ajo, e vetme, në shtrat struket
Dhe ndoshta njom jastëkn' e saj.

Kaq tepër pak që rrimë ndarë
Dhe ngjan se shkuan vjet e mot.
Ajo kushedi se sa ka qarë,
Un' bëj të fle po nuk fle dot.

S'fle dot dhe ndal të flas me yjet,
Konstelacionet një nga një.
Arush' e Madhe del, tund kryet,
Sikur më pyet për atë.

1965


Ndoshta poezia e fundit

Dhe ndoshta, moj vajza, në qafë ju mora:
Dhe ndoshta, moj grua, do mbetesh e ve;
Dhe ndoshta të gjitha, të gjitha i bëra,
Po ja që donte i mjeri Atdhe.

Do mundnit të rronit të qeta, të qeta,
Të shkonit një jetë plot gaz e hare,
Po ja që qëllova poet, moj të shkreta.
Familja e poetit gëzimet s'i njeh

1991

Gavril Dara i Riu

Gavril Dara i Riu lindi më 1826 në Palazzo Adriano të Sicilisë në një familje të trashëguar bujarësh shqiptarë, që kishin kaluar përtej Adriatikut pas vdekjes së Skënderbeut. Po kështu Dara i Riu bëhet poeti trashëgimtar, pra brezi i tretë i një familjeje me kulturë kombëtare, ku kishin bërë emër gjyshi i tij Gavril Dara – Plaku, dhe i ati Andrea, veçanërisht në mbledhjen e folklorit arbëresh. Kjo trashëgimi kulturore familjare, ashtu dhe talenti i tij do të përbëjnë shtratin krijues që prodhoi poezinë e tij të madhe.

Dara mbaroi seminarin italo-arbëresh të Palermos dhe kreu studimet për drejtësi dhe punoi si avokat. Si njeri i zoti në fjalë e në veprime, mori pozita administrative në disa qytete. Botoi një fletore letrare me emër Paligenesi, që merrej me letërsi italiane. Në Romë, në vitet 1871-1874, drejtoi të përkohshmen La riforma. Fundin e jetës e kaloi në qytetin Xhirxhenti, në të cilin vdiq më 1885.

Dara u mor me drejtësi, gazetari e poezi, duke pasur interes të veçantë për filozofi e arkeologji. Ai u mor me jetën e me kulturën italiane. Po si trashëgimtar i brezave të kulturuar të familjes, ai u mor me folklor dhe letërsi shqipe. Veprat i mbetën në dorëshkrim. Në dorëshkrim mbeti edhe kryevepra Kënga e sprasme e Balës, që u botua e plotë më 1906 në Katancaro. Më parë Zef Skiroi kishte nisur botimin e poemës më 1887, mirëpo një botim në vazhdime u bë në La Nazione Albanese gjatë viteve 1900-1902. Dara kishte shkruar edhe Alcune Poesie (1848) dhe I nostri mali (1870).

Kënga e sprasme e Balës është pandan i Milosaos të De Radës : ka figurën poetike të freskët si ajo, por ka një strukturë artistike më të lidhur. Është një kryevepër e poezisë romantike shqipe.


Gavril Dara (I riu) Hyrje

Zanafillën e vet lëvizja letrare arbëreshe e pati në ngulimet e Siçilisë, me studjues e letrarë të ndryshëm, si: Matrënga në shekullin e XVI, Brankati, Filja, Keta, Gavril Dara(plaku) dhe Andrea Plaku në shekullin e XVIII. Në kohën kur kjo lëvizje fitoi karakter të ri kombëtar u përfaqësua nga Gavril Dara(i riu), që vijoi traditën e nisur nga i ati dhe i gjyshi. Lindi në Palac Adriano më 6 janar 1827. Mësimet e para i mori në seminarin arbëresh të Palermos. Po në këtë qytet ai kreu studimet e larta për drejtësi. Udhën e krijimtarisë e nisi herët, në moshën 13-15 vjeçare. Në fillim shkroi vjersha që më tepër ishin intime. Shkëndia që i dha zjarr talentit të tij, ishin idetë liridashëse, ideali i bashkimit të Italisë dhe dëshira për ndryshime demokratike. Këto ide janë derdhur në vëllimin "Disa poezi", shkruar në italisht, që doli në dritë në vitin më të zjarrtë të revolucionit më 1848. Vëllimi është si një ditar i lëvizjes revolucionare të asaj kohe. Në të spikat një brendi ideore e pasur dhe disa tipare të individualitetit krijues të Darës, si fryma luftarake optimizmi dhe begatia e figuracionit. Vlerën artistike të vëllimite dëmtojnë karakteri abstrakt dhe retorizmi. Në shkurt 1858 Dara u bë themelues dhe drejtues i një gazete që ishte si një manifest kryengritës, "Palingenesi" (Përtëritja e jetës). Në artikujt që botoi aty ai tregoi aftësi prej prozatori, kritiku, esteti dhe historiani. Në çastet më të rëndësishme të luftës për çlirimin e Italisë ai, si edhe arbëreshët e tjerë, mori pjesë aktive në lëvizjen revolucionare italiane kundër zgjedhës austriake dhe sundimit të Burbonëve. Madje ishte një nga udhëheqësit krahinor të asaj lëvizjeje, si anëtar i komunitetit revolucionar të Xhirxhentit dhe sekretar i përgjithshëm i qeverisë revolucionare të Garibaldit, më 1860.

Në të njëjtën kohë ai s'i ndahet krijimtarisë letrare. Më 1864 shkruan një poemë të gjatë italisht, po me subjekt shqiptar "Ana Maria". Poema është shkruar në vargje njëmbëdhjetërrokësh, është e gjatë (1.300 vargje) dhe e ndarë në dy pjesë. Ka dy protagonistë: Bozdar Stresin, nipin e Skënderbeut, të cilit i kushtohet pjesa e parëdhe Ana Maria Kominiatën, mbesën e Donikës, gruas së Skënderbeut, së cilës i kushtohet pjesa e dytë, më e gjatë. Dara mishëron në këto dy personazhe idealin e burrit dhe të gruas shqiptare. Poema tingëllon si një himn për atdheun e të parëve. Këto personazhe i patëm gjetur edhe te De Rada, po ai i paraqet si heronj romantikë që kryejnë një faj tragjik dhe shkojnë për këtë drejt fundit tragjik, kuse Dara i ri thekson aspektin heroik të karakterit të tyre.

Në poemë spikatin për vlerën e tyre estetike pjesët lirike. Në vitet 1871-74 Darën e gjejmë në Romë ku drejton gazetën politike "La Reforma"(Reforma), që shpreh ide përparimtare të së majtës.

Më vonë, ndoshta i shtyrë nga pakënaqësia e përgjithshme e arbëreshëve për rezultatet e arritura për bashkimin e Italisë, Gavrili la gazetarinë dhe politikën. Pikërisht në këto vite Dara shkruan italisht vjershën epistul "Të zezat tona", ku jepet një tabllo rrëngjethese e gjendjes së vendit, e shtypjes dhe e mjerimit të dyfishuar që rëndonte mbi popullin. Ai e pikturon këtë tablo me epitete epitete dhe metafora nga më të vrazhdat, nga më të ashprat, që të kujtojnë penën e Dantes në përshkrimin e skenave të Ferrit. Vjersha demaskon me realizëm të mprehtë shtetin e ri borgjez, me mjerimin, taksat, gënjeshtrën dhe korrupsionin. Patosi mohues është tepër i fuqishëm, ndihet revolta e poetit demokrat. Tema politike trajtohet sërish në poemën "Djalli dhe Muza". Vitet e fundit të jetës së Dara i Ri i kaloi në Xhirxhenti, ku punoi si avokat dhe u mor me arkeologji e me studime filozofike. Aty vdiq në nëntor të vitit 1885 në mjerim duke lënë gjashtë fëmijë ende të mitur. Ai e kishte ndjekur hap pas hapi lëvizjen tonë kombëtare, duke marrë anën e Lidhjes Shqiptare të Prizerenit dhe duke kuptuar me mprehtësi rrezikun e synimeve të shovinistëve fqinjë si dhe të imperialistëve austriakë dhe italianë ndaj Shqipërisë. Ai ishte për një bashkëpunim të ballkanasve, kundër zgjedhës osmane.

Pas Jeronim De Radës, Gavril Dara i Riu mbetet poeti më i shquar arbëresh. Vepra e vetme në shqip që na ka arritur prej tij, "Kënga e sprasme e Balës" është një ndër kryeveprat e letërsisë sonë.

Duke ndjekur hap pas hapi lëvizjen tonë kombëtare, Dara e mbështeti atë fuqmisht. Ashtu si De Rada, edhe Dara temën e poemës së vet e mori nga e kaluara e lavdishme e popullit tonë , e ngriti në art këtë epokë, duke e bërë shprehëse të ideve patriotike, për t'i shërbyer sa më mirë tokës mëmë dhe vëllezërve të tij të përtejdetit. Dara është mjeshtër i madh i artit të fjalës. Vepra e tij shquhet për pasuri mjetesh artistike, për gjuhë të gjallë e të bukur e mbi, të gjitha, për mbështetjen e gjerë e të gjithanshme në folklorin arbëresh.

Dara qe një njeri i gjithanshëm. Ai dha ndihmesa në fusha të ndryshme si: drejtësi, filozofi, arkeologji, gjuhësi, histori, kritikë, po kryesisht shkëlqeu si poet. Në letërsinë tonë ai ka hyrë me "Këngën e spasme të Balës", të cilën me modesti e paraqet si të popullit, po që, për nga fryma aktuale, uniteti i brendshëm e tiparet e stilit, si dhe romantika që e përshkron duket që është fryt i talentit të Darës. Vepra shoqërohet nga një parathënie e një pasthënie, ku autori, shpreh synimet e veta patriotike, duke hedhur zërin e kushtrimit për shqiptarët. Poema doli në dritë më 1906 si libër më vete, pasi ishte botuar pjesë-pjesë në shtypin arbëresh. Aty trajtohen probleme aktuale të kohës, duke iu drejtuar së kaluarës historike, kohës së Skënderbeut. Fryma aktuale është edhe më e ndjeshme sesa në veprat e De Radës. Vepra ka në bazë dy ide qëndrore: njëra ngjan me idenë e shprehur nga De rada te "Këngët e Milosaos" se nuk mund të ketë lumturi vetjake kur vuan atdheu, dhe ideja tjetër është se atdheu mund të çlirohet vetëm me luftë të armatosur. Ideja e parë shtjellohet nëpërmjet linjës së dashurisë. Së dytës i kushtohet një linjë e veçantë me tablo të gjalla nga betejat e shqiptarëve me osmanët. Ide të tjera që rrezaton ideja qendrore, janë ideja e domosdoshmërisë së një udhëheqjeje të fortë dhe ideja e bashkimit të shqiptarëve, ideja e vitalitetit të kombit, e virtyteve të larta që e dallojnë atë, ideja e luftës për ta ruajtur të pastër, duke e mbrojtur nga rreziku i asimilimit prej kombeve të tjera.

Këtë tematikë dhe problematikë, këto ide i patëm ndeshur edhe te De Rada. Elementi i ri që sjell në këtë drejtim Dara është forcimi i frymës aktuale, e cila jepet në mënyrë shumë më të drejtpërdrejtë sesa te De Rada në pjesët lirike, kryesisht rritja e frymës luftarake e karakterit aktiv militues. Ndonëse pasqyron në poemën e vet edhe tragjizmin e luftës së pabarabartë të shqiptarëve me një fuqi të madhe ushtarake si Turqia, përmes përshkrimit të tablove rrënqethëse të betejave dhe fati tragjik të herojve kryesorë, poeti e vë theksin te qëndresa e madhërishme e atdheut, te fitorja. Heroikja këtu jepet nëpërmjet tablove të betejave të cilat kanë edhe bazë objektive historike , si beteja e Beratit, dhe ajo e Valkalit. Dhe mbirja simbolike e pemëve në fund të veprës mund të kuptohet si pohim i një vitaliteti të pashtershëm, vitalitetit të një populli në luftë të përhershme me ata që duan ta shuajnë. Dara shpreh dhe tragjedinë e arbëreshëve të mërguar jashtë atdheut duke i dhënë letërsisë sonë përmes figurës së plakut Balë një tip të ri, tipin e arbëreshit të mërguar në dhè të huaj. Idetë e veta patriotike autori i ka mishëruar te personazhet kryesore, Niku dhe Pali, te personazhet e Balës dhe të Darës si dhe te Skënderbeu, i cili, megjithëse personazh episodik, luan një rol të veçantë në poemë. Niku dhe pali janë heronj të frymëzuar nga folklori, që kanë marrë veçoritë e heronjve romatikë atdhetarë. Që të dy janë trima dhe patriotë. Kështu, Niku i thotë Darës me vendosmëri:
Sa shpalosur në er' mbi kodratTë valoj' flamur i Arbrit Gjersa n'vesht e mi të mbrijë Hingëllima e kuajve t'huaj, t'i o pris i moçëm luftrashk'tu t'vendosur do më gjesh.
Pa asnjë ngurrim (dhe këtu paraqitet më i vendosur në krahasim me Milosaon e De Radës) ai flijon lumturinë e vet familjare për hir të atdheut. Kurse në prag të vdekjes, gëzimi për fitoren ia shuan dhëmbjen për rininë që po i këputet në lulëzim e sipër. Trimëria dhe patriotizmi i Palit shkëlqejnë në betejën e Valkalit, ku ai futet thellë në prapavijat e armikut dhe bie vetëm pasi ka arritur të zmbrapsë turqit. Ato shkëlqejnë veçanërisht në amanetin kuptimplotë që ai i lë Darës duke kërkuar që armët e tij të varen në një pemë dhe të vazhdojnë t'u kallin tmerrin osmanëve. Të dy heronjtë kanë veçori që i dallojnë. Niku del më i plotë si personazh. Ai është i ndjeshëm dhe ëndërrimtar, poet dhe këngëtar i talentuar, fizikisht i pashëm, i aftë për një dashuri të madhe e të thellë, siç e shohim në marëdhënie me Marën, krenar dhe gjaknxehtë. Po aq krenar dhe gjaknxehtë është edhe Pali, tek i cili deri diku shfaqet sedra klasore e feudalit. Kjo ndjenjë e fundit gjen shprehje në qëndrimin e tij përbuzës ndaj Nikut, të cilin e fyen rëndë, duke e quajtur "zot i dy zallishteve", "ushtarth ballukedredhur". Këto dy personazhe i plotëson Bala që nuk është vetëm zëdhënës i autorit, po ka edhe një jetë të vetën. Në luftë ai është i pamëshirshëm me armiqtë, po pas betejës është plot ndjenja të buta njerëzore. Qëllimi patriotik i poetit shprehet edhe te figura e luftëtarit Darë, i cili e qorton Nik Petën, që kërkon të martohet me një të huaj. Ideali atdhetar i Darës spikat veçanërisht tek figura e Skënderbeut. Heroi përshkruhet kryesisht si prijës ushtarak, strateg e luftëtar, prandaj vendoset në skena të tilla që i bëjnë të dalin në dritë më qartë këto anë të figurës së tij; në këshillin e luftës dhe në betejë. Gjithashtu, ai zbulohet në marrëdhënie me të tjerët, duke theksuar ndikimin e fjlaëve dhe veprimeve të tij mbi këta të fundit. Skënderbeu i Darës del njeri më tepër i veprimit sesa i fjalës, vigjilent e largpamës (porosia që i jep Balës për të kontrolluar rojet, qëndrimi i tij ndaj plakur Harun, të cilin nuk e lë të ikë menjëherë, duke dyshuar për ndonjë pabesi nga ana e tij, po ia dorëzon Pal Golemit që ta ruajë, fjalët që i thotë Nikut kur e lejon të shkojë për të çliruar Marën); që di të falë edhe gabime kur e kërkon e mira e atdheut (skena me Moisiun). Në luftë me armiqtë ai është i rreptë dhe i tmerrshëm, kurse në marrëdhëniet me ushtarët i dashur dhe i kujdesshëm. Dara nënvizon autoritetin e e madh të Skënderbeut përmes një skene kuptimplotë (që ka analogji me një skenë të ngjashme te "Skënderbeu i pafat" i De Radës, po, megjithatë është origjinale): mjafton një vështrim i tij që t'i bëjë të ndahen të turpëruar Nikun e Palin, kur po nisnin dyluftimin për shkak të Marës; nënvizon dashurinë e ushtarëve për heroin, dashuri e cila është aq e madhe, sa i bën që edhe mendimet e fundit para vdekjes t'ia drejtojnë atij. Megjithëse Dara nuk thellohet në botën shpirtërore të heroit, Skënderbeu i tij është i gjallë si karakter dhe, ndoshta, më i afërt me realitetin historik sesa paraqitet në veprat e rilindësve të tjerë. Te Mara megjithëse e paraqet si të huaj. Dara ka mishëruar disa nga cilësitë e gruas shqiptare. Ajo është e bukur, e urtë, e mençur, e zjarrtë dhe e qëndrueshme në dashurinë e saj. Ajo shquhet për trimëri të rrallë, çka shfaqet në kohën kur, e dorëzuar te Ballbani nga i ati i pabesë, mbrohet nga turqit me thikë në dorë. Poeti jep edhe një portret kolektiv të grave shqiptare, të cilat "tisi i nderit i mbështjell…/kanë si dasëm luftrat/andej syresh lindin trima."

Personazhet negative janë vizituar me vija të lehta, po shprehëse. Kauri Balës është njeriu që, për të kënaqur lakmitë, shkel edhe mbi dashurinë prindërore; ai është njeri i pabesë që të vret pas shpine. Dara i jep personazhet kryesisht përmes veprimit dhe herë pas here përmes zbulimit të portretit të tyre fizik, siç është rasti i Nikut ose i Marës. Ndikimi i poezisë popullore, e cila është burim i pashtershëm për autorët arbëreshë, në këtë vepër është shumë i madh. Dara merr nga poezia popullore heronjtë kryesorë, Nik Petën dhe Pal Golemin, mjaft veçori të figurës së Skënderbeut dhe asaj të Ballabanit, ndërthur në veprën e vet shumë motive nga poezia popullore arbëreshe, si ndarja e dy të dashurëve, që të kujton legjendën e Kostandinit të vogël; motivi i rrëmbilit të vajzës nga "qeni turk"; motivi i shkëmbimit të unazës midis bashkëshortëve, kur burri niset për luftë ose vritet; motivi i vjehrrës që e qorton nusen për parandjenjat e saj të këqija; motivi i amanetit të trimit që e shoqja të martohet; motivi i vdekjes së përnjëherëshme të njerëzve shumë të afërt; motivi i mbirjes së një peme mbi varr. Po tërë këtyre motiveve ai u jep një formë origjinale, duke i lidhur ngushtë me idetë e veprës dhe duke plotësuar e forcuar ato tipare që u jep folklori heronjve të vet. Pra, në thelb, Dara mori thjeshtësinë dhe frymën e thellë patriotike të poezisë popullore arbëreshe. Në formë ai merr vargun karakteristik trokaik pa rimë larminë ritmike, figuracionin e gjallë, stilin, muzikalitetin e rallë që të tërheq dhe, nganjëherë, vargje të tëra.

Dara është një poet piktor në veprën e të cilit shkrihen muzikaliteti me ngjyrat e gjalla. Ai shquhet si në përshkrimin e tablove të ashpra të betejave, ashtu edhe në vizatimin e skenave lirike. Mjeshtërisë së poetit i shërben figuracioni i pasur dhe konkret.

Dara dallohet në përdorimin e antitezave, krahasimeve, metaforave, epiteteve, E fuqishme është antiteza e këngës së dytë midis trimave të Skënderbeut, që gëzojnë pranë zjarrit, dhe Moisi Golemit, që rri mënjanë, "Te hija e lisit të helmit". Me një antitezë tronditëse flitet për trimat e rënë në sheshin e betejës.

Krahasimet e poetit dallohen nga forca përshkruese dhe nga njomësia e ndjenjave, kurse epitetet-kompozita janë konçize. Me një epitet të vetëm, ai shpreh një karakter të tërë. Kështu, p.sh., Moisiu është "ballëfshehur", Vrana Konti "zemër e krah lisi" etj. Si të gjithë romantikët, Dara ka një ndjenjë të thellë për natyrën, të cilën e përdor si element të gjallë, që shoqëron veprimin dhe ndalet në anët e saj më të të ashpra e më të rrepta, që përputhen me madhështinë tragjike të epokës së përshkruar. Ndikimi i poezisë antike dhe i poemave kalorsiake, nga një anë e kanë disiplinuar vrullin e poetit romantik, dhe, nga ana tjetër, kanë sjellë në vepër edhe disa shenja të veçanta në ndërtimin e saj dhe në figuracion. Në këtë poemë, në krahasim me veprat e mëparshme të letërsisë arbëreshe, janë rritur fryma luftarake dhe ajo aktuale në pasqyrimin e epokës së Skënderbeut, ngjyra historike, epizmi dhe uniteti i veprimit. Ky unitet është i dukshëm edhe pse vetë poeti, për ta paraqitur veprën si popullore, mistifikim i zakonshëm ky romantik, përpiqet që të krijojë me disa shënime iluzionin e copëtimit.

Në krahasim me De Radën, Dara është më i ekuilibruar, ndonëse di të shprehë tallazet e pasioneve, sepse ka një përfytyrim më real për botën dhe jetën.

"Kënga e sprasme e Balës", në të cilën poeti derdh tërë diturinë e frymëzimin e vet, mbetet një nga veprat më të mira të letërsisë shqiptare

Pas Jeronim De Radës, Gavril Dara i Riu mbetet poeti më i shquar arbëresh. Vepra e vetme në shqip që na ka arritur prej tij, "Kënga e sprasme e Balës" është një ndër kryeveprat e letërsisë sonë.

Duke ndjekur hap pas hapi lëvizjen tonë kombëtare, Dara e mbështeti atë fuqmisht. Ashtu si De Rada, edhe Dara temën e poemës së vet e mori nga e kaluara e lavdishme e popullit tonë , e ngriti në art këtë epokë, duke e bërë shprehëse të ideve patriotike, për t'i shërbyer sa më mirë tokës mëmë dhe vëllezërve të tij të përtejdetit. Dara është mjeshtër i madh i artit të fjalës. Vepra e tij shquhet për pasuri mjetesh artistike, për gjuhë të gjallë e të bukur e mbi, të gjitha, për mbështetjen e gjerë e të gjithanshme në folklorin arbëresh.
______________
Nga WIKIPEDIA

Frang Bardhi

Frang Bardhi (1606 - 1643) ipeshkvi, shkrimtar, leksikograf, folklorist dhe etnograf shqiptar nga Kallmeti ose Nënshati Zadrimës Shqipëri. Vinte nga një familje e klerike e Zadrimës. Studioi në Seminarin e Loretos në Itali. Frank Bardhi ishte ipeshkvit i Sapës. Ishte shkruesi i parë i një fjalori për gjuhen shqipe i cili fjalorë ka rreth 5000 fjalë të përkthyera nga latinishtja në shqip, si dhe numërorë, emra vendesh dhe një sasi fjalësh të urta e shprehjesh të mbledhura në krahina të ndryshme të Shqipërisë. Kjo e bënë që Bardhi të jetë leksikografi i parë i gjuhës shqipe dhe folkloristi e entnografi i parë shqiptar i njohur deri më tani.


Jeta dhe vepra

Autori i tretë i rëndësishëm i letërsisë së vjetër shqiptare është Frang Bardhi. Midis autorëve të tjerë të kësaj periudhe, Bardhi zë një vend të vecantë. Duke ndjekur vazhdën e paraardhësve në veprimtarinë atdhetare, në fushën e krijimtarisë letrare i kalon caqet e përkthimeve fetare. Ai kishte interesa më të gjera. Bardhi bëri edhe përkthime fetare, por ato mbeten të pabotuara dhe humbën, prandaj ai ka hyrë në historinë e kulturës sonë kombëtare si leksikografi i parë shqiptar, si historian, folklorist e etnograf. Bardhi studiohet në historine e letërsisë sonë me dy vepra oigjinale: "Fjalori latinisht-shqip" dhe "Apologjia e Skënderbeut". Këto vepra e lidhin atë më tepër me humanizmin shqiptar sesa me traditën e letërsisë fetare të shekujve XVI-XVII.

Edhe për jetën e Bardhit dhe për veprimtarinë e tij kemi pak të dhëna. Lindi në Kallmet të Zadrimës më 1606. Ai sikurse edhe Pjetër Budi, krenohej që i perkiste një familjeje pjestarët e së cilës nuk u rreshtuan me pushtuesit,- ndërgjegje arbërore. Studimet i kreu në Itali, në kolegjin e Loretos dhe pastaj në atë të Propaganda Fides. Me 1635 u emërua peshkop i Sapes (Zadrimë). Në veprimtarinë e tij politike Bardhi do te jetë në rradhët e para të atdhetarëve që i përkushtohen luftës për t'u cliruar nga zgjedha e huaj, zhvillimit dhe përparimit të vendit dhe të gjuhës shqipe. Gjendja e mjeruar e popullit nën sundimin e egër osman, dëshira dhe përpjekjet për t'a ndihmuar atë që të shpëtonte nga kjo robëri, ishin shqetësime që e mundonin vazhdimisht Bardhin. Kjo duket edhe në relacionet që i dërgonte herë pas here Papës. Ja si shprehet në relacionin e vitit 1641 për rëndimet dhe poshtërimet që u bëheshin fshatarëve shqiptarë, sidomos të krishterëve, nga arbitrariteti i feudalëve turq: "Dhjetë ose pesëmbëdhjetë turq bashkohen dhe kalojnë nëpër shtëpitë e krishterëve dhe hanë e pinë sa të kenë oreks, gjithë ditën gjithë natën pa paguar asgjë. Ai i shkreti nuk mund të thotë se nuk ka bukë, verë, mish e tagji për kuajt e tyre, sepse ia përmbysin shtëpinë dhe e rrahin egërsisht. Po nuk pati, duhët të lerë peng rrobat e trupit për të ngopur lakmitë e tyre të mbrapshta …"

Relacionet e tij kanë edhe më shumë të dhëna të tjera për gjendjen shpirtërore të popullit, për zakonet, traditën e tij etj. Ashtu si edhe Budi, madje që në hapat e parë të jetës së vet, si misionar i fesë, Bardhi hyri në konflikt të hapur me klerin e huaj, madje edhe me ungjin e vet, Gjergj Bardhin, të cilin edhe do ta padise si një nga shkaktarët e vullnetshëm të mbytjes së Budit. Konflikti do të ishte aq i ashpër sa me një letër drejtuar Vatikanit vetëm 4-5 vjet pasi kishte ardhur në Zadrimë, do të shkruante: "Në qoftë se do të shpëtoj i gjallë nga telashet që më shkakton kryepeshkopi, qoftë ai vetë, qoftë me anën e zotërinjve turq, do të vij në Romë, për t'i treguar të gjitha dhe për të kërkuar ndihmë.]] Bardhi e shikonte detyrën e peshkopit jo thjesht si të një misionari kishëtar, por edhe të pregatiste të rinj shqiptarë të shkolluar e t'i vinte fre dërgimit të misionarëve të huaj në viset shqiptare. Ai kërkonte klerikë të arsimuar shqiptarë, që t'u hiqeshin nga duart misionarëve të huaj shkollat që ishin hapur në vendin tonë për qëllimet e tyre të mbrapshta. Ai vetë, kishte nxitur dhe dërguar për studime në Itali, klerikë të vendit, të cilët do të merrnin dorë drejtimin e këtyre shkollave.

Vitet e fundit të jetës së Bardhit në vend që të ishin vite pune në lëmin e gjuhësisë e të letërsisë shqipe dhe të lëvizjes shqiptare për t'u çliruar, siç pritej prej hartuesit të fjalorit të parë të shqipes, përmbledhësit të parë të folklorit të parë të shqipes, prej mbledhësit të parë të folklorit tonë dhe prej mbrojtësit erudit të shqiptarisë së Skënderbeut, ishin vite lufte kundër pushtimit të huaj, ashtu edhe kundër synimeve të kishës katolike të Romës, vite që e lodhën shumë. Duke u gjendur në pellgun e kundërshtimeve dhe të intrigave që u thurren kundër tij më në fund u dorëzua, në mos drejpërdrejt, tërthorazi. Vdiq fare i ri, në moshën 37-vjeçare, në një kohë kur mund të ndihmonte shumë për zhvillimin dhe përparimin e vendit e të kulturës shqiptare.

Megjithatë Bardhi mbetet një nga figurat më të shquara të kulturës shqiptare për kohën kur jetoi. Ai na la trashëgim dy vepra madhore "Fjalorin latinisht-shqip" dhe "Apologjja e Skënderbeut".

"Fjalorin latisht-shqip„ Bardhi e shkroi që kur ishte student dhe e botoi më 1635 në Romë. Autori thotë se e shkroi këtë vepër që t'i ndihmonte "…gjuhës sonë që po bdaret e po bastardhohet sa me parë të ve …" Bardhin e brente kështu shqetësimi si ta ruante gjuhën shqipe që të mos prishej e të mos humbiste me të kaluar të kohës në kushtet e pushtimit osman, dhe nga ana tjetër t'u shërbente edhe klerikëve katolike shqiptarë që nuk dinin gjuhën latine. Fjalori përmban rreth 2.500 fjalë shqipe. Krahas fjalëve, jepen edhe togfjalësha që tregojnë përdorimin e tyre. Në këtë fjalor për herë të parë gjuha shqipe ballafaqohet me një gjuhë të përpunuar, siç ishte gjuha latine në atë kohë. Përkthimi në shqip mbështetet kryesisht në gjuhën popullore, në fondin kryesor të gjuhës sonë, por shpeshherë Bardhi sjell në përdorim edhe shume fjalë të lashta. Me këtë vepër zë fill leksikologjja shqiptare, ndaj me të drejtë Bardhi quhet edhe leksikologu i parë në historinë e gjuhës shqipe.

Në fund të fjalorit, në një shtojcë, autori ka perfshirë edhe material gjuhësor, si emra mashkullore e femërorë, emra farefisnie, emrat e qyteteve dhe të kështjellave kryesore të Shqipërisë, parafjalë, pasthirrma, disa mënyra të përshëndeturi si dhe një dialog të shkurtër. Por kjo vepër i hapi rrugë dhe një dege tjetër të dijes shqiptare, folkloristikës sonë, sepse në të jane përfshirë edhe 113 proverba, shumica origjinale dhe vetëm pak të përkthyera. Edhe në zgjedhjen e tyre autori niset nga qëllime të qarta patriotike. Ndër këto proverba, interes të veçantë kanë ato që dëshmojnë për vetitë e bukura morale të popullit tonë, veçanërisht ato që shprehin urrejtjen për pushtuesin, si : "Tek shkel turku, nuk mbin bar" etj. Në fjalorin e tij ka përdorur alfabetin latin, pothuajse njëlloj si Buzuku e Budi, me ndonjë ndryshim të vogël, çka të bën të mendosh se duhet të ketë njohur veprat e tyre.

Vepra tjetër e njohur e Bardhit është "Apologjia e Skënderbeut", botuar latinisht në Venedik më 1636. Titulli i saj i plotë është: "Gjergj Kastrioti epirotas, i quajtur zakonisht Skënderbe, princ trim mbi trima dhe i pathyeshem i shqiptareve, u kthehet bashkëatdhetarëve dhe atdheut të tij",- prej Frang Bardhit. Vepra në të vërtetë është një apologji (mbrojtje) që i bën autori Skënderbeut, si bir dhe hero i popullit shqiptar, prandaj edhe është quajtur Apologjia e Skënderbeut. Këtë vepër autori e ka shkruar për 15 ditë, në kulmin e zemërimit, në rrugë e sipër, kur po kthehej në Shqipëri për të hedhur poshtë mendimet e pathemelta të një peshkopi boshnjak, që i mohonte Skënderbeut prejardhjen shqiptare. Më 1631 boshnjaku Tomko Marnavici kishte botuar një libërth ku pretendonte se Skënderbeu nuk ishte me origjinë shqiptare, por boshnjake, madje nga familja e Marnaviçëve. Kjo rrethanë i jep veprës një frymë të mprehtë polemike dhe një stil energjik. Këtë falsifikim Bardhi e quan të "kobshëm" dhe ai iu vu punës për këtë vepër, se, po të heshtte, i dukej sikur do të tradhëtonte veten dhe atdheun. Pra , është ndjenja atdhetare ajo që e bren përbrenda autorin. Por fuqia e mendjes dhe e punës së tij bëhet më e madhe kur kjo ndjenjë përkon me drejtësinë e çështjes që mbron. Bardhi do t'i japë popullit të vet atë që i përket, duke pasur parasysh më tepër të vërtetën se sa atdheun, ashtu sic nuk do t'i lejonte vetes të rrëmbente një populli tjetër atë çka i përket atij. Dashuria e tij për atdheun fisnikërohet aq sa është e lartë edhe madhështore ideja dhe ndjenja e së vërtetës "Unë e mora përsipër këtë barrë,- thotë Bardhi,- jo për ndonjë arsye tjetër, veç që të qes para syve të tu (lexues) të vërtetën lakuriqe, të panjollosur, sepse kjo s'ka nevojë të lyhet e të stoliset me fjalë të bukura edhe të rrema".

Dashuria për atdheun, për të vërtetën, për popullin, për historinë dhe heroin e tij, për gjuhën dhe traditat e larta janë idetë themelore që përshkojnë fund e krye veprën. Mendjemprehtësia, kultura, horizonti i gjerë dhe aftësia për t'i përdorur me mjeshtëri argumentet janë karakteristika dalluese të veprës dhe të vetë autorit. Për të mbrojtur shqiptarësinë e Skënderbeut autori niset nga argumente të sigurta dhe të shumta historike, pa nënçmuar gojëdhënat. Ai zotëron plotësisht metodën e shkencës historike të kohës dhe vlerëson e krahason në mënyrë kritike burimet historike. Përveç kaq e kaq historianëve në zë që sjell si argumente në mbrojte të tezës së vet të drejtë, Bardhi si një njohës dhe mbledhës i i traditës gojore popullore, për të vërtetuar shqiptarësinë e Skënderbeut, shfrytëzon me mjeshtëri të rrallë gojëdhënat dhe faktin që emri i Skënderbeut dhe kujtimi i tij rrojnë të gjalla në ndërgjegjen e popullit. "Vazhdimisht gjer në ditët e sotme,- shkruan autori,- bashkëkohësit tanë flasin për të dhe këndojnë me zë të lartë trimërinë e tij nëpër gostitë… dhe e quajnë Skënderbeun tonë me emrin "Kuçedra e Arbrit", d.m.th. dragoi i Arbërit-Epirit. Dhe sa herë që shqiptohen këto fjalë, kuptohet vetëm Skënderbeu". Ndjenja patriotike, dashuria për popullin dhe vendin e vet, krenaria për të kaluarën e tij të lavdishme dhe admirimi për heroin që çuditi botën me trimërinë e tij përshkojnë gjithë veprën. Këto përcaktojnë edhe disa cilësi të stilit të autori , si: patosin e ngritur, frazën e gjatë dhe të ngjeshur, gjuhën e mprehte plot thumba, për të hedhur poshtë fallsifikimet e kundërshtarit etj. Këto tipare e bëjnë veprën jo thjesht një polemikë historike, por një libër me vlera letrare. Njeri me kulturë të gjerë dhe mendje të mprehtë, Frang Bardhi, duke vazhduar traditën e Barletit në historiografinë shqiptare dhe duke hapur rrugë në fushën e leksikograisë e të gjurmimeve etnografike, me veprën e tij u bë një figurë e shquar e kulturës shqiptare të shekullit XVII.

Tituj të veprave

• Apologjia e Skënderbeut (1636)
• Fjalori latinisht-shqip
• Parathënia e Fjalorit të Frangut të Bardhë ( 1606 - 1643 ) (Dictionarum latino-epiroticum), në vitin 1635 (5000 fjalë)

______________
Nga WIKIPEDIA

Pano Taçi - Një buqetë me poezi

Nga ç’qiell ra

Të jetë vegim apo ëndërr,
ç’më rri gjallë thellë në sy,
nga qielli ra ajo femër,
që më shkoi pranë si perri?!

Bëra që t‘i flas me emër,
Por ç’i thonë nuk e di,
dëgjova një zë në zemër,
më tha i thonë dashuri.



Ruspa

Vjen e ikën si një hije,
Pres, Rruspa se ma qan hallin,
E gatuara me shije,
në shpirt zgjuar ma lë mallin.

Për ato dy kokrra pjeshka,
në gji, lëng më lëshon goja,
Të më blinte arixheshka
dashnor, më shumë ç‘i doja.

Jo që s’do t’ia dijë femra,
Më huton tek shkon si ngjalë,
ç’na lë të na dridhet zemra,
ç’na i ngrin buzës çdo fjalë.

Vjen e ikën si një si një hije,
ç’është me ty a nuk më thua?
Ai hap tek hedh plot shije,
Më bëhet se më shkel mua.



Ethe vejusheje
 
Tek rrjedh lumi buzë bregut,
Hëna kuvendon me lisat,
Romen shoh që pushton shelgun,
Të shuaj zjarrin që i hanë sisat.

S‘e zë gjumi, akull shtrati,
Për ç‘u bë romja vejushë,
Me që s‘vjen ta joshë kurbati
Pushton shelgun, ç‘digjet prush.



Hape derën

Zgjohu zemër e drobitur,
Ç‘fle e kyçur nga vetmia,
Hape derën, ka trokitur,
Le të hyjë dashuria.



Në mall të saj

Edhe pse si gur i rëndë,
Për ç‘na merr frymë në gji,
Nëpër mall të shpirtit tënd,
Jam e s‘jam, dal e hy.

Edhe pse bëra ta gdhend,
Pikën e lotit në sy,
Jam e s‘jam në mallin tënd,
Ashik dal e si murg hy

Gjunjë të bje duke të lutur,
Nga që bëj të kërkoj dorën,
Në pëllëmbë do mbaj një flutur,
Në çastin kur vë kurorën,

Të bekuar prej perëndisë,
Fluturën elb të lirë,
T‘mi thotë beqarisë:
Lamtumirë!



Aromë

I shikoj si ngasin,
Çiftet dy nga dy,
Në pyll të humbasin,
Pa i parë njeri.

I shikoj tek kthehen,
Për ç‘u shtrinë mbi bar,
Puthen prapë të dehen,
Buzët me nektar

Tek më shkojnë pranë,
Erëmojnë zambak,
Mu bë se më thanë:
-Erëmon për plak.

Ç‘erë kam e di,
S‘jam siç qesh një herë,
Oh, kjo pleqëri,
Si dimër i zi,
nuk kam ç‘bje erë
Si pranverë.



Qeni i stanit

Trupzeshkania në lumë,
Hyn cullak trupin ta lajë,
Romi pret ta shtijë mbi kum,
Për kalorës ajo ta mbajë,

Tek i merr erë fustanit,
Për ç‘i djeg shpirti ciganit,
Mendon t‘i hyjë në shtëpi,
Ç‘fle cullak brenda jorganit.
Duhet vratë qeni i stanit,
Te dera roje ç‘irri.



Ai sy kurbateje

Po këndoj siç ma do xhani,
Me të qarë e me oi,
Ma mbani, shokë, ma mbani,
Për ç‘u dogjsh nga ai sy.

Jam bërë si Omar Khajami,
Në tavern tek pi
Më rrotullohet tavani,
Sa herë kujtoj syno e zi.

Në ma njokeni mos ma shani,
Packa se me sy më vret,
Hallin tim, o shokë, ma qani,
Bëj t‘i flas asaj që s‘flet.

Ai sy me ngjyrë katrani,
Të më dojë sërish e thënë,
Që s‘më do, oh mos ma shani,
Ma mban zemra për hënë.



Puthja kurbate

Te ky terr i kësaj nate,
Malli buzët mi zhurit,
Veç për një puthje kurbate,
Ç‘gëzon zemra, bëhet dritë.

Nëpër erëmim lofate,
Malli ditët mi ronit,
Veç për një puthje kurbate
Me gaz do të jepja shpirt.

I shpëtoj kësaj lëngate,
Të mallit për ç‘më sfilit,
Veç për një puthje kurbate,
Do mallkoja perënditë.



Dimër jashtë e dimër brenda

Me bastun akulli ikën
dimri nëpër udhë.
ku shkel, tokës i kall frikën
e drurët i rrudhë.

Qiell borën po esit
mbi male e fusha.
del gjahtari t’i bëj pritë
shapkës te gajusha.

Lodra e rrufesë gjëmon
e zjarr i kall qiellit.
reja me retë vallzon
për inat të diellit.

Qershia me sy për dhe,
nudo, mardh e tëra.
bredhi flokëhalat i ngre
me nfricë për gjelpëra.

Si një dimër këtë mbrëmje
kallkan nëpër derte,
pllaq e plluq iki mbi dhembje
e s’di se ku vete.



Takim pas divorcit

Tek çapiteshim ngadalë,
bri për bri, stapërish…
hidh një fjalë e digj një fjalë
për një mall që larg na grish.

Bëm t’i ngjallnim ç’qenë varrosur
thellë në shpirt, nja dy tri shpuza.
fjalët që na qenë hirosur
embëlsisht na i thesh buza.

E tek hidhnim këmbën zvarrë,
për te fundi që s’kish fund,
ajo burr tjetër kish marë,
mua grua s’m’u gjend kund.

Diku udha u nda dysh
tek e bëmë stapërish,
stapërisht e shkarë shkarë.
as u ndreq gjë, as u prish,
e ne të dy prap sërish
mbetëm ndarë.



Eja mike

Sa herë vjen çapkëni prill,
çapkëne më bëhet shpresa,
brezin nga mesi ia zgjidh
malit, t’ia bëj rëkeza.

Bredhi si qiri argjendi,
na rri nën tyl të mjergullës.
prill çapkëni, lisin çmendi
kur gjirin ia puth pjergullës.

Eja mike, na fton prilli
te ai vend q’u bë harim.
atje ku këputet ylli
porsi lot i syrit tim.



Bëj ta gjej

Kërkoj veten që s’e kam.
A ma pa njeri?
Dua të di cili jam
me kaq plagë në gji.

Kërkoj veten, bëj ta gjej
Thomëni, kush ma pa?
Dhe n’e gjej, me dhëmbë e brrej.
Brengat mua m’i la.

Kërkoj veten ku më humbi,
në ç’udhë pa krye?
Pa veten do më marë lumi
Pa veten jam hije.



Për ç’heq e vuaj

Po iki, e di, s’kthehem më,
Nga jeta një të mirë s’pashë.
Nuk di për mall pas nëse lë,
Një fjalë të çiltër që thashë.

Po iki ku ikin të gjithë,
Pa pritur e pa kujtuar,
Me botën e përtejshme më lidh
Një mall që më djeg në kraharuar.

Po iki dhe pse shumë gjëra
Pa bërë nga pas do t’i lë,
Dëgjoj nga qielli shumë zëra,
Të nënës e dalloj mbi çdo zë.

Do iki siç ikën çdo shpirt
Siç më iku edhe shpirti i nënës,
Çdo natë dal t’ia shoh sytë,
Mes syve që i vinin rrotull hënës.

Zambakët rreth varrit ia mbolla,
Ku emrin me lot ia gdhenda,
Nga qimiri ta zgjoj, u lodha…
Të gjallë ma mban zemra brenda.

Do iki nuk kam më se ç’pres,
Për ç’heq e vuaj them të vdes

Foqion Postoli

(1889-1927)

Foqion Postoli lindi në Korçë në vitin 1889, dhe në Korçë mori edhe mësimet e para. Në faqet e gazetës “Dielli” botoi si nënfletë romanet “Për mbrojtjen e Atdheut” (1919) dhe “Lulja e Kujtimit” (1922) etj, të cilat më vonë u botuan si libra më vete. Vdiq më 2 tetor të vitit 1927.

Veprimtaria letrare, politike dhe shoqërore e Foqion Postolit u zhvillua gjatë viteve të fundit të Rilindjes dhe periudhës së pavarësisë tonë kombëtare. Kjo ishte periudha e ngritjes më të madhe që pati lëvizja jonë kombëtare dhe përfundoi me pavarësinë e vendit më 1912.Por kjo ngritje u shoqërua edhe me rënie te menjëhershme që erdhi si pasojë e ndërhyrjeve të huaja dhe luftërave botërore. Edhe pse jetoi në periudha të ndryshme të historisë në vepra shkrimtari pasqyroi idetë e rilindësve tanë, siç ishin dashuria për atdheun, urrejtja e madhe për pushtuesit otomanë, dhe krenaria për historinë e vendit. Autori në librat e tij është frymëzuar nga temat aktuale të asaj kohe.


Lulja e kujtimit

Ne romanin tij "Lulja e Kujtimit" përshkruhen ngjarjet që i përkasin periudhës së përpjekjeve që bëheshin n'ato kohë për t’u çliruar nga zgjedha turke dhe influenca e propagandës greke, e cila ishte ishte një pengese serioze për lëvizjen tone kombëtare. Ne këtë roman popullor, gërshetohen konfliktet personale me ato shoqërore e politike, ku epërsinë e marrin kurdoherë këta të fundit. Ngjarjet e romanit zhvillohen në një ambient tregtar, qe është verbuar nga propaganda greke. Subjekti i romanit është i thjështë : djali i ri Dhimitri, që punon si kryeshërbëtor në dyqanin e Z. Kristo, dashuron vajzën e tij të vetme, Olimbine, e cila edhe ajo e do Dhimitrin me gjithë shpirt, ndonëse ai është i varfër.Zoti Kristo, duke përparuar në tregti, sjell nga Greqia një sekretar, Nikon, për të drejtuar tregtinë e tij. Nikua fiton me dinakëri simpatinë e Z. Kristo, dhe ky, duke mos e njohur fytyrën e vërtete të Nikos, arrin deri sa t’i propozoje atij për ta bëre dhëndër. Olimbia, kur e merr vesh këtë gjë protestonon energjikisht dhe i thotë t’et pa drojtje se ajo e dashuron Dhimitrin. Z. Kristo, që nuk mund të pajtohet me këtë mendim, harton bashke me Nikon planin për ta larguar Dhimitrin nga Korça duke e dorëzuar në duart e qeverisë turke si njeri kryengritës dhe që kishte marëdhënie me shqiptarët jashtë Shqipërisë.

Bardhyl Londo

Bardhyl Londo ishte një ndër personazhet më me ndikim në historinë e poezisë shqipe. I lindur në Përmet në vitin 1948, ai do të zbulonte herët pasionin për letrat. Pas studimeve për Gjuhë dhe Letërsi shqipe, Londo do të niste fillimisht të punonte si mësues në qytetin e lindjes, për t’u zhvendosur më pas në Tiranë, pranë redaksisë së gazetës “Drita”. Që me botimin e librit të parë me poezi “Krisma dhe trëndafila” më 1975-ën, Londo do të spikaste për ndjeshmërinë e vargut.

Në vitin 1981 ai boton librin “Hapa në rrugë”, ndërsa tre vjet më vonë, “Emrin e ka dashuri”. Londo është autor i shumë vargjeve për dashurinë në letërsinë shqipe, e kjo, ndoshta e bëri shumë shpejt një emër të dashur për lexuesin. Një tjetër poezi e njohur e tij është “Ura dhe brigjet”.

Përvoja në gazetën “Drita”, një nga gazetat më me ndikim në botën letrare gjatë komunizmit, duket se ka mundur të shmangë keqkuptimet në të cilat u përfshinë këto vite në debate publike shumë personazhe të kohës. Duke ruajtur një profil neutral, Londo arriti të krijonte profilin e një poeti dhe intelektuali të shkëputur nga koha.

Ai ka qenë kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve pikërisht në vitet e ndryshimit të sistemeve në vend, duke bërë kalimin nga një kohë në tjetrën, të një institucioni, që për gati gjysmë shekulli kishte qenë zëri i propagandës së komunizmit. Për gati një dekadë pas rënies së komunizmit, ai do t’i mungonte lexuesit, duke u rikthyer në vitin 2010 me librin me poezi “Shën shiu”.

Duket se liria e kishte bërë më të plotë poezinë e Londos, i cili rikthehej në dimensionin e plotë të tij. Megjithëse Londo hyn tek ata poetë që e kanë pranuar se “e kanë pasur jo të lehtë të punojnë pa censurën”. “Censura është futur aq thellë te ne, sa është e pamundur ta shohim jashtë vetes”, do të shprehej ai.

Në vitin 2013 ai befason lexuesin duke ardhur për herë të parë me një libër në gjininë e prozës. Që me titullin “Jeta që na dhanë”, romani duket se paralajmëron një lloj reflektimi të shkrimtarit mbi kohën ku jetoi. Një roman gati autobiografik, sjell të gjitha shqetësimet e një shkrimtari mbi jetën në një sistem jo të lehtë siç ishte komunizmi, përpjekjet për të mbetur njeri, dhe sfidat e një kohe tjetër siç ishte pluralizmi. Londo ka rrëfyer gjithçka i veshur me lëkurën e një personazhi tjetër, duke lënë dëshminë e tij për kohën.

Londo u përket intelektualëve që ndanë gjatë jetës së tyre dhe angazhimin në politikë.

Për shumë vite ai ka qenë deputet në Kuvendin e Shqipërisë. Shpesh politika ndihet dhe në vargjet e tij të vona, të fokusuara më shumë te sfidat me të cilat është përballur vendi. Kritik ndaj qëndrimeve që mbahen sot ndaj letërsisë së sociorealizmit, ai ka bërë shpesh thirrje se duhet ndarë figura e artistit nga qëndrimi i tij politik dhe për ta gjykuar letërsinë pa qëndrimet politike. Krijmtaria e tij letrare përfshin 8 vëllime me poezi si edhe disa romane. Londo është fitues i çmimit “Migjeni”.

Ndërroi jetë më 18 Shkurt 2022.

Deri me tash ka botuar këta libra: 

• “Krisma dhe trëndafila”, 
• “Hapa në rrugë”, 
• “Emrin e ka dashuri”,
•  “Si ta qetësoj detin”, 
• “Ditë njerëzore”, 
• “Shën Shiu”, 
• “Vetëm Itaka” (Prishtinë), 
• “Kur perënditë ndaluan vetëvrasje”, 
• “Eksodi i yjeve” (Shkup), 
• “Shenjtor dhe djall”, 
• “Tempulli brenda dhe jashtë”, 
• “Fluturimi i korbave”, 
• “Jeta që na dhanë”.

Poezi nga Bardhyl Londo

ATDHEU ËSHTË DHIMBJE

Atdheu s’është sa sedilja e makinës tënde,

sa karrigia e zyrës,

sa dhoma komode.

A më dëgjon,

ti që me flamur të ri u gdhive në mëngjes,

për ta ndryshuar, ndoshta, prapë në mbrëmje?

Atdheu s’është lojë kalamajsh.

Atdheu është dhimbje.

O Zot,

Dhembje!

SKENDERBEU

Ti ishe aq i madh

sa nuk e dinim ku te te fusnim

Ishim te varfer ne shtepi, ne hambare, ne plevica.

Me zor strehonim vetem trupin tone te drobitur

Trupin kocke e lekure.

Edhe shpirti nuk kishte hapesira per madheshtine tende.

Ishte i drobitur shpirti yne

nga netet mitologjike te cilat nuk ka zot as djall ti deshifroje,

I kishte mbyllur shpirti

te gjitha dritaret nga mund te hyje drita

Filluam atehere pak nga pak te te brenim lavdine

te beheshim te famshem vete.

Kush ishte me lart copat me te shijshme mbllaçiste,

ata qe ishin fare poshte

mjaftoheshin vetem me aromen e mishit te pjekur te bemave te tua.

Nuk ishin turqit qe te zhvarosen.

por ishim vete ne qe eshtrat e tua i varem si hajmali.

Te brejtem pak nga pak,

Na trembte madheshtia jote,

te zmadhuam aq shume sa te beme te pabesueshem,

te faleshim çdo dite jo per lavdine tende

po per veten tone,

te thurnim kenge,

ne te vertete i benim hosanara vetes,

Mezi prisnim pervjetoret e tu

Te lartesonim deri ne qiell veten.

Ti je aq i madh,

ka shekuj qe te hame e te brejme

sidomos kur vijne pervjetoret,

ata qe jane me lart

me te pangopurit jane gjithmone.

Po ti je aq i madh

sa kurre nuk mbaron,

dhe kurre nuk ke nder mend te zbresesh nga shkembi kale 

per tu perbaltur ne llumetiren e neteve tona ballkanike

ndare me dysh nga vetetimat e intrigave.

DONIKA

Hynte dhe dilte dhomave te erreta te keshtjelles

Zonje e rende e Arberise.

Ngjiste dhe zbriste shkallet e kalase

dhe prape ishte Zonje e bukur e Arberise.

Dilte mbi bedena, humbiste shikimin horizonteve

dhe ishte prape Zonja e pare e Arberise.

Priste dhe percillte mysafire nga gjithe bota

se ishte Kryezonja e Arberise.

Kercente ne valle, kendonte ne dasma

se ishte Zonje e bukur e Aberise.

Falej per te gjalle e per te vdekur

se ishte Zonje e Shenjte e Arberise.

Vajtonte ne vaje, shkulte floket nga kuja

se ishte Zonje e dhembshur e Arberise.

2.

Neteve, kur binte ne shtratin bosh ,

Ne shtratin e vetmise se bardhe,

ajo hiqte nderresat,shtrengonte siper trupit jastekun,

vesa e mengjezeve rinore njomte luginen magjepsese mes kembeve 

pyllin perrallor e vishte me sumbulls argjendi 

mbi rrafshnalten e derrases se kraharorit

gufonin gati te pelcisnin

kodrat joshese te gjinjve.

Mbeshtjelle me çarçafet e bardhe si nje flamur 

dorezimi,

me e pakuptimte,

me e ftohte se acari

I ngjante e bardha simbol i virgjerise,

gjakun sillte nder mend, gjakun mbi çarçafe,

(ishte i vetmi gjak qe enderronte,

i vetmi gjak qe i uronte njerezimit),

rrotullohej midis kesaj akullnaje te bardhe,te pashpirt,

dhe enderronte burrin, jo mbretin, ti kthehej nga lufta,

nemte nga pak gjithçka,

por nuk e dinte mire se ke,

nemte fatin e saj prej Zonje,

Dhe enderronte nje fat prej gruaje.

...se vetem ne shtrat ajo ishte grua 

vetem ne shtrat nuk ishte Zonje e rende e Arberise.

HAMZA KASTRIOT

Te kemi kerkuar gjithandej.

Te kemi kerkuar per te mbrojtur prej teje ten Zot, Gjergjin.

Po kurre nuk ta pame fytyren,

Kurre nuk e mesuam ngjyren e syve te tu.

Kurre s'e provuam shigjeten e urrejtjes tende,

sepse per dashuri as qe behet fjale.

Ti ishe kudo dhe s'ishe askund.

Te gjithe flisnin per ty

por askush nuk te kishte pare,

te gjithe perpiqeshin te ndermendnin portretin tend,

por asnje portret nuk i ngjante tjetrit.

Here na shfaqeshe si qen i ngordhur ne Sfetigrad,

Here vertiteshe si fantazme e frikshme ne kalane e Beratit,

po asnjehere kujt si the nje fjale,

Askush nuk ta degjoi timbrin e zerit,

askush nuk e mori vesh kurre

ne flisje shqip

apo ndonje gjuhe tjeter.

Ne netet tona te gjate e te erreta

si brekushe te renda orientale,

ti ishe kudo dhe nuk ishe askund.

Hija jote na torturonte si nje xhelat

por askush nuk ta kishte pare fytyren.

Emri yt me i madh se zjarri qe shkrumboi biblioteken e Aleksandrise,

na digjte te shkuaren,te tashmen dhe te ardhmen,

por askush nuk e ndjente temperaturen e kesaj furrnalte,

askush se kishte pare shkelqimin e saj verbonjes,

Nuk dinim ku te te ngushellonim kur te ndodhnin vdekje,

nuk dinim ku te te uronim kur kishe dasma.

500 vjet ti ishe nje hije

qe te krijuam vete

sepse, sipas zakonit tone te lashte,

nuk mund te rrime pa e torturua veten me mite hijesh.

U deshen 500 vjet te kuptonim

se ti ishe xhelati qe te krijuam po ne

Per te terorizuar veten tone,

ti ne te vertete frymoje nga pak

brenda vetes tone 

brenda secilit nga ne.

Vone e kuptuam:

duke u mare me hijen tenfe

ne merreshim me veten.

Vone e kuptuam:

ti ishe ne,

ne ishim ti.

LETËR POPULLIT TIM

Populli im, bukën e mëngjesit nën sqetull,

një cigare tymzezë,

sy rrathënxirë nga pagjumësia.

Ku po shkon këtë fundshekull?

Hapat e tu, simfoni e nëntë bethoviane,

mëngjesi. dilemë hamletiane,

mesdita, plak urt, fëmijë rebel,

në ç’ëndërr hyn, vallë natën,

nga ç’ëndërr në mëngjes, vallë del?

Ti, i pasigurti si një syth marsi,

Ti, i sigurti si deti,

më i urtë se vetë Buda,

Më martir se Krishti,

Më profet se Muhamedi.

Lermë të t’i puth sytë sërish

               S

               Ë

               R

               I

              SH

Sytë, ah, sytë,

fole dhembjesh,

arenë tragjikomedish.

Të putha dhe putha gjithë pëllumbat,

Të qafova dhe qafova gjlthë detet.

Ku po shkon, i bukuri im, këtë fundshekull?

Kudo shkofsh më merr me vete.

Me merr ashtu thjesht,

pa karrige, pa veturë.

ITAKA 

Itaka fle nen qiellin e shtatorit.

Ullinjte si gra qe presin burrat e vonuar ngjajne.

Mua me merr malli per shtepine larg,

per nje grua qe s'do te mbylle syte kete nate 

ne Tirane.

Me ndihmo, Odise! Flake tutje mantelen 

e legjendes!

Me thuaj nje fjale te mencur, te ngrohte.

Rruget fillojne, humbasin, vrapojne, zhduken

me te ngaterruara se radhet e trikos

se Penelopes.

Rruge, rruge, rruge...

Drejt lindjes, drejt perendimit,

drejt Jonit, drejt Egjeut.

Kohet vertet moderne jane

po fillin prape mund ta humbasesh

si ne shekullin e Odiseut.

Cila, pra me çon ne Itaken time?

Cila fjale e qeteson gruan qe pret?

Larg nga sirenat e detit qe prape klithin histerike,

larg nga Circet e shekullit te njezet!

Une kete rruge s'e humbas!

Do ta gjej dhe ne qofsha i verber!

Te gjithe jemi nga pak Odise;

ne mos pacim Penelope,

nje Itake e kemi patjeter!

AMANETI I POETIT 

Nëse syte e tu do te qëndrojne te menduar,

mbi keto vargje,

une do te shoh

nje enderr te bukur.

Nese syte e tu do te dridhen sadopak 

nga keto vargje,

une i gjithi do te kumboj si nje kitare

deri ne agim.

Po nese syte e tu do te kalojne indiferente

mbi keto vargje,

atehere une do te kem vdekur.

Mos harro te vish ne varrim.

GRATË E POETËVE

Sytë e bukur mbyllin. Po gjumi

nuk e di ku është mërguar, nuk e di.

Njëra përsërit me vete një varg. Tjetra

një figurë sjell ndër mend…

Si një lirikë dashurie

ledhaton pastaj jastëkun bosh në krahët e saj.

(…Vallë me kë u martuan burrat tanë,

me ne, apo me ty, poezi?…)

Një fjalë, një rimë,

një lumë dashurie dhe pak xhelozi,

Mesnata e krijimit çapitet si plak i ngadalshëm.

Vonë. Sytë e bukur mbyllin.

dhe në ëndrra shohin vjershat e librave

të ardhshëm.

URA MBI BRIGJE

Ne jemi si dy brigje të një lumi,

përjetë përballë, përjetë të ndarë,

natën ndërtojmë në ëndrra një urë,

ditën mbetemi të huaj si më parë.

Ne jemi si dy brigje të një lumi,

(Fat të rendë paskan, e dashur, brigjet!)

Ne ëndrra qajmë e qeshin bashkë,

ditën të flas, ti s’më përgjigjesh.

Dhe në mos me pafsh një ditë ne vendin tim,

përballë teje në mos me pafsh një natë,

mos u beso fjalëve qe thonë të kam harruar,

besomë mua: jam shndërruar në Rozafë.

Një urë të ngre të lidhen brigjet,

me ditë e mia, me ëndrrat do ta mbaj,

të vij të mbështes kokën mbi supin tënd

dhe të hesht, të qesh, të qaj.

VETEN VRASIM PËRDITË

Veten e vrasim përditë.

Në tavolina

te pista kafenesh.

Në rrjeshta

të ndytë gazetash.

Në qarqe

prapësish, intrigash.

Vritemi

në një vdekje të ngadaltë.

Dhe, oh, Zot,

s’arrimë ta kuptojmë vetvarsjen tonë.Vjen pastaj një çast.

Merr revolverin.

Këmbëza

nuk hiqet.

Ke vdekur prej kohësh.

I vdekuri nuk vetvritet.

NA JANË MBARUAR FJALËT

Na janë mbaruar fjalët.

Buzëqeshja ka mbetur në mes të udhës.

Ç’të bëjmë?

të shkojmë a të mos shkojmë për një kafe

në pallat të Kulturës?

Tavolinë e zakonshme

tej dritares qyteti vishet në muzg.

një gotë ujë për të dy,

kafja jote mbetur përgjysmë,

imja pirë me fund.

përgjysmë, përgjysmë, përgjysmë,

fjala,

buzeqeshja,

ledhatimi,

si dy shina paralele përjetësisht të privuara nga ndarja,

përjetësisht nga takimi.

Sa herë t’i puthja sytë e bukur,

papritur binte briri i kushtrimit.

Kohë e ashpër:

Ne që ishim aq të etur për njeri-tjetrin

të ndarë na duhej të vdisnim.

REQUIEM

Pasi i hëngrën të gjitha banketet

Pasi i shijun të gjitha presidiumet,

Pasi i morën të gjitha çmimet, të gjithë titujt,

Pasi i bënë të gjitha udhëtimet jashtë shtetit,

Befas një mëngjes folën krejt ndryshe:

Atë që kemi puthur, ta pështyjmë tani.

Dhe zgjatën duart prapë drejt banketeve, çmimeve,

titujve, udhëtimeve…

Rituali i ripërtypjes filloi në remaxhor:

përtyppështy, pështypërtyp…

Zoti të ruajt, demokraci!

TETOR TIRANAS

Na janë mbaruar fjalët.

Buzëqeshja ka mbetur në mes të udhës.

Ç’të bëjmë?

të shkojmë a të mos shkojmë për një kafe

në pallat të Kulturës?

Tavolinë e zakonshme

tej dritares qyteti vishet në muzg.

një gotë ujë për të dy,

kafja jote mbetur përgjysmë,

imja pirë me fund.

Përgjysmë, përgjysmë, përgjysmë,

fjala,

buzëqëshja,

ledhatimi,

si dy shina paralele përjetësisht të privuara nga ndarja,

përjetësisht nga takimi.

Sa herë t’i puthja sytë e bukur,

papritur binte briri i kushtrimit.

Kohë e ashpër:

Ne që ishim aq të etur për njëri-tjetrin

të ndarë na duhej të vdisnim.

NOSTALGJI

E mora ne duar koken tende,

prushi i gjakut pellembet mi dogji.

Ne syte e tu si ne nje enderr rashe

dhe me su zgjova.

Ne syte e bukur si loti.

Me gishtat e dridhur te dashurise

emrin tend shkermoqa germe per germe.

Te thirra e dashur,

Te thirra moter,

Te thirra nene.

Ti hesht, e bukur,e tejdukshme,

natyrshem sic mbin bari.

Oh,hapi ata syte e zes,

hapi, te vije

behari.

Hapi ata sy

me perrallore se fantazi e Zhyl Vernit,

dy lendina ku rritet lirizmi.

Ne retinen e tyre si ne ekranin me te ndershem

Veten me mire kuptova,

ty,

njerezimin.

Je teper e lashte per te te thirrur Eve,

je teper e bukur per te te thene Zhuljete.

Sa kohe kemi qe duhemi? Dy mije, tre mije vjet?

Me ty e kam lindur Prometeun,

me ty shekullin e njezet.

Po ty

te zuri gjumi?

Shtrihu.

Ti me mesove te verteten e madhe:

DASHURIA ESHTE NJE MONUMENT

MBROHET NGA NJERIU!

1988

REQUIEM PER TIRANEN

(Nostalgji 2)

Tetor tiranas. Ora pese e gjysme.

Gjysma vjeshte, gjysma dimer,

gjysma drite, gjysma muget.

Ti per te une tani je nisur

dhe je ne gjysme te rruges.

Nje hap ne trotuar,

tjetrin ne asfalt,

canten e vogel ne krah.

Vetetiu mbi Dajt. Si nje trung, nga sopata

horizonti pergjysme u nda.

Rrugen vijat e bardha e pergjysmojne,

bulevardi i madh pergjysmon qytetin,

Kulla e sahatit me dysh ndau nje tufe dallandyshesh

si dy duar

qe kerkojne

njera tjetren.

Ti po vjen.

Dhe je ne gjysme te rruges,

gjysma e qytetit nen diell,

mbi gjysmen tjeter breroi shiu.

Hapat e tua me germa te medha mbushin horizontin:

DASHURIA ESHTE NJE MONUMENT,

MBROHET NGA NJERIU.

Ti po vjen,

me canten e vogel mbi krah.

Vertet kjo eshte gjithcka?

Maj,1988

PASIONI

Nata jeton me pasionin e agimit,

e sotmja ënderron të nesërmen.

Vetë hapi i njeriut mbi tokën time -

trajektore e pasioneve të ndershme.

Nga pasione te bukura, njerëzore,

lindin, vdesin, rilindin miliona dashuri.

Do të vdes nga pasioni për të qenë njeri.

1988

Flutra Açka

Flutra Açka lindi në qytetin e Elbasanit, më 1966. Është poeteshë, shkrimtare dhe botuese shqiptare. Është diplomuar për Statistikë në Fakultetin e Ekonomisë në Universitetin e Tiranës më 1988 dhe për Gjuhë-Letërsi më 2001 në Universitetin e Elbasanit.
Pas studimeve universitare, punoi për disa vite si gazetare dhe më pas administratore dhe redaktore e botimeve në shtëpi botuese. Më 2001, bashkë me të shoqin e saj holandez, ngriti shtëpinë e saj botuese me qendër në Tiranë. 
Flutura Açka është shumë e njohur me poezinë e saj. Në vitin 1997 ajo mori çmimin ndërkombëtar "Lira e Strugës" në Netët e Poezisë Strugane ku e ka përfaqësuar poezinë shqipe për disa vite. Në vitin 1998 u zgjodh ndër 13 poetët më të mirë evropianë të gjeneratës së re në konkurrimin për çmimin e madh Tivoli-Europa në Itali. Përfaqësohet me poezitë e saj në pjesën më të madhe të antologjive të poezisë shqipe në gjuhë të huaj dhe poezi dhe cikle të saj janë botuar në shumë gjuhë.
Edhe proza e saj po tërheq gjithnjë e më shumë vëmendje, edhe jashtë vendit. Romani i saj "Vetmi gruaje" është përkthyer në gjuhen bullgare nga Viktor Genkov.

Disa nga titujt e veprave

• Vetmi gruaje - Tiranё, 1998 - roman përkthyer në bullgarisht - nga Viktor Genkov : Самотата на една жена.
• Kukullat nuk kanë Atdhe - 2013
• Kryqi i harresës
• Hiri
• Lutje dimri
• Zbathur - 2007

_____________
Nga WIKIPEDIA

Ferit Lamaj

Ferit Lamaj u lind në Korçë më 6 janar 1955. Kreu studimet e larta për gjuhë-letërsi shqipe në Tiranë. Lamaj është një nga fabulistet me te mirë shqipetarë. Ka publikuar 60 libra, në faqet e të cilëve renditen mbi 3500 fabula. Disa nga titujt e librave: “Në verë dhe në dimër”; “Në kopshtin zoologjik”; “Tosi me fustan”; “Kush e hëngri mjaltin?”; “Gjelkokoshi zgjon derrkucin”; “Bilbili dhe gjinkalla”; “201 fabula”; “Dhelpra doganiere”; “Dhelpra e Trojës”; “Kafshët flasin”; “Bubi, beci dhe kaleci”; “1111 fabula”; “Papagalli pinguin”; “Një deve pranë Eifelit”; “Derri me tri këmbë”; “Fabula erotike”; “Gërvisht e gërvisht”; “Mikrofabula”; “Lakuriqi lakuriq”; “Miss Dhia”; “Mbreti xhuxh”; “Gici dhe polici”; etj.

Fabulat e Ferit Lamajt janë përkthyer e botuar në disa gjuhë: anglisht, frëngjisht, spanjisht, italisht, greqisht e rumanisht. Krijimtaria e tij është ekranizuar në albume fabuleske nga TV shqiptar, nën interpretimin e aktorëve Kadri Roshi, Margarita Xhepa, Lazër Filipi e Roland Trebicka.

Është hartues i përmbledhjes antologjike të fabulës shqiptare si dhe fitues i mjaft çmimeve kombëtare e ndërkombëtare, ku spikatin: çmimi i parë në konkursin kombëtar të 45-vjetorit të Çlirimit (1989); çmimi "La Fonten" nga Ambasada Franceze në Tiranë (1995); çmimi “Libri më i mirë për fëmijë në gjuhën shqipe” (Maqedoni, 1996); çmimi i Karrierës (1996); medalja e argjendtë në konkursin ndërkombëtar "Il faro d'Argento" (Itali, 1998); medalja e argjendtë nga Biblioteka Ndërkombëtare e Poezisë (SHBA, 2002); medalja “Naim Frashëri i argjendtë” akorduar nga Presidenti i Republikës (2005); lista e Nderit e IBBY-t (Kinë, 2006).

Ka studiuar e hulumtuar në fushë të fabulës në Greqi, Itali, Francë, Gjermani, SHBA, Bullgari, Rumani, Zvicër, Austri, Egjipt, Maqedoni, Kosovë, Mali i Zi, Çeki, Kinë.

Është anëtar i Shoqatës Botërore të Fabulistëve si dhe i Shoqatës Ndërkombëtare të Shkrimtarëve për Fëmijë e të Rinj.

Për të mësuar më shumë për shkrimtarin tonë Ferit Lamaj dhe për të lexuar pjesë nga krijimtaria letrare, vizitojeni faqen e tij përsonale: feritlamaj.com
___________
Biografia e autorit është marrë nga WIKIPEDIA

Fejzi Bojku

Fejzi Bojku është shkrimtar për fëmijë nga Maqedonia. Ai u lind më 24 mars të vitit 1937 në Veleshtë të Strugës. Ka përfunduar Fakultetin Filozofik në Shkup. Për disa vite me radhë ka punuar redaktor i gazetës së përditshme "Flaka". Është anëtar i Shoqatës së Shkrimtarëve të Maqedonisë që nga viti 1974. Jeton dhe krijon në Shkup.
Poet dhe prozator për fëmijë dhe të rinj, përkthyes, eseist, shkrimtar shqiptar në Maqedoni. I lindur në Veleshtë të Strugës më 24 mars 1937, shkollën fillore e kreu në Veleshtë e Strugë; Shkollën normale për mësues e kreu në Shkup ku pastaj studioi dhe kreu frëngjishten dhe maqedonishten në Shkollën e Lartë Pedagogjike, e më vonë edhe gjuhën dhe letërsinë shqipe në fakultetin filosofik. Ndoqi ligjëratat e shkallës së tretë në Prishtinë. Kreu dhe Shkollën njëvjeçare të gazetarisë në Beograd.
Në vitet 1956-1959 ishte mësues në Koroshisht e Veleshtë të Strugës. Në vitet 1960-1964 ishte gazetar i “Flakës së vëllazërimit”, kurse nga viti 1964 e deri në v.1991, plot 27 vjet, ishte redaktor përgjegjës i revistave “Gëzimi” dhe “Fatosi”. Në vitet 1992-1993 ishte kryeredaktor përgjegjës i Njësisë Punuese “Flaka e vëllazërimit” prej ku doli në pension.
Anëtar i Shoqatës së shkrimtarëve të Maqedonisë është nga viti 1976.
Ka botuar 15 përmbledhje me poezi dhe prozë (dy në maqedonisht) në Shkup dhe Prishtinë, si: “Lulet e para” 1968; “Zilet shkollore” 1971; “Këngët e shkronjave” (koautor Ali Huruglica) 1972; “Shtatori i një fëmijërie” 1973; “Hyri vallja në shtëpi” 1974; “Ngjyrat e qiellit tim” 1977; “Flutura të bardha” 1980; “Xhemper”, në maqedonisht në SHB Detska radost - Shkup, 1981; “Fjalë dhe valë” 1987; “Septemvri na edno detstvo” në maqedonisht SHB Detska radost-Shkup, 2001; “Tungjatjeta vjeshtë!” 2002; “Çka i falëm ditës?” 2002; “Sa është ora” 2002 si botime private dhe “Tregimet e babait” pranë ShB “Serembe” në v.2006. Ka botuar shumë vështrime dhe kritika dhe mbi 50 recensione si para(pas)thënie për vepra letrare.
Ka përkthyer e rikënduar nga maqedonishtja, serbokroatishtja e frengjishjta në shqip dhe anasjelltas mbi 40 vepra për fëmijë dhe të rritur, disa si zgjedhje ose përmbledhje antologjike.
Është i prezantuar në shumë zgjedhje dhe antologji krijimesh për fëmijë dhe të rinj në gjuhën shqipe, maqedonishte, serbokroatishte. Tregimet dhe vjershat e tij kanë qenë dhe janë nëpër të gjithë edicionet e librave të leximit. Edhe vetë është koautor i tre librave të leximit.
Mbi 40 poezi të autorit janë bërë këngë që janë kënduar dhe këndohen nëpër shkolla e festivale, të kompozuara nga emra të njohur si: Pranvera Badivuku, Bashkim Paçuku, Ismail Hoxha, Zejadin Ismaili, Rafet Rudi, Nazmi Kaba, Sabahudin Zhuta etj. Disa kanë zënë vende të para në gara e festivale republikane dhe federative.
Bojku është fitues edhe i dy çmimeve të rëndësishme: i çmimit për përkthime letrare gjatë pesëdhjetë viteve të kaluara, çmim ky që tani mban emrin e Abdylazis Islamit dhe, këto ditë, fitues i Çmimit 13 nëntori 2011 i qytetit të Shkupit, në fushën e kulturës dhe artit. Në arsyetimin për ndarjen e këtij çmimi theksohet: “Fejzi Bojku i takon klasikës së letërsisë shqipe për fëmijë dhe të rinj. Duke rrumbullakësuar veprimtarinë e vet pesëdhjetë vjeçare letrare dhe kulturore, që mbështetet në disa drejtime, kryesisht si shkrimtar e pastaj si përkthyes letrar dhe afirmues edhe i letërsisë shqipe dhe maqedonase... ai është bërë shkrimtar i dashur i cili rregullisht ka mbajtur kontakte me lexuesit e vet, ai është shkrimtari veprat e të cilit me kohë lexuesit i kanë bërë të vetat...
_______________
Nga WIKIPEDIA