Dienstag, 22. April 2014

Xhevahir Cirongu - Agron Dragoj, dëshmor i atdheut


Nga Xhevahir Cirongu

Djali i Zhepovës Agron Dragoj, mbeti një dragua në pavdekësinë e historiës

( Me rastin e 40 vjetorit të lindjes të dëshmorit të atdheut A. Dragoj, si dhe 15 vjetori i rënies në krye të detyrës)

Sa herë që vijnë muajët prill, dhe pikërisht kur data shënon 20- të,për fisin Dragoj nënkupton shumë ngjarje e gëzime. Prill 2014! Sa bukur është kur vijnë të tilla stinë me aromën...
e luleve dhe këngën e bilbilave!? Natyra ripërtëritet e të jep kënaqësi. Por, muaj prill i vitit 1974 atëherë kur data shënonte 20-të e po këtij muaji;vjen në jetë njëri nga djemtë e fisit Dragoj në Zhepovë të Përmetit. Buzëqeshte natyra. Gëzoheshin të afërmit e djalit të sapo lindur. Edhe gurët e ndjenin atë gëzim të asaj dite pranvere, e jo më njerëzit! Urimet shkuan gojë më gojë atë ditë prilli të vitit 1974, jo vetëm te banorët e fshatit Zhepovë, por madje lajmi shkoi deri në fshatrat Radenj e Pavar. Djalin e Zhepovës, fshatarët e zonës jo më kotë e pagëzuan para kohe ‘’Dragoj i Dëshnicës’’.
Nënë Medine përkëdhelte foshnjen, dhe e vështronte me kureshtje në dritë të syrit. Atje, te ata sy të foshnjes së djalit të sapo lindur, pa diçka dhe mori frymë thellë. E vështroi edhe një herë. Mos më bëjnë sytë! –Ndoshta e kam nga gëzimi, tha me vete Medinea dhe e puthi në ballë djalin. E vështroi edhe një herë tjetër. Por… prapë diçka vërejti te sytë e djalit! Ishte e vërtetë, se në brendësi të syve të foshnjes së djalit ishte shkruar diçka. E lexoi me kujdes. Atje te ata dy sy ishte shkruar fjala Atdhe! Vetëm syri i nënës mund ta dallonte e lexonte atë fjalë! Ajo e mori foshnjen e vogël, e afroi pranë gjoksit, i dha qumshtë nga sisa e saj, prapë e puthi te balli dhe e vendosi mbi supin e majtë. Kush e pa këtë veprim të nënë Medine thanë me vete:’’Po kjo ç’pati! Apo e ka nga gëzimi?!’’ Sytë e foshnjes lëshonin dritë dhe buzëqeshte si lulet e pranverës.                                                           
  Edhe Zaimi, i ati i foshnjes dukej sikur fluturonte nga gëzimi i lindjes së djalit. Ai e mbante brenda vetes dhe s’e shprente hapur lindjen e djalit të sapo ardhur në jetë. Në kodrën shkëmbore që ndodhej afër lagjes, shkoi aty dhe mori një copë gur. Pranë një shkëmbi kishin mbirë lule . Këputi një gonxhe luleje, dhe s’bashku me copën e gurit u kthye në shtëpi. U afrua te djepi ku djali po flinte gjumë, aty vendosi gurin e gonxhen e lules. Një simbolikë e trashëguar në shekuj kur lind një fëmijë për ne shqiptarët!
Nuk kaloj shumë kohë, e shtëpia e Zaim Dragoj u mbush plotë me miq, të afërm e bashkëfshatarë. Këndohej e hidhej valle! Sipas traditës ngrihej dolli për djalin e vogël të fisit Dragoj. Ishin thirrur në këtë gëzim familjar për pagëzimin e foshnjes. Me gotën në dorë Zaimi iu drejtua të pranishmëme duke u thënë:                                 
    -Mirë se erdhët miq! Foshnjen e pagëzojmë sot me emrin Agron! Ta gëzojë, uruan në një gojë të gjithë të pranishmit. Oda e miqëve oshëtinte e nuk rreshte për asnjë çast atë ditë mirësie në familjen e Zaimit e të Medines. Deri në mëngjes kur dielli po ‘’puthte’’ vesën e mëngjesit të prillit pranveror, kënga e vallja nuk pushoi. Edhe djali i vogël i pagëzuar Agron i buzëqeshte diellit të pranverës.
 
Dragojt e Zhepovës,-shkëmbfortesët nëpër stuhitë e historisë…

Të shkruah për fisin dragoj nuk është e lehtë, sepse veprimtaria patriotike e atdhetare e tyre është e mbushur me ngjarje sa të dhimbshme aq edhe me ndjenjën e krenarisë. Nëpër rrugëtimin historik ata kanë lënë gjurmë atdhetarie të pashlyeshme. Kurrë s’u mposhtën para vështirësive e armiqëve të atdheut i dolën ballë për ballë. Kohëve tinzare e gjithë armiqëve të kombit, iu qëndruan burrërisht deri edhe me jetën e tyre. Ndoshta, prandaj duhet të ketë marrë edhe mbiemrin ‘’Dragoj’’ fisi i fshatit Zhepovë të Dëshnicës së Përmetit, që do të thotë sipas mitologjisë shqipe shpend i fuqishëm që mposht stuhitë.
Gjyshi i Agronit, një burrë fisnik që e kishte emrin Asllan Dragoj, lë punët e fshatit e shkon për punë në Kuçovë. Aty filloi punë punëtor krahu në puset e naftës. Qysh në fillim u bashkua me lëvizjen patriotike kundër pushtimit fashist të vendit tonë. Shtëpia e Asllanit u kthye një bazë e fuqishme e LANÇ.Vëllai i Asllanit, Bektash Dragoj ishte kryetar i Këshillit të LANÇ të fshatit Zhepovë.
Në vitin 1944 Asllani internohet në kampin famkeq të Mosburgut në Gjermani. Për veprimtari patriotike e atdhetare për çlirimin e atdheut nga pushtuesit,edhe nipi i Asllanit që atëherë ishte vetëm 20 vjeç, në vitin 1943 internohet në kampin e Mosburgut të gjermanisë. Shtëpia e Bektash Dragoj në vitet 1941-1944, u bë një çerdhe e vërtetë patriotike në gjithë krahinën e Dëshnicës. Kjo familje ka pritur e përcjellë edhe figura të LANÇ si: Jaho Gjoleku, Mustafa Matohiti,Fato Berberi(Heroinë e popullit) ,Rustem Çepani etj. Gjyshja e Agronit, Mine Dragoj është nderuar nga Këshilli i Qarkut Gjirokastër me motivacionin:’’Për kontributin e dhënë në LANÇ’’. Po kështu edhe gjyshi Asllan Dragoj, pas vdekjes me çertifikatë për kontributin e dhënë në LANÇ, me rastin e 50 vjetorit të çlirimit të Atdheut. Sot Zaim e Medinea, familjarisht janë pasardhës të LANÇ, e bëjnë pjesë në Organizatën e Veteranëve të LANÇ të qytetit Durrës, ku edhe banojnë prej disa vitesh. Ata japin ndihmën e tyre për të mbajtur gjallë vlerat patriotike e historike duke përcjellë brezave të rinjë. Me ndjenjën e flaktë të patriotizmit e dashurisë së atdheut u rrit edhe
Agron Zaim Dragoj.

 
Lulja e prillit vajton, ndërsa bilbili këngën trimit i këndon!...

Takojmë Zaimin, babain e Dëshmorit të Atdheut Agron Dragoj. Ai sytë i kishte ende me lotdhimbje edhe pas kaq vitesh për djalin e vrarë nga një dorë ogurzezë në lulen e rinisë. Pikërisht, atëherë ishte korrik i vitit1997, një vit i mbrapsht për gjithë shqiptarët. Agron Dragoj ka lindur më 20 prill të vitit 1974. Atëherë sapo kishin çelur lulet e bardha të prillit. Edhe gurët u gëzuan me ardhjen në jetë të djalit të prindrëve Zaim e Medine. Agroni kishte shumë ëndrra për t’i realizuar në jetë. Mbaron arsimin e mesëm në Zhepovë . Ai kishte një dashuri të madhe për njerëzit e vendlindjen. Në vitin 1993-1994 shkon ushtar pranë repartit nr. 6620 në rrethin Fier. Sjellja dhe guximi i tij që kishte fituar nga familja, edhe me vyrtytin më të lartë, patriotizmin e atdhedashurinë për atdheun; mbas mbarimit të ushtrisë caktohet në radhët e Flotës Luftarake Detare me detyrën e nënoficerit të Karrierës. Fillimisht në Durrës, më pas në Pashaliman të Vlorës. Por, mbas një kohe, ai rikthehet përsëri në Bisht-Pallë të Durrësit. Ishte korriku i vitit 1997. Kohë trazirash në Shqipëri. Shteti ishte shkërmoqur si rëra e detit. Në repart i shkojnë disa të rinjë të armatosur dhe i kërkuan atij t’ lejonte për të hyrë në depot e armatimit. Ata donin që të plaçkisnin depot ushtarake dhe sidomos armët. Me zgjuarsi e gjak ftohtë,Agroni ju përgjigjet të rinjëve duke u thënë se armatimet janë transferuar diku gjetkë. As vetë ne s’dimë se ku ndodhen ato!
     -Po armën tënde do na japësh neve!? Agroni i zënë ngusht me këtë pyetje u thotë me guxim: 
 
    - Nga kjo dorë s’lëshohet lehtë kjo armë! Me këtë përgjigje të rinjtë e armatosur u larguan nga reparti ushtarak i Bisht-Pallës. Ishte data 22 korrik, i vitit 1997 kur Agroni merr detyrën nga Komanda e Repartit për të shkuar me detyrë në Përmet . E mirëpriti këtë urdhër, sepse malli për njerëzit e vendlindjen po i brente shpirtin. U gëzuan të afrmit e bashkëfshatarët kur u takuan me djalin e tyre Agron. Kënga e valllja në familjen e fisit dragoj s’pushoi deri sa ra agu i ditës së re. Me disa shokë e bashkëfshatarë u nisën drejt Ballabanit. Duke zbritur rrugës poshtë për në Ballaban nga Radenji për në Pavër, bjenë në pritë nga një bandë e armatosur që ishte bërë tmerri për zonën e Dëshnicës. Kriminelët e armatosur qëndronin të pozicionuar në pyllin e dendur matanë një përroi. Për në pazarin e tregëtisë nga zona e Dëshnicës për në Ballaban zbrisnin edhe fshatarët e fshatrave Shelq e Kajcë.
     -Ndal! Duart lartë. Hidhni sendet e lekët në tokë!,- bërtisnin fortë banditët. 
 
    - Kush jeni juve, mor burra!- foli Agroni. Ejani të bisedojmë si burrat këtu mes sheshit! Ne s’kemi as lekë e as armë si juve!? Banditët nuk ju bindën fjalëve të Agronit, dhe qëlluan drejt e në shenjë mbi trupin e tij. Vendosi dorën te brezi ku ishte pistoleta,por ai ra si lis i monçëm me trupin e gjakosur mbi lëndinën e barit e të luleve. Toka po thithte gjakun e djaloshit nga Zhepova. Banda që ishte liruar nga burgu i Vlorës, e që masakronte popullin e zanës së Dëshnicës ishte larguar. Më 20 prill 2014 Agroni do të festonte 40 vjetorin e lindje po të ishte gjallë. Kurse më 22 korrik do përkujtohet 15 vjetori i rënjes në krye të detyrës. Atëherë ishte vetëm 23 vjeç. Sot lulja e prillit vajton Agronin, ndërsa bilbilat i këndojnë trimit këngën e pavdekësisë.

Zaimi e Medineja kanë lindur,rritur edhe edukuar 7 fëmijë: 4 djem e 3 vajza. Djemtë:Besnik,Dëfrim,Asllan(ka emrin e gjyshit), Agron-Dëshmor i Atdheut. Vajzat:Lavdie, Flamure, Anisa. Ata kanë edhe 9 mbesa e 3 nipa. Të gjithë si yje.
Njëri nga fëmijët e Zaimit që mban emrin e gjyshit Asllan,djalit të vet i ka thirrur emrin e Agronit. Agroni i vogël këtë vit 2014 mbushi 4 vjeç. Një koinçidencë kjo me 40 vjetorin e lindjes të Agronit dëshmor. Zaimi na rrëfen ngjarje e episode për Agronin me zemër të zhuritur e me lotin e ngrirë mbi faqe. Prill 2014! 20prill i vitit 1974! 22 korrik 1997! Korrik 2014-ta po afron. Njëra datë kujton 40 vjetrorin e lindjes, ndërsa tjetra 15 vjetorin e pavdeksisë në altarin e lirisë së atdheut. Dëshnica në zi! Njerëzit, gurët e pemët, zogjtë s’po këndonin…Lumi Vjosë ndalon për një çast rrjedhën e vajton trimin e Zhepovës! Heshtje! Vetëm heshtje atë ditë korriku në gjithë Dëshnicën heroike!
Këshilli i Ministrave, Komisioni Qëndror për Statusin e Dëshmorit të Atdheut, me vendim nr.572datë 07.03.2012 e shpall ‘’Dëshmor të Atdheut’’Agron Zaim Dragoj .
Dëshmorët e atdheut janë të pavdekshëm!      

    
Lot e lulegjaku në shtëpinë e Drita Alia!...

…Krisma, krisma armësh mbi fshatin Ballaban! Çfarë kishte ndodhur atje ?! Askush s’e dinte të vërtetën. ..! E para që doli rrugëve të Ballabanit, e që pyeste s’e çfarë kishte ndodhur atje mbi Ballaban, ishte nëna e Kajcës Drita Alia. Ajo la fshatin Kajcë e banonte familjarisht në Ballaban. Ju ngjit kodrës si një shqiponjë mali për te vendngjarja tragjike. Ju drodh zemra kur pa të shtrirë si një lis vigan atë djalë që u vra në pritë nga një dorë mizore. I ngrinë lotët në sy. Afrohet për t’i dhënë ndihmë së bashku me shokët që e shoqëronin në atë rrugëtim për në Ballaban. E vetmja fjalë që tha ishte:’’Ju thaftë dora atij që qëlloi djalin tim!’’ Heshtja e kobshme! I dridhej shpirti asaj nëne! Ju thanë buzët, ashtu si gjaku i djalit që ujiti tokën e barin e zhuritur . U ul në gjunjë, e ledhatoi me duar trupin e flokët, e puthi në ballë…! Pastaj, e rroku pas gjirit fortë, e mori rrugën s’bashku me djalin drejtë shtëpisë së saj. Edhe shumë të tjerë, si një lumë i vërtet njerëzish e shoqëruan nënën Drita Alia. Dielli e Vjosa vajtonin djalin e vrarë nga kriminelët pabesisht.
Shtëpia e Qemal e Drita Alia, hapën derën e mortit. Ajo vajtonte me këngën e ligjërimeve sipas traditës së zonës. Pas disa orësh u mor vesh se djali i vrarë në pritë ishte nga fshati Zhepovë. Shtëpia e nënë Drita Alia u mbulua e gjitha në lot e lulegjaku që mbuluan arkivolin e Agronit. Lajmin te prindërit Zaim e Medine Dragoj në Zhepovë, e çoj Qemal Alia. Në çdo përvjetor, atje në vendgjarjen e kobshme mbi Ballaban, Dëshnicarët vendosin kurora lule . Edhe nënë Drita, shkon nga Durrësi në çdo përvjetor e vendos lule te ‘’Djali’’ i saj, që sot është Dëshmor i Atdheut. Agron Zaim Dragoj do kujtohet gjithmonë në breza.

Durrës, 20 Prill 2014.

Montag, 21. April 2014

Fadil Curri - Letërsia dhe lufta në Kosovë

FRANCEZJA NATALI VUAJTI SI SHQIPTARET

* Arben Kondi: "TMERRI"(roman), "Ilar", Tiranë 2012, faqe 267

Libër letrar që e kam lexuar pas luftës së fundit të Kosovës dhe që më ka lënë përshtypje, është romani i Arben Kondit, shkrimtar me prejardhje çame, "Tmerri". Tema e tij është lufta e Kosovës(1997-1999). Interesant librin e bën kompleksiteti i personazheve, skajshmër
isht antipodë për pikëpamjet dhe shpirtërat e tyre; në njërën anë përndjekësit, në tjetrën të përndjekurit; në njërën të armatosurit, në tjetrën duarboshët; në njërën tërësisht të lirët, në tjetrën skllavët bashkëkohorë.

Protagoniste e romanit është francezja Natali, e fejuar si studente me kolegun e tij serb nga Universiteti i Strasburgut, martuar në Nish(Serbi), nga e cila lidhje është edhe djali Ivi. Kryeheroina e librit është viktimë e dashurisë mashtruese e një eksperti ushtarak serb, Zllatko, i cili pas shpërthimit të luftës në Kosovë, e detyron gruan e tij, Natali, bashkë me të birin parashkollor, Iv, të shkojnë në Kosovë, fillimisht në Gjilan, pastaj në Prishtinë e përfundimisht në Gjakovë. I mungon vullneti gruas të shkojë në ambientet e luftës, por familja e bën të veten, me shpresë se do të mbijetojë mënxyrat. Por, vështirësitë e jetës në luftë ishin të papërballueshme, sa edhe të jetë në lavjerësin ndërmjet karakterit njerëzor dhe atij sadist. Natali e zgjedh karakterin e parë, pra atë njerëzor.

Natali e përjeton egërsinë shovene të Zllatkos, burrit të saj, i cili u vu në shërbim gjakësor të soldateskës serbe, duke u shprehur se duhet shfarosur shqiptarët. Vazhdimisht egërsia e tij formësohet edhe me imoralitet sadist dhe këtë e vërente Natali, bile nisi te kuptojë se burri i saj është ndër më meritorët për vrasjen masive të shqiptarëve, përdhunimin e grave dhe dhënien e urdhërave për shfarosje. Këto vepra e bënin më të pabesë Zllatkon te Natali, e ftohën familjarisht dhe e tendosën të mendojë se si të shpëtojë fëmija Iv që të mos përjetojë rrethanat çnjerëzore. Kulmin e të ligave të Zllatkos e përjetoi kur në bodrumin e hotelit "Pashtrik" të Gjakovës e pa atë duke e dhunuar një vajzë të re shqiptare. Nga ky çast Natali vendosi të ndahet nga Zllatko, me këtë edhe nga rrethanat e pështira që i përjetonte, përkundër kërcënimeve të tij të mos provonte të ikte Natali, sepse do të kishte pasoja.

Rrethi personazhor i këtij libri në fillim është tejet i ngushtë, nga Zllatko e Natali dhe fëmija epizodik, por pastaj nis të zgjerohet. Në hotelin e Gjakovës Natali njihet me kroaten Zvjetllana, gruan e drejtorit te Radio Gjakovës, me të cilën e bisedojnë edhe masakrën e fshatit Mejë. Kroatja e kupton dhe i ndihmon shumë Natalisë, e këshillon edhe si të ikë natën pasi u fikën dritat dhe nisi bombardimi NATO-s, bile edhe para i jep për rrugë. Në saje të saj Natali me djalin Iv ik nga hoterli dhe i bashkangjitet varganit të ikësve shqiptarë nga Kosova për në Shqipëri, prej këndej në Francë. Gjatë rrugës në turmë me shqiptarët sheh e dëgjon skena trishtuese, si para syve ia marrin gruan burrit, ia vrasin edhe atë; ua vrasin vajzën para prindërve, kur ajo refuzon t' ua kënaqë epshet paramilitarëve serbë.

Vështirësitë e udhëtimit i përjeton bashkë me djalin e saj. Natali vë në kokë edhe shaminë shqiptare që të mos dallohet e të kapet nga burri i saj që e kërkonte nëpër kolona, vuan si çdo shqiptare tjetër. Rrënqethës ishte rrëfimi i mësueses se frengjishtes, së cilës ia kishin vrarë djalin e vetëm dhe vajzat, por e edhe për burrin nuk dinte gjë. Liria, si quhej kjo mësuese, ishte ngushëllimi i vetëm i Natalisë, bile edhe shpëtimtarja e vetme e saj, kur nuk kishte as dy metra burri i saj e përpak ta zbulonte. Si shumë femra shqiptare, edhe Natali e përjetoi fatkeqësinë morale, kur në postbllokun e fuindit, para se të shkelnin në Shqipëri, paramilitarët serbe e dhunuan seksualisht dhe ia prenë flokët, duke pandehur se është shqiptare. Sidoqoftë, fati e deshi që të shpëtojë nga vdekja, si shumë bashkudhëtare të saj.

Francezja Natali është personazh shumë metaforik. Sygjerimin e punonjëses së bibliotekës universitare në Strasburg që të hiqte dorë nga serbi Zllatko, duke e ditur se të gjithë fqinjtë po vuanin nga ta, e përjetoi në praktikë. Pas ardhjes në luftë, ishte ndërmjet dy koncepteve (jo)qytetëruese; ai i serbit sadist serb, Zllatko, i cili edhe dashurinë e mbante me mashtrim e hipokrizi, më vonë edhe me kërcënime jetësore dhe, koncepti tjetër ishte i djalit Iv, të cilin nuk donte ta edukionte me urrejtje e luftë, me gjak e kënaqësi mbi vujatjet e të tjerëve. Natali iu përkushtua konceptit të qytetërimit, jo atij serboballkanik, ndonëse e pësoi keq dhe ka mundur të përjetojë vdekjen. Në këtë galeri personazhesh shkrimtari krijon dy karaktere antipode të një botë me heronj e antiheronj. Në bllokun e heronjve, s' do mend në ballë është Natali dhe djali i saj, fqinja e hotelit, kroatja Zvjetllana dhe burri i saj, Sllobo, drejtor i përmbajtur i Radio-Gjakiovës dhe turma shqiptare e të dëbuarve nga Kosova. Në taborrin armiqësor janë Zllatko, paramiltarët, gazetari Prentiq dhe ushtarë e policë dhunues e vrasës. Është interesant personazhi i Millutinit, shofer i Zllatkos, i cili në fillim ishte i bindur, por më vonë sikur zhbindet, sa në rrethanën kur ka mundësi ta zë Natalinë, hiqet se nuk e sheh dhe nuk e lajmëron te shefi i tij, pra burri i Natalisë. Sigurisht që edhe Millutinit iu është mërzitur jeta amorale dhe gjakpirëse e soldateskës serbe.

Personazhet e këtij romani rrymojnë dhe evoluojnë shpesh kundërthënshëm. Bie fjala, deri sa në fillim Zllatkoja ishte engjëllor për Natalinë, shkallë-shkallë peshon kah karakteri negativ, përshtatur qëllimit gjenocidal të shtetit serb të Sllobodan Millosheviqit. Kundërpamje e këtij personazhi është shoferi i tij, Millutini, i cili në fund evoluon me ndërgjegjësim e moralizim, duke mos e zbuluar Natalinë. Zvjetllana përfaqëson femrën stabile, e cila, ndonëse kroater e martuar me një serb, e dënon krimin ndaj shqiptarëve dhe e ndihmon pa farë interesi Natalinë, bile rrezikon për të. Edhe burri i saj gazetar, Sllobo, ngase nuk është projektues i krimeve si gazetari gjakovar Prentiq, është nën hijen e vartësve të tij. Por, kryepersonazhi Natali është shembull se si duhet kërkuar shtigjet e shpëtimit nga e keqja edhe kur janë të padukshme e të pashpresa. Profili i saj dëshmon se me guxim, dije e përkushtim mund të arrihet e paarritshmja. Simbolikisht shikuar, Natali është sakrificë e së ardhmes së djalit Iv dhe shkarkim nga mentaliteti prepotent militarist i serbëve. Metaforë tjetër që rrezaton nga figura letrare e Natalisë është se hipokrizia serbe përballë besimit të verbër francez e gjunjëzohet nga përdëftimi faktik e faktologjik. Sepse, gjithë atë propagandë poshtëriuese që e kishte lexuar e dëgjuar për shqiptarët në Francë, rezultoi e pavërtetë.

Nëna Natali është në purgatorin real; në njërën anë është ferri i burrit mashtrues, serbit Zllatko, kurse në anën tjetër është parajsa e fëmijës Iv. E zgjedh dhe sakrifikoin për këtë të fundit bashkë me djalin Iv, në saje të flijimeve vetanake, ndihmës dhe zemërgjerëisë shqiptare. Natali është shqiptare e natyralizuar për aq kohë sa ishte në varganin e të dëbuarve, personazh-fabulë, mit-legjendë reale. Ora e fëmija e shqoërojnë, sikur shërbehen ndërsjellshëm me Natalinë, trimërohen. Kjo figurë femre është kronikë mbresëlënëse e luftës së Kosovës për lexuesit, është histori që prore njom kujtesën edukative. Natali nuk është fantazmë, por fantazi që këndell shpresën e njeriut.

Romani "Tmerri" është kronikë e letrarizuar e një lufte jo të largët. Me një redaktim gjuhësor më të përkujdesshëm me heqjen e disa fjalëve të tepërta brenda tekstit dhe përfundimin më realist të romanit, do të shërbente si brumë dramatizimi e filmëzimi, riqenësimi në shumë kërshëri artistike, mungesë që stagnon letrarizimin e dokumentares dhe faktologjikes te kultura shqiptare, veçanërisht në riprodhimin e tematikës së luftës letërsi e art përgjithësisht.
 
Shkruar nga Fadil Curri, Prishtinë
Krijues dhe studiues i letërsisë