Arben Kondi

Arben Kondi

SHKRIMTARI QE ECEN NE RRUGEN E RILINDASVE

(Po kush është Arben Kondi, ky autor i heshtur, fjalëpak e punëshumë?!)
   
    Arbeni lindi më 19 qershor të vitit 1959, në qytetin e Tiranës, në një familje me rrënjë të thella kombëtare. Me origjinë është nga Çamëria, nga fshati Shalës e Markat i Konispolit (Sarandë), pra nga ajo pakëz Çamëri që i mbeti atmëmëdheut tonë pas Konferencës së Ambasadorëve në Londër, në vitin 1913. Shkollën 8-vjeçare e kreu në Tiranë. Të mesmen në gjimnazin “Sami Frashëri”. Pikërisht në këto vite zënë fill edhe botimet e para të tij si në gazetën “Zëri i Rinisë”, “Drita” apo në revistën “Nëntori”. Në vitin 1979, shtëpia botuese “Naim Frashëri” boton antologjinë poetike “Këngët e para”, ku përfshihet edhe një cikël i plotë prej poetit të ri. Në mesin e viteve tetëdhjetë, pasi kryen studimet për Gjuhë-Letërsi punon si gazetar në Radio Televizionin Shqiptar. Për afro dy vjet përgatit “Radiorevistën letraro-artistike”, një emision ky që i jep mundësinë të njohë nga afër shkrimtarë dhe artistë të shumtë shqiptarë. Qysh në ato vite, një hapësirë të ndjeshme në këtë emision zë edhe letërsia e Kosovës, me Mekulin e madh, Podrimen etje. Por emërimi, për shkaqe biografie, nuk iu bë asnjëherë. Kështu që, në shtatorin e vitit 1986, dërgohet të punojë si mësues në malësinë e Tiranës. Atje qëndron katër vjet.

    Në vitet e demokracisë, Arbeni shihet të angazhohet në shtypin e kohës si në gazetën “Rilindja Demokratike”, “Republika”, e në mënyrë të veçantë në atë “Çamëria”. Arben Kondi, tok me intelektualë të tjerë të njohur çamë si Abaz Dojaka, Bashkim Kuçuku, Ballkize Halili, Arshi Rexha, Enver Kushi, Petrit e Ilmi Kasemi, Laurant Bicaj, etj., është një ndër krijuesit e parë të kësaj gazete.

    Në vitin 1994, pas një eksperience të vyer në botën arbëreshe, përkthen dramën “Fluturim i kobshëm” të shkrimtarit Luigji Skarpeli, me motive nga legjenda e njohur shqiptare “Kostandini e Doruntina”, Arben Kondi do botojë vëllimin poetik “Takim dashurie”. 

    Në vitet e para të demokracisë, realizon edhe ëndrrën e tij të kahershme për të vizituar Çamërinë e përtej kufirit. Mbresat që i la vendi i origjinës do t’i hedhë në librin “Rikthim në Çamëri”, që do të njohë plotë dhjetë ribotime, si dhe një përkthim në gjuhën angleze.

    Ndërkohë, genocidi serb ndaj shqiptarëve të Kosovës nuk kish se si të mos e godiste rëndë shpirtin e tij. Sllobodan Millosheviçi, kasapi i Ballkanit po përsëriste tek shqiptarët e Kosovës genocidin e kryer prej kryekriminelit Napoleon Zerva në vitet 1944-1945 ndaj çamëve dhe Çamërisë. Plagët e kombit dhembin njësoj. Kështu që në vitin 1999, Arbeni do të botojë librin “Krimi i fundshekullit” me një përkushtim domethënës ndaj UÇK-së, si krenaria e kombit shqiptar.

    Qysh nga ky çast, pena e Arben Kondit nuk do të rreshti së shkruari për Çamërinë, Kosovën, Iliridën e për mbarë trojet kombëtare të shqiptarëve në Ballkan, duke mos lënë pas dore këtu as Toplicën e harruar. Kështu do të botohen e ribotohen në radhë një sërë librash. Shpejt “Rikthimi në Çamëri” do të ndiqet prej “Epirit në një këndvështrim të ri”, si dhe prej “Shqipërisë Etnike”, që së toku krijojnë një triptik të plotë. Brenda dhjetë viteve, këto tri libra do të njohin plotë pesëmbëdhjetë ribotime. Në vitin 2002, Arben Kondi do të nxjerrë në dritë një tjetër vëllim të ri poetik, me titull “Përtej dashurisë”. Si një fill i kuq, motivet mbi familjen dhe atdheun do ta përshkruajnë të gjitha poezinë e tij. Në vitin 2003, ai boton romanin “Barbarët” që i kushtohet genocidit dhe luftës së Kosovës për liri. Duke vënë në qendër të romanit dy figura të njohura të botës amerikane siç ishin ish zëdhënësi i Departamentit të shtetit Xhejms Rubin si dhe të shoqen e tij, gazetaren e mirënjohur të CNN-it Kristiane Amanpur, Kondi na afron vetë këndvështrimin dhe ndihmesën e madhe që afruan Shtetet e Bashkuara të Amerikës për lirinë e Kosovës.

    Në fund të vitit 2003, Arben Kondi do të marrë sërish rrugën e mërgimit. Këtë herë shumë larg. Në Australinë e përtej oqeaneve. Arsyen e kësaj lëvizje të re ai do ta shpjegojë qartë e bukur nëpërmjet tri vargjeve të poezisë me titull “Dhimbje e dyfishtë”. Ja si shprehet poeti të:

“Sërish emigroj Atdhe/
 Të gjeta me dhimbje/
 Me dhimbje po të le”…

    Në këtë shtet-kontinent, ku ligjin e bën ligji, Arben Kondi, tok me gruan dhe djalin e tij, do të botojë gazetën e parë për shqiptarët e Australisë. Në dy vitet e para, ajo do të titullohet “Shqiptari i Australisë”, kurse në vitet 2006-2007, gazeta do të mbajë emrin e heroit tonë kombëtarë “Skënderbeg”. Me këtë rast, duhet të theksohet se gazeta shpërndahej në të gjithë Australinë, me prioritetet në ato qytete ku shqiptarët qenë në një numër më të madh. Gazeta e nisi botimin e saj me 16 faqe dhe përfundon me plotë 32 të tilla. Në 2008-ën, kur gazeta “Skënderbeg” mbyllet, Arben Kondi rikthehet sërish në Atdhe. Brenda këtij viti, ai do të botojë një sërë librash. Dhe nuk janë pak. Por pesë syresh. Thënë ndryshe, Kondi do t’i afrojë lexuesit të tij të gjitha motivet e mbledhura gjatë viteve të mërgimit në Australi. Në krye del në dritë romani “Jetë e vështirë”. Pas tij, botohet vëllimi me poezi “ Kosovë e Çamëri”. Në të njëjtën kohë botohet në anglisht “Rikthimi në Çamëri”. Libri me tregime “Tregimet e mërgimit” del fill pas tij. Kurse përmbledhja me polemika e intervista të ndryshme me titull “Si Kosova, edhe Çamëria, është gjaku ynë i pafalur” mbyll vitin 2008.
Në Shqipëri, Arben Kondi do t’i rikthehet sërish pjesëmarrjes së panaireve të librit shqip që mbahen nëpër mbarë hapësirën tonë etnike. Tashmë, emri i tij është i njohur. Librat e tij kërkohen në Tiranë, në Prishtinë, në Shkup, në Tetovë, në Ulqin e kudo. Postbllok i pakalueshëm, atyre do ju ngrihet vetëm në Çamëri, në vendin e tij të origjinës. Ndërkohë që tamtamet e politikës apo të studiuesve shovenë grekë e filogrekë nuk kanë të sosur si në Greqi e, për fat të keq, edhe në Shqipëri.

    Por shkrimtari Arben Kondi vazhdon të shkruajë pa prerë. Ai do të shndërrohet vetiu në një misionar të shqiptarizmit, të kombit të tij. Për këtë flet vetë ribotimi i pothuajse të gjithë librave të tij, të cilat, momentalisht, kanë arritur në një tirazh prej afro pesëdhjetë mijë kopjesh. Kështu, në vitin 2009, i cili shënon edhe gjysmë shekullin e lindjes, shkrimtari ynë boton romanin “Vrasja e dytë e Marko Boçarit”. Pa dyshim, ky libër përbën një kontribut në letërsinë shqipe. Po në pesëdhjetëvjetorin e ditë lindjes do të njohë dritën e botimit edhe vëllimi i ri me poezi i titulluar “Dhuratë për ditëlindjen”. Në vitin 2010, Kondi do të shkruaj romanin “Shqiptaro-vrasësi Napolon Zerva”. Siç merret me mend, edhe nga vetë titulli i këtij libri, autori ka si subjekt genocidin famëkeq të Athinës zyrtare ndaj Çamërisë martire. Kurse një vit më vonë, pena e tij do nxjerrë në dritë romanin e titulluar “Djaj në veladon”. Në të, spikat qartë një ballafaqim i mprehtë idesh për sa i takon Autoqefalisë së kishës ortodokse shqiptare. Dy janë figurat kryesore të romanit. Në një anë shpaloset shovinizmi djallëzor grek i përfaqësuar prej Anastas Janollatosit. Ndërsa në anën tjetër shfaqet figura hyjnore e Fan Nolit, si përfaqësuesi më tipik i atdhetarizmi të madh ortodoks shqiptar. Natyrisht, në këtë mes nuk mund të mbetej pa u skicuar edhe figura e Kozma Etolianit, si babai shpirtëror i Janullatosit.

    Ndërkohë që romani “Tmerri” botuar në vitin 2012 shënon ndoshta majën e krijimtarisë së tij. Ky roman, jo vetëm të trondit me rrëfimet e të vërtetave tragjike të luftës serbe kundër Kosovës, por, në të njëjtën kohë, tingëllon edhe një apel për paqen. Duke lexuar rresht pas rreshti, lexuesi e kupton se romani “Tmerri” është vazhdë e perlave që prodhon mjeshtëria e tij artistike”. Në të njëjtën kohë romani “Tmerri” përmbyll edhe vetë veprën e zgjedhur të autorit në tetë vëllime gjithësej. Pa dyshim, ky botim special shënon një ngjarje të rëndësishme për letërsinë shqipe si në Shqipëri, Kosovë e në mbarë hapësirën tonë etnike. Kurse në gjysmë e parë të vitit në vazhdim (2013), Arbeni do të nxjerrë në dritë një tjetër roman të ri me titull “Mëhalla e Muhaxhirëve”. Me këtë libër ai do ti kthejë sytë sërish nga Çamëria, vendi i tij i origjinës. Përsekutimi i dyfishtë çam si në çamëri e po ashtue edhe nga rregjimi diktatorial komunist vihet ne qëndër të librit. Në vitin 2014, Kondi nxjerr në dritë një tjetër vepër të rëndësishme siç është romani “Dionisi i Paramithisë”, i cili po ashtu trajton temën e Camërise dhe pikërisht mesjeten e saj, në fund të shekullit gjashtëmbëdhjetë dhe në fillim të shekullin shtatëmbëdhjetë. Në vitin 2015 boton dy novella të përmbledhura në librin “Melburni në Terr”. Ndërkohë Arbeni vazhdon të shkruaj. Ai ka sërish një roman të ri që pritet të dalë këto ditë nga shtypi. Ky libër i kushtohet një figure të madhe të mesjetës shqiptare siç është Gjin Bue Shpata, princi i madh që ka jetuar në shekullin katërmbëdhjetë me kryeqëndër qytetin e Artës, në jugun me ekstrem të Shqiptariës. Me siguri edhe ky roman i ri i tij do të zgjojë patjetër kureshtjen e shqiptarëve kudo që janë si në Shqipëri, në Kosovë, në Iliridë, në Malësi si dhe në Diasporë.