Zana Pira

Zana Pira u lind me 03. 06. 1961 ne Pozheran te Vitise. Shkollen fillore e kreu ne vendlindje, te mesmen ne Gjilan e Prishtine. Studioi ne SHLP te Gjilanit. Eshte anetare e Lidhjes se Shkrimtareve te Kosoves.

Ka botuar keto vepra me poezi

1. "Hija e Hamletit", "Asdreni", Shkup, 1994
2. "Kulla e Ofelisë", Rilindja, Prishtinë, 1996
3. "Mjegull e purpurt", "Rilindja", Prishtinë, 1997
4. "Ditlindja e zjarrit", "Rilindja", Prishtinë, 1998
5. "Planeti i mollës", Rilindja", Prishtinë, 2001
6. "Simfonia e syrit", "Faik Konica", Prishtinë, 2001
7. "Vallja e shiut", "Anton Pashku", Prishtinë, 2008
8. "Valsi i Flakërimës", "Faik Konica", Prishtinë, 2010

Poezi nga Zana PIRA

LEGJENDA PER ANKIZIN

C’fare thote legjenda per Ankizin?
legjenda thote keshtu dhe ashtu per Ankizin
prijes trojan qe e dashuroi Aferditen
me te cilen e linden nje djale
e pagezuan, Ene

Kohe pas kohe Troja u shkaterrua

Ankizi dhe Aferdita i shpetuna vdekjes
ne saje te dashurise prej te birit- Eneut
kurse Virgjili tregoi se Ankizi vdiq ne Sicili
para se i biri te nisej per ne Kartagjen
se fundi legjenda u shnderrua ne legjende te tmerrshme

zjarri qe shpertheu nga goja e kucedres
anijen e Eneut dogji rrembeu -Aferditen
shkaterroi Kartagjenen
kurse e perhitura Zane
i kornizoi ne poezi…

VALLEZIMI ME GJARPERIN

Sonte eshte mbremja e pare
e vallezimit me gjarperin
ne ket hapesire jashte hapesires sime
te ngushte, ne shtratin tim te mendafsht
vallezoj me gjarperin e uritur
por pa koke
me syte e zgurdulluar
me dhembet e mprehta
c’do gjymtyre te trupit tim te lakuriquar
analizon…

DREJTPESHIMI

Ne laboratorin ‘iks’ shkurtova
kembet e gjarperit
ne trekendshin e [ypsilonit] mbeta

Nje drejtpeshim me pluhur ne trajten e kofshes se, derrit,
gjinjte e Ujkonjes thith
konsullton ushqimin e kafsheve te ngordhura
Nje vizion se c’rreshqet neper bardhesi letre
udhekryqet e rrugeve pagezohen
ne nje ishull te panjohur

Numrat e [ypsilonit] lindin epilepsine
ne harten e lekures se peshkut

Ne laboratorin e ‘iksit’
perzihen rete e zeza ne qiell
kalojne neper kufijte e neurozes
per programin e politikes
ne [shifra] pa medyshje

Neper shishen e detit pa uje peshohet
trupi i peshkut
ne trekendshin e drejtpeshimit…

HIPOTEZA E MONEDHES

Leverdises, deformues i painformuar
harron kembet e dhembet
metropoleve decentralizuese
te akrilikes
deshiron dialektin e rezolutes
per ta mbaruar nje debat
dekonspirues
ne hipotezen e monedhes
jashte dekretimit
degradon procesin e deklasionit
brenda arrogances i vdesin iluzionet e krijuara
sa cel e mbyll syte

Ne variantin e dyte
ndonese i deshtuar i kthehet parimeve ditore
me versionin e mekateve
ne kembim te nje asgjeje
kishte harruar pa i mbeshtjellur
dhembet e porcelanit
brenda ne hipoteze

C”rendesi ka e sotmja
nga e nesermja
sikur vet lindja nga vdekja
tha dikush i dermuar
prapa grilave…

FRAGMENT ME AROME ALKOOLI

Jetova nene strehen
e dritherimes se trupit
me dyshimin e brejtur
te ndarjes
ne mes, romances

ne mungesen e gotes se thyer
pa uje
mornicat e lekures
s’me shkrihen dot
ne vizionin e plastikes

sepse disi nata ketu ne leter
eshte e gjat, shume e gjat
si ne ejkuliber
kur perpiqem ta shfletoj ditarin e kohes
qe e pertypin dhembjen metamorfizike

nuk e di as vet se si e humba
adrezen e udhe pershkrimeve
gjat, ikjes nga ujku
apo thjesht a isha une
ajo apokaliptika e asaj kohe
hyjnore
qe gjithnje e mbaja penge
goten e thyer me uje apo pa uje
sidoqofte…


NE VAPEN E VERES

Sa shume te prita ne kete vap te veres
i dashur
te mbylla ne aromen e kristalte te lules,

Kalova une Ofelia tre dete pa uje
per ta gjetur fshehtesine tende te shpirtit
t’i lava djerset e ballit me shamine time te lagur

Ne parakalimin tjeter
e hetova fytyren tende hyjnore
per cudi si u ndesh me syrin tim te shiut

Me the shikohu ne hijen tende
derisa te me njohesh
shperlaj mekatet, edhe ne tre dete

Atehere kurre me nuk do mund te me kthehesh
per asnje pellembe te dites per asnje nate
ne pranine time te lojes
e dashura ‘Ofeli’ me tha Hamleti

 

BUZEQESHJA

Ne syte e tu enderrimtare
dredhej nje mejegull e purpurt
afrohesha si e dehur
me fluturimin e mjellmes
dhe ngjyeja puplat e endrres
me purpurin e shikimit tend
zgjohesha pastaj
nga kjo enderr kaq e embel
dhe shikoja fotografine tende
varur ne mur
si aq me embelsi me veshtron

 

ENDERRIM

U mbylla ne vetvete
dhe celesin e hodha ne pus
dicka qelqore
si nje fanar i amshimit
rrugen ma ndricon
deri te ti.

 

DRITHERIM BRENDA PASQYRES

 Ç’eshte kjo dritherim
e pa prezentuar
ne imagjinaten time
mi ngacmon ndjenjat e trupit
c’mendurisht

mi ze, penge kembet e lagura
nga shiu
disi perballem me klithmen e dashurise, tmerresisht
c’uditerisht
kjo dritherime e paprezentuar
pa leternjoftimin e kohes
alarmon ardhjen e ‘Adonisit’
brenda mbreterise
se pasqyres…

BERTHAMA E POEZISE
[Dritero Agollit]

Gershetohen fjalet e pathena
ne urelidhsen e letres
per tu flijuar nje varge me shume
brenda ‘Kulles”

Ate, qe do e qendisesh per neser
sipas mnyres
apo te jesh, vet parashikuesi i gjuhes
ti do mbetesh rrenjesisht
ne brenderine e kohes,

lum, miku …
sepse aq me afer purpurise, poetike
sa do qe te jete, e rendesishme
po kjo kolorit e derdhur ne leter
ti je e tere berthama e poezise
ne ndodhine e ngjarjes
pak me pak, se vdekja
pak, me shume se fjala…


KORNIZE

Ne horizontin e kornizuar. te pasqyres,
u linda e vdekur
e krijova boten poetike
jo me ngjyra
por me gjakun tim te perjetshem
te derdhur ne altar…


SIPER TRYEZES

Flejne e endrrojne
takimet per neser

aq lehte arrijne ngrohtesine
e trupit ne kepucen e shqyer

sipas deshirave shperngulen njerezit
neper qytete te botes,

percjellin koncerte muzikore
i vdekuri ekzekuton ‘simfonine’
e Betovenit,

lozin ballo konteshat me barinj,
adhuruesit e ‘simfonise’
thurrin procka anekdota
homazhe per t’i bere
kompozitorit te ndjere

keshtu fatet arnohen
neper relacione boterore

ssiper tryezes drite me ben
llampa me vaj guri…


I ARRATISURI NGA ANTIKA

Isha une, ajo Zana nga perralla
kur, te arratisa nga Antika
i dashur,,
ashtu siq ishe me kemishen e leskosur
ne shtratin tim te mendafsht, te shpura fshehurazi,
studjova ne tersi trupin tend, te lakuriqzuar
nga malli

per c’udi
qe te dy te mbetem te ngujuar
brenda aktit te sapombaruar
nga melankolia
ah, sa mall, mall, mall,,
i arratisuni im nga Antika…

VALLJA E SHIUT

Larg kane ikur djajte nga perendite
koha prehet ne gjume prapa kohe
pas, historise

Me thoni
mund t’i kurorezojme te vdekurit
ne kryqezimin e hijeve pas vdekjes
sepse ata lindin dhe vdesin per nate
si ne enigme
nga ankthet e mekateve
trishtimi mbyllet ne pasqyre

Gure varrezash metamorfizojne
kufomat e djegura ne ashtin e gurit
Imzot
une e shoh vdekjen
dhe nuk vdes
ndonese vdekja ime ka nje formule. gjaku
qe quhet perjetesi
sepse pikat e shiut vallezojne
ne erresire
si per mua -si per ty

 
RITMI

Asnje kenge nuk e thurra
per jeten time
asnje varg nuk krijova per ritmin e kenges
qendroj mes kendit te dashurise se vertetes e ritmit
ritmoj ate qe eshte e vertete
qe mund ta mroj
dhe asnjehere te mos i kendoj
te vertetes e ritmit…


RITI I DHEMBJES

Prej kihes pagane
gjer ne kohen pa kohe
riti i ringjalljes
mes jetes e vdekjes
si ta tejkalojme valle.


UNE,OFELIA.

Bredha neper bote
une Ofelia
kerkoj fytyren engjellore te Hamletit
diku jashte jetes se persosur
nga epshet e djegura
u perqafova me emrin dhe mbiemrin e aritmetikes
ku krijova trupin tim te padukshem
per njeqind vjet
per nje qind vjet
me duhet te kerkoj ate fytyre te humbur
engjellore
ne monolugun e drames
per njeqind vjet
ne fuqine time te fjales
asnje loje e humbur ne prologun e dashurise
nuk e thithi lengun.e, lisit te uritur
per fytyren e humbur engjellore te Hamlet
jashte jetes se persosur…


MOS U ÇUDITNI

Mos u c’uditni
nese ne poezine time
nuk ka kode te kodeve
as fjale kronike
qe kendohen
ne instrumentin e djallit

Mos u c’uditni nese ne poezine time
pertypet goje e ujkut
me endrren e xhelatit…

 

Teki Dervishi

Teki Dervishi lindi në janar të vitit 1943 në Gjakovë dhe vdiq me 29 qershor 2011 është shkrimtar dhe publicist shqiptar nga Kosova. Deri në vdekjen e tij ishte drejtor i gazetës ditore "Bota Sot". Pas shkollimit fillor ai i ra në sy regjimit serb të asaj kohe dhe u burgos e u dënua që në moshën 17 vjeçare, ku vuajti dënimin disavjeçar në burgjet serbe. Teki Dërvishi është ndër të burgosurit më të rinj shqiptar që vuajti në burgun famëkeq jugsollav të Goli Otokut.
Teki Dervishi gjatë gjithë jetës së tij u mor me shkrime letrare e publicistike. Është autor i rreth 90 veprave letrare artistike, romane, poezi, drama.


Disa nga veprat

Pirgu i Lartë, roman, 1972

Padrona, roman, 1973

Skedarët. roman, 1974

Herezia e Dervish Mallutës, roman, 1981

Palimpsest për Dush Kusarin, roman,1993

Etje dhe Borë, tregime

Nimfa, poezi, 1970

I Varun me Vargje për Drunin e Blertë, poezi, 1971

Shtëpia e Sëmurë,  poezi,1978

Thashë, poezi, 1981

Nimfa, poezi, 1986

Zbutësi i njerëzve me sy prej zymrydi, drame, 1979

Bregu i Pikëllimit, drame, 1985,

Pranvera e Librave, drame, 1990

Zhvarrimi i Pjetër Bogdanit, drame, 1990

Kufiri me atdhe, drame, 1996

Vojceku, drame, 1996

Eshtrat që kthehen vonë, drame, 2000

Nesër nisemi për Parajsë, drame, 1999

Ku është Populli?, drame, 2003 

Qan e qesh Talia, ese dhe kritika mbi teatrin, 1978

Burimi: Wikipedia

Mazllum Saneja

Mazllum Saneja u lind në Gjakovë, më 1945. Në Prishtinë kreu Fakultetin Filozofik, Gjuhë dhe Letërsi Shqipe, kurse më vonë edhe studimet pasuniversitare.
Gjuhen polake e mësoi ne Universitetet e Varshaves, Vrocllavit dhe Krakovit(1978-1981). Me vone ne Universitetin e Varshaves studioi letersine polake.
Mazllum Saneja eshte autor i librit gjuhesor "Rozmowki albanskie"(Bisedor i gjuhes shqipe), Wiedza Powszechna, Varshave,1992
Me 1997 fitoi Cmimin prestigjioz letrar ZAIKS i Shoqates se Autoreve te Polonise per arritje te rendesishme ne fushen e perkthimit te letersise polake.
Mazllum Saneja merret intensivisht edhe me publicistikë dhe eseistikë dhe ka tashmë njëzet vite me rradhë, që është i pranishëm si në shtypin letrar në Kosovë, por edhe në shtypin letrar ne Poloni. Eshte anetar i P.E.N. Qendrës së Kosovës, anetar i PEN Club-it te Polonisë në Varshavë. Pastaj, është anëtar i Shoqatës së Përkthyesve letrar në Varshavë të Polonisë.


BIBLIOGRAFIA E VEPRAVE ORIGJINALE
DHE E VEPRAVE TË PËRKTHYERA
NË GJUHËN POLAKE DHE SHQIPE

Mazllum Saneja: "Këlthitje", Rilindja, Prishtinë, 1973
Mazllum Saneja: "Heshtja e një kohe", Naim Frashëri, Tiranë, 1976
Mazllum Saneja: "Shpuzë e ftohtë", Rilindja, Prishtinë, 1988
Mazllum Saneja: "Purpurowa podróż", Pavo, Warszawa, 1992
Mazllum Saneja: "Ja nie jestem ten", Pavo, Warszawa, 1996
Mazllum Saneja: "Shëmbëllime të trazuara", Rilindja, Prishtinë, 1996
Mazllum Saneja: "Ognista ziemia", Czytelnik, Warszawa, 1999
Mazllum Saneja: “Pe ndonjë ëndërr”, Dukagjini, Pejë, 2003
Mazllum Saneja: “Vetetimë jete”, PEN Qendra e Kosovës, Prishtinë, 2007
Mazllum Saneja: "Tylko Itaka pozostanie" /"Vetëm Itaka mbetet"/, Antologji e poezisë shqipe dhe polake të shek. XX, "Latona", Warszawa, 1993
Mazllum Saneja: "Fëmijët e Epokës" /Antologji e poezisë polake të shek. XX, Pavo, Warszava, 1997 (Çmimi prestigjioz i Shoqatës së Autorëve të Polonisë ZAIKS, Varshavë - 1997)
Mazllum Saneja: “Nie jest za pozno na milosc”(Nuk është vonë për dashuri), Antologji e poezisë shqipe në gjuhën polake, Pogranicze,Sejny (Poloni), 2005
Mazllum Saneja: "Rozmówki albańskie" /Bisedor Polonisht - Shqip/, Wiedza Powszechna, Warszawa, 1992
Fatos Arapi: “Wiersze" /"Poezi të zgjedhura Përktheu nga gjuha shqipe: Mazllum Saneja, Pogranicze, Sejny, 2006
Ali Podrimja: "Zyć" /"Të jetosh"/, Përktheu nga gjuha shqipe: Mazllum Saneja, Pavo, Warszawa, 1993
Ali Podrimja: "Skradziony plomien" /"Flaka e vjedhur"/, Përktheu nga gjuha shqipe: Mazllum Saneja, Pogranicze, Sejny, 2007
Eqrem Basha: “Wiersze" /"Poezi të zgjedhura"/, Përktheu nga gjuha shqipe: Mazllum Saneja, Pogranicze, Sejny - Poloni, 1999
Visar Zhiti “Wiersze" /"Poezi të zgjedhura"/, Përktheu nga gjuha shqipe: Mazllum Saneja, Pogranicze, Sejny - Poloni, 2008
Mazllum Saneja: “Mini-antologjia e poetëve shqiptarë nga Kosova";
"Literatura na swiecie" nr.7/1989, Warszawa;
"Poezja albanska", "Literatura" nr. 5/1990, Warszawa;
"Współczesna poezja albańska" /Panoramë antologjike e poezisë bashkëkohose shqipe nga Kosova, Shqipëria dhe diaspora shqipëtare/, "Borussia" nr. 15/1997, Olsztyn - Poloni, 1997;
"Ca fjalë mbi letërsinë shqipe" /studim mbi letërsinë shqipe, duke filluar që nga "Formula e pagëzimit" (1462) deri te brezi më i ri i shkrimarëve shqipëtar/ , "Notes Wydawniczny" nr.11/1995, Varshavë;
"Tre krijues nga Kosova në "Enciklopedinë polake" /Esad Mekuli, Rexhep Qosja dhe Ali Podrimja/, "Enciklopedi e përgjithshme", Shtëpia botuese: PWN, Warszawa,1995
Karol Wojtyła: "Bregu i qetësisë", Drita, Ferizaj - Zagreb, 1989
Czeslaw Milosz: “Qyteti pa emer”, Poeteka, Tiranë, Shqipëri, 2009
Tadeusz Różewicz: "Rrëfime traumatike", Rilindja, Prishinë, 1990
Wisława Szymborska: “As fund as fillim", Dukagjini, Pejë, 1997
Ewa Lipska: "Mësohu me vdekjen", Sfinga, Prishtinë, 2000
Ewa Lipska: “Unë”, Rozafa, PEN Qendra e Kosoves, 2006
Zbigniew Herbert: "Zoti Cogito", Dukagjini, Pejë, 2000
Adam Zagajewski: “Të shkosh në Lvov", Zëri, Prishtinë, 2002
Stanisław Jerzy Lec: "Mendime të pakrehura", Rozafa, Prishtinë, 2001

Poezi nga Mazllum Saneja

REFUGJATET

Hyne ne bote

Te zdeshur te uritur

bredhin rrugeve te Evropes nga kendi ne kend

ne pike te dites kerkojne shpetim ne pike te nates

te humbur te ndjekur te torturuar

Burra te heshtur

te veshur me rrobe te nje stine te vitit

gra te reja me fytyra te rrudhura

femije te moshuar

ne rrethin e ri

te pakuptimte per shpirtin zakonin

Sa shume bore sa shume shi

Ne udhetimin e tyre te gjate sa dhembja

shtektojne ngadale shtektojne shume shpejt

nga askush askundi

nga vendlindja e Evropes se kosovezuar

Baraka te rea te vjetra godina

per shqiptare armene zezake 

neper kende te Evropes

dhe harta e re e botes

me ngjyra te reja me drithma te reja

dhe ata mbeten bote

DAMOKLEU I PADURUESHEM

Nga dritarja e Bibliotekes Kombetare te Varshaves

Veshtroj Evropen

njerezit popujt kufijt

dhe shpaten e Damokleut

Evropa plake zgerdhihet

Bie nata kalon koha shekulli i ri

Varshava ben gjume

ka zene ndryshk szpata

Damokles prewet ne repartet neuropsikiatrike

naten e mire Kosove

durimmadhe!

 

 

NUK NDAHET SIMBIOZA

Asgje nuk do te na ndaje

sepse kemi nje toke nje ajer nje qiell nje diell 

sepse ti je krejt c’ndodh ne kosmos

sepse ti je Ervehe Penelope Maria Valevska

nje dite do te shkojme ne Domastion Itake Krakom

ngado

edhe te Kepi i Shpreses se Mire

do te kerkojme hapesira te reja toka te reja

ku do te kete me shume drite me shume ajer me shume diell

do te zbulojme njerez te mire njerez te kuptueshem

mbi germadhat e botes se vjeter

do te ngreme nje bote te re

bote te simbiozes se shpirtit arsyes dashurise

nje horizont te ri pa celesa pa dryra

Oh Eva

asgje nuk do te na ndaje 

se ti ke hyre ne drithmat e shpirit tim

si ne shpirtin e vjershave simbioze

 

Ilire Zajmi

Ilire Zajmi  ka lindur më 1971 në Prizren. Me profesion është juriste e diplomuar në Fakultetin Juridik të Universitetit të Prishtinës. Ka specializuar diplomacinë pranë Akademisë Diplomatike Shqiptare, Qendra Rajonale për Studime Politike e Diplomatike. Aktualisht është duke vijuar studimet për magjistraturë në degën e Gazetarisë dhe Komunikimeve Masive. Ka të botuar katër libra: Përmbledhjen me poezi “Këmbanat e mëngjesit”, Prishtinë (1991), romanin “Fashitja e ëndrrave rrebele” Prishtinë (1996), libri publicistik “Un treno per Blace” botuar në Itali (Molfetta – Bari 1999), përmbledhjen me poezi “Baladë e bardhë” Prishtinë 2000. Është bashkëautore në tre antologji: “Take të larta” botuar në Prishtinë në vitin 2002, në antologjinë “Gjuha e dashurisë poetike” botuar në Tiranë më 2006, dhe bashkëautore në antologjinë “Nënës” botuar në Tiranë 2007. Shkruan poezi, prozë si dhe merret me përkthime letrare nga gjuha angleze dhe italiane. Është anëtare e Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës dhe e PEN qendrës. Një kohë të gjatë ka punuar si gazetare e redaktore e lajmeve në mediat e shkruara dhe në ato elektronike në Kosovë. Aktualisht punon në Radio Televizionin e Kosovës.


Poezi nga Ilire Zajmi

VALSI I MESNATES

Sonte aq më bën për Botën
dritat e fikura solitereve
për lavdinë kuartin e lavireve.

Kësaj nate aq më bën për Artin
Boemët artistët darkerët
që përjetojnë traumë artistike
në katin e pestë të çmendisë.

Sonte dua të dridhem
si gjethet në pemë
të rrëshqas njalë duarve të tua
të më duash çmendurisht
të më marrësh në shtrat
Adonis i sirtarit tim magjik

Kësaj nate dua të digjem e gjallë
para pasqyrës lakuriq të  vallëzoj
sonte aq më bën për të tjerët
Dua të hedh valsin e pafund të lumturisë.



7 DITË

Më njohu më mirë se çdo burrë tjetër
trupin tim e shijonte kur i donte qejfi
Duart i mia i pëlqente t’ia hidhja rreth qafës 
Të mi shihte sytë  vezullues në terrin e natës    

Më donte edhe të shtunën e të dielën
7 ditë të javës

Ai nuk bezdisej për klithjet e mia
heshtjen e ithët lotët e munguar
Fëshfërimën e ftohtësinë e trupit
zhuritjen e zemrës errësirën e shpirtit  

Shtatë ditë të javës numra në kalendar 
Një portë e  lënë hapur nga ëndrra harruar.



ENDERR E HUAJ

Je ëndërr e huaj që më prish gjumin tim
Yll i zhuritur në qiellin e vetmisë
Mollë e kafshuar nga një Evë e përdalë
Don Zhuan egoist trafikant zemrash 
Karrem djalli që më josh në prapësi
Më mbanë larg e më do afër
Më afron buzët e nuk më puth
Më shkruan mesazhe dashurie pa adresë
fshihesh pas emrave të çuditshëm mbret, princ, iluzionist, poet
e më thua të kam helm e nektar, ikonë e kurtizanë.

A të dua se di, herë të dua e herë s’të dua
Nuk je ëndrra ime TI.  



GJERAT

Gjërat që i urrej më së shumti i dua
Punën që e pëlqej
Nuk e bëj kurrë
Miqtë që i dua  gjithnjë i kritikoj
Të tjerëve iu jap komplimente pa hesap

Poezia që më së shumti  e adhuroj
Është ajo që se kam  shkruar kurrë
Pijet  që i urrej i pij më së shpeshti
Revistat që të  gjithë i shajnë unë i blej  me ëndje
Njerëzit e çuditshëm
Më së shumti i respektoj

Vrapoj pas atyre që më bojkotojnë
Ik nga ata që duan të rrinë me mua
Iu buzëqesh atyre që nuk qeshen kurrë
Qaj për ata që nuk e dinë çka është gëzimi
E mëshiroj ata që  nuk e dinë çka bëjnë

Rutinën e urrej
Kreativitetin e sfidoj
Dhe prapë  aq shumë  gjëra më mundojnë.



KËSHILLA VETES

Mos prit të gjithë burrat të bien në dashuri me ty 
të të quajnë kurtizanë kur epshi ua terron sytë 
Mos i beso askujt për ndjenjat e tua
Ti e di më mirë se kushdo çka ndien lëkura jote
Mos u shtir se i di të gjitha  mëso çdo ditë diçka të vlefshme për veten
Festo për  gjërat e vockëla  mos lejo të bezdisesësh nga punët e mërzitshme
Kurrë mos dil  në rrugë pa vëthë në vesh buzëkuq e parfum qershie
Fal shumë  e marrë  mos u bëj falja vetes të gjitha çmenduritë 
Pranoja vetes të gjitha turpet mos fshih asgjë nga pasqyra
Bëhu e njerëzishme me njerëzit që të duan, qitja gjuhën snobëve e hipokritëve
Mos e puth dikë që rri me ty për një orë nuk ia vlen barra qiranë
 
Secili ka nevojë për një skutë të veten
Mos u pendo kurrë mos kërko falje për gabimet e tua
Fajet e të tjerëve mos i merrë mbi vete 
Mundësisht mos fle pa bërë dashuri ndjehu mbretëreshë e fronit tënd
Lexo çka të pëlqen mos i beso shijes së të tjerëve
Kujdesu fort fort për unin tënd e lufto deri në fund për gjërat që i do.



ËSHTË HERËT PËR TË VDEKUR

Më mbaj fort për dore kur këmbët s’ më mbajnë
Më fal një buzëqeshje fëmije kur të shfaqen rrudhat në ballin tim

Më jep një të puthur të zjarrtë kur buzët të më jenë mavijosur
më mbështill me ngrohtësinë e trupit tënd
kur të ftohtit të më shndërrojë në kallkan
më streho në ëmbëlsinë e zemrës kur të kem humbur besimin në dashuri

Më mbajë të gjallë në cepat më të skajshëm të kujtesës
kur nga skleroza do kem harruar emrin tim
më jep frymë më ringjallë ti Odiseu im  
atëherë kur vdekja të më përqafojë si nëna fëmijën

Ti
mos me ler të vdes kaq herët
S ‘ dua të mbetem vetëm hije e kujtimit
Penelopë në ishullin nga bota harruar. 

Lutfi Lepaja

Lutfi Lepaja u lind më 20 maj 1945 në Bajçinë të Podujevës, nga babai Xhafer dhe nëna Fatime. Shkollimin fillestar dhe të mesëm i kreu në Stari Tërg dhe Mitrovicë. Për formimin e tij prej krijuesi letrar i përgjigjet me plot kuptimin e fjalës sintagma autodidakt. Merret me pesë gjini artistike letrare: roman, tregim, ese, poezi, dramë dhe publicistikë (polemikë). Është krijues tipik i "zbuluar" nga konkurset letrare anonime dhe në të gjitha këto gjini është shpërblyer më shumë se njëherë. Iu kanë realizuar tri radio drama në Radio Prishtinë, i është inskenuar teksti i monodramës "Ruleti kosovar" që është shfaqur në disa shtëpi teatrore në vend dhe me po këtë tekst ka marrë pjesë në Festivalin ndërkombëtar të monodramës në vitin 2010 në Korçë (Shqipëri). Ka një numër po kaq sa të botuara, vepra në dorëshkrim, që presin rastin e përshtatshëm për t'i publikuar dhe lexuesi mund të presë me durim se pikërisht në këto "fshihet" kryevepra, që nuk ndodh aq shpesh me krijuesit më të moshuar, edhe pse ndonjë rregull e saktë për këtë gjë nuk njihet. Aktualisht bashkëpunon me Televizionin "Rrokum" dhe i boton shkrimet në gazetën digjitale "Java News" Në vitin 1972 u dënua me 2 muaj heqje lirie (burg) pas botimit të poezisë "O i imi drejtor". /Burimi: Wikipedia/


Veprat:

Parimi i Pritjes,

Përqafim i padukshëm,

Kona,

Tepër Serioz,

Gëte ka të drejtë,

Granias Lament,

Shkollë për specialistë,

Ngutja në jetë,

Valëza e Lumit,

Zero zero,

Zinxhiri i këputur,

Panairi i ideve,

Kopili,

Ruleti kosovar,

Poezi nga Lutfi Lepaja

Komplet ideal familjar 

(Burri)

Burrë i mirë
që i pret fjala
kokën të ftohtë
këmbët e vala

Krahët ‘i metër
vithe pak
trim ku duhet
i lig në gjak

Prej meshlizit
drejt në arë
s’ka që e ul
n’vend të parë

Shpalos gjoksin
Mb’shtjell përmjetin
nderon të huajin
sundon të vetin

(Gruaja)

Grua e mirë
e që i ka hije
skuqet në faqe
pakohet në ije

Rritet në vithe
si dardha pik
burrin në shtrat
e trajton ashik

I fryhen gjinjtë
ajet në stomak
tepron shumë
e mungon pak

Të qarat plasin
brengosen fqi’të
mos e bëni t’madhe
n’vajë rriten fëmi’të

(Djali)

Djalë i mirë
me i ra mësysh
kupto çka them
as si as qysh

I rrëmben dorën
i sheh vet’llën
n’shpinë e në bark
rrotullon pet’llën

I shikon prikën
punuar me grep
merr çka s’ka
çka ka i jep

Uron baba
djalë kush s’e ka
hip me rrëmbim
zbret me temena

(Çika)

Çikë e mirë
s’e ka kush
sytë gjarpër
fytyrën prush

Gjen partnerin
ndizet furrë
njofton prindër
e marr për burrë

Bëhet grua
e thërrasin çikë
saktë na del
nuse me prikë

Shumë e lypën
njëri s’iu shkoq
na zuri mërzia
belaja u hoq

(Postscriptum)

Burrë e grua
çikë e djalë
veç një zot
që i ka falë

S’ka më mirë
ka më keq
ruaj o zot
harro’i dreq

Jetojnë n’midis
jetës dhe artit
t’priftë kanë thënë
e mos i prifsh fatit

Një vepër kritikës 
A të kujtohet kritik
Kur pa mua autorin
Ngjisje krejt eksik
Si sh’pia pa oborrin

Tash kur kafe pimë
N’Grand a Kater llulla
M’shitesh i mbërrimë
Mua m’pëlcet culla

Thua ç’po vjen era
T’them s’je në veti
N’këto fjale hapet dera
Hyn brënda kiameti

Urdhëro or kiamet
Na trego ç’ka të re
Se kritiku besharet
S’di ta marr me be

Por meqë tjetër s’ka
Pa të nuk është qare
Duhet ta marrim hua
Si predhë këtë batare

Po mos t’ ishin veprat
Na kish lëshuar toka
Se sa për kritikat
Janë bërë sikur foka

Krejt të dresuara
Gjithnjë akrobata
Merren me të shkuara
Si bijat me kunata

Uh mori fisnike
Merre këtë haber
Vellanë ti ma fike
Prejse gjete frajer

Lerma pak në daç
Si s’të vjen keq
Atëherë bëhemi paç
Si krelana me përpeq

Ashtu është kritikë
Ta them unë vepra
Por ajo kohë ka ikë
Erdhi kjo tjetra

Tash s’merrem me ty
Po ta kthej kusurin
S’të shoh dot me sy
As që e zgjidh uçkurin

E ti bjeri ne grusht
Dhe bëji qejf veti
Xhanja s’është ngusht
Bie n’klimaks më veti

Të t’them diç tjetër
Po m’vjen vështirë
Kam partner të vjetër
Lexuesin e mirë

 

 

Koha e mimikrisë krijuese klanore

Mediokri të shmangurit i çon fjalë
Nuk të çmoj sa veten a po më falë
S’kam çka të fal përgjigje të kthej
Afër atij që çmon veten unë s’vlej
Të pabarabrtë n’çmim – s’më njohin si ty
Po ruhem disi lexuesve mos me u ra në sy
Nuk dallon prej tyre as mos baj dert
Speci për specin nuk është i sert
Por nëse tradhton e bëhesh kastravec
T’i nduku të dy veshët more mistrec
Arritin n’letërsi mediokri hej larg
Pozitë të lartë shoqërore – bagël n’varg

Ku mbetën ...

Ku mbetën fjalët e mira
A pe me flejtë
A i pive të sabahit
Kah po i çojmë sot me i kullotë
Që t’i thoshte Uka
Që t’i melodizonte Sadria
Që t’i sajdiste Ujupi

Ku janë fjalët e kqia
Ta hangra bukën
Ta kalla çergën
Ta lashë nën jastak kopilin
Që nuk t’i thotë dhelpna
Që nuk t’i melodizon bukëlza
Që nuk t’i akordon hijena

Ku është heshtja
E kam grua
Më ka jaran
Ja bajmë sabah akshamit
Na e bën akshami
Sabah

 

 

 

Komplet ideal shoqëror

Identitari

A e di o Lutë
Të kam shok
Po ti oj futë
Harrove cok

Po ti kur u linde

Ndrikull kë pate
Qitash a u binde
Je bir Rozafate

Përnjëherë me t’lemë
Te kryet mitin pate
Kryet bashkë të premë
Në vizllimë shpate

Qysh lindëm në shtrat
Ashtu vdesim n’mejdan
Kend s’e kemi më ngat
Se veten o Kapedan

 Gjysmaku

Shok gjysmak
I kafes së çajit
U ngimë dajak
Ia plasëm vajit

Pse më përqafove
Kur më godite grusht
Pse m’u afrove
Kur u gjinda ngusht

Po thuam pra
Thuaj ti çka thua
Të dyve hise na ra
Me u përqafua

Prapë njërën faqe
Ta lë për shuplakë
Sepse vetëm në paqe
Mundemi m’u plakë

 Fërtali

Të plotë e një fërtal
Me mbërri në cak
Po ha boll ngadalë
Por ti frenom pak

A thua kjo ngutja
Çka e ka vrapin
A ndihmon gjë lutja
M’e ngadalsue hapin

Një e katërta barkut
Dy të tretat shpinës
Kot puna e harkut
Në mungesë të shtizës

Ngulja shtizën Theodor
Në makllap abetare
Le të lind Toreador
Prej nënë shqiptares



Fakiri

Lind e ka nëna
Rritë njerka
Rrezitë e ka hëna
Thimthue nepërka

Prej nga shok me ty
Ti Trepçë ai Zveçan
Teleferiku pa sy
Rruga ngricë kallkan

Mu duk si sorrë
Orl kur u afrua
I gjatë si zorrë
Shpirtin fajkua

Por në pakt tash
Unë dhimbë e tija
Qysh tha e lash
Përgjigje kthen magjia

 

Postscriptum

Luta plus Luta
Gjysmaku Fërtali
Fakiri minus tuta
Identitet portali

Katër bëjnë pesë
Zero bëjnë tre
Po i kallëzoj dynjesë
Qe qishtu qe

Edhe dynjaja
Llafos me hak
Lutfi Lepaja
Tepër serioz pak

 

 

Ragip Sylaj

Ragip Sylaj (lindur në Sllapuzhan më 1959) me shkrime merret qysh nga bankat e gjimnazit, kurse në periodikun letrar u paraqit në fund të viteve të shtatëdhjetë. Ka punuar mësimdhënës mësimdhënës në vendlindje e në SHMT “Skënder Luarasi” në Suharekë, gazetar në gazetën e studentëve "Bota e re", në të përditshmen "Bota sot", ndërsa tash është gazetar i rubrikës së kulturës në gazetën e përditshme ...
"Zëri" të Prishtinës. Përveç shkrimeve nga fusha e gazetarisë dhe e publicistikës, Ragip Sylaj shkruan edhe poezi, prozë, ese dhe kritikë letrare. Për librin e poezive "Hije e gjallë" është lauruar me çmimin "Hivzi Sulejmani" që jepej për librin më të mirë të autorëve të rinj (1986), ndërsa në vitin 1999 u nderua me "Penën e artë" të revistës për kulturë, art dhe letërsi "Fjala" për poezinë më të mirë, “Kurth për liridashësin”, të botuar midis dy mitingjeve të poezisë në Gjakovë. Po ashtu është fitues i shumë çmimeve në konkurse të ndryshme letrare.
Poezia e këtij autori është përfshirë në antologjinë e Ali Podrimjes, “I kujt je, atdhe” (Sprovë për një antologji, 2), (Prishtinë, 2003), të A.-Ch. Kyçykut, “Un alfabet al poeziei albaneze" (Një alfabet i poezisë shqipe), antologji e poezisë shqipe në gjuhën rumune (Bukuresht, 2003), etj. Poezi të këtij autori janë përkthyer dhe botuar në gjuhën angleze, rumune etj.

Veprat e botuara

1. Hije e gjallë (poezi), “Rilindja”, 1986,
2. Anatomia e rrënjës (poezi), “Rilindja”, 1989,
3. Obsesioni (tregime), “Rilindja”, 1992,
4. Lisi i shenjtë (poezi), “Fjala”, 1993,
5. Përhitja (tregime), “Plejada”, 1996,
6. Mëngjes qumështor me akull (poezi), “Rozafa”, 2000,
7. Humbella e fërgëllisë (tregime), “Rilindja”, 2001.
8. S kam kohë të jetoj me vdekjen (tregime), “Rozafa”, 2004,
9. Eliksir (poezi), “Rozafa”, 2007,
10. Estetika e misterit, 2008,
11. Hija e shtëpisë, “Rozafa”, 2008,
12. Ma jep dorën, “Rozafa”, 2010.

Poezi nga Ragip Sylaj

AHASFERI

(Letër mikut tim në Kumanovë)

Nga Ragip SYLAJ

Vajza a guxon të të qajë shqip
Shqip a guxon ajo të të buzëqeshë
A je ti arbëresh arvanitas shiftar
Apo vetëm kuadër deficitar në Perëndim
Që bën (vetë) kritikë estetike metropoleve
Dhe redakton pësimin mërzinë melankolinë
Ma kazmë lopatë çekan intuitë instinkt

Ti Libër i pabotuar brengë e pashqiptuar
Së thelli i pjekur së thelli i djegur
Shkrimtar shqiptar i diasporës së dhembjes
Që krijon vepra të gjalla prej mishi e gjaku
Unë një oshënar krijoj Libër Anatomie
Që t'i bëjmë sfidë veremit të kombit

Mos të kanë lënë sytë si Borhesin
Mos të kanë lënë veshët si Bethovenin
Mos të kanë lënë mendtë si Van Gogun
Mos je i përmalluar e i pikëlluar si unë
Vajzën si e ke a guxon të qajë shqip
Shqip a guxon ajo të buzëqeshë

Se studiove letërsi pishman mos je bërë
Gjaku shprishet metamorfozë pëson shpirti
Të bëheshe mjek ç'rëndësi do të kishte
Kur trupi edhe ashtu formë s'ndërron
Profesionalisht me vdekjen ka kush të merret
Sidoqoftë është krizë kohe utilitare
Arti shkenca dija trajtohen me cinizëm
Vendin e tyre e zë paraja seksi lakmia
Po të gjitha këto i di ti miku im
Më trego vajzën si e ke a i përngjan Shotës
Shkollën e buzëqeshjes shqip a mund ta bëjë...?!

(Botoi “Alternativa” nr. 7/ 1989)

MËSUESI I KOSOVËS

(Mësimi i ardhmënisë)

Fytyrë vërejtur mësuesi ynë
Hyri lehtas në mësonjëtore,
Thua pikëllimi, e jo shpresa
E kish’ marrë atë përdore.

Mbase qumësht s’ka për fëmijë,
Mbase vëllanë e ka n’burg;
Në Drenicë mos iu vra miku,
Përse djersët i shkojnë çurg?!

Desh ta pyes njëherë Majlinda:
A s’jem’ ne krejt shpresa jote;
Sytë tanë a s’i ke diej
Për t’ia zhbërë terrin kësaj bote?

Desh t’i thotë pastaj Jetmiri
Me cicërimën e gushëkuqit:
Mos harrove se vetë na mësove
Për ‘Qëndresën’ e Gurakuqit?

Dhe u kthye ku ishte rrjedha,
Trembi mjegullën e pabesisë;
I feksi buzëqeshja e diellt
Filloi mësimin e ardhmënisë.

(1998)


EMËRSHENJTI I ILIRISË

Në arkeologjinë e rrënjës të gjeta
Shpirtpërndritur në Stridon Illyricum
Me pije mjalti e sabaje na vajti jeta
Erdhi një kohë e gjithçka u bë shkrumb
Ilirisht më ngroh në këtë cegmë
Boa buall buell bollë boll
Dhe Ti fluturove nga kjo degë
Apo u shkëpute si pinjoll
Eni e Epikadi dhe Scriptores Illyriani
Ma ndezën shpirtin tim ilir shqiptar
Ma ndezën mallin tim pagan arian
Në këngë më shugurove apostull
I madhi Sanct Hieronymus
Nga dega mos u hodhe si zgalemi
Emërshenjti i Ilirisë: Jeronim Euzebi
Në arkeologjinë e rrënjës më zbulove
Të ronitur të zgërlaqur në Kosovë
Ku pësimi ishte prore sprovë
E qëllimi i lartë është forcë

(nga libri "Mëngjes qumështor me akull", 2000)


ANTIKËNGË PËR FËMIJË

Në kohën që s’ekziston
Lumenjtë rrjedhin përpjetë,

Në kohën që s’ekziston
Miqësohen ujku e qengji,

Në kohën që s’ekziston
Zjarri me ujë ndizet,

Në kohën që s’ekziston
Njeriu e helmon gjarprin,

Në kohën që s’ekziston
Lulja çel në akull.

(1989)

Nga libri “Ma jep dorën” (Prishtinë, 2010)


NË DITËN E TETË TË JAVËS

Në ditën e tetë të javës
Do ta takoj vetveten dhe do t’i hyj në thellësi
Larg kaosit larg dhembjes larg përbuzjes

Në ditën e tetë të javës
Do t’i sodis sytë e tu të blertë si vetë blerimi i jetës
Larg smogut bërllogut jetërsimit

Në ditën e tetë të javës
Do t’i takoj ata që nuk më deshën
Vetë mallin dashurinë pendesën

Në ditën e tetë të javës
Do të më takojnë ata që nuk i desha
Larg urrejtjes përdhosjes prangosjes

Në ditën e tetë të javës
Do të më vinë krejt ato që më munguan
Krejt ato që më penguan
Larg frikës larg drojës në zemër të lojës

Në ditën e tetë të javës
Do ta kem shtëpinë time të ëndërrt
Kuptimin e plotë të ekzistencës
Lirinë time të frymënxjerrjes
Dhe odën për (s)kamnorë

Në ditën e tetë të javës
Do ta kem vendin për librin e shenjtë
Udhëzuesin e dashurisë dhe të dëshirave
Të bërjes së energjisë pozitive
Dhe fletëporosinë e pranverës së amshimit

Pastaj do t’i kthehem jetës reale
Larg dehjes larg fshehjes larg ëndrrës
Afër dhembjes njerëzore në alkiminë e pritjes
Nga dhembjet të krijoj balsamin e shërimit

Larg kaosit larg dhembjes larg përbuzjes
Do t’iu takoj juve do të përbrendësohem në ju
Në ditën e tetë të javës

Prishtinë, 20 prill 2004

(Nga libri “Eliksir”, 2007)


PËRGATITJA PËR PARAJSË

Zëre peng veten
Kafshë të zbutur
Dhe përgatite për parajsë

Edhe pse truri të rritet
Në dëm të organeve gjenitale
Ferrparajsën e ke të sigurt

Lloji yt nuk zhduket
Me prejardhje nga shpendi i Hyjit
Që ngre çerdhen në Lisin e Dodonës

Poezinë teknologjike
Ke kohë ta kultivosh
Si lulet plastike në uzinë ndjenjash

Dhe mos pështyj
Edhe kur pështyjnë në ty
Vetëm thuaj pështyva

Për Enjtin e Madh
Shqipen po e kërcënojnë korbat
E shortari ynë thotë: Iliria po rrudhet

Ti lëviz baltë e gjallë
Konstantin legjende
Zhvish petkun e dheut
Rrobat e kohës vish

Në kërthizën e dheut
Toka po dridhet
Shorti po hidhet

Mbyll sytë
Hap veshët
Të shohësh më mirë

Dhe...
Kulm t'i vësh Shtëpisë

(1992)

 
VDEKJA E POETIT

Ç'vrapon poeti kryq e tërthor qytetit
Kërkon sponsorët për librin e ri
Dhe thith vetveten porsi cigaren
Zbrazëtirë përbrenda përjashta vetmi

Një ditë do të kërkojë sponsorë për mallin
Sponsorë për afshin përtëritjen e vet
Dhe do t'i gjejë sall sponsorët e vuajtjes
Se arti i vet poetin e vret

Mos u bëni sponsorë të poetit të marrë
Të poetit të dehur nga vuajtja njerëzore
Le të kuptojë i gjori se në kohë krize
I përgatit vetes një vdekje mizore

Dhe Lisi i shenjtë i vaditur me lot
Me rrënjët në ëndërr me degët në shpresë
Magjia e tij magji e Dodonës
Vallë është ardhmëri a vetëm kujtesë

Kur vdes poeti libri botohet
Pas vdekjes e mund poshtërimin e vet
Dhe s'pajtohet me librin s'pajtohet me kohën
Dhe e pret Rilindjen përjetësinë e pret

(1993)

(Nga libri “Mëngjes qumështor me akull”, 2000)


RETIÇENCA

Si dhembjen në gji po e ndrydh mendimin
Si xixën në shkëmb po e fsheh pikëllimin
Së thelli digjesh deri në pamundësi
Në oqean zhgënjimi zhytesh deri në pafundësi
I drobitur i urrejtur në vorbull shqetësimesh
I brejtur gabimesh dështimesh pësimesh
E mbi to të ngritësh ç’monument të gjallë
Të krisurin profetin artistin e rrallë
Ç’faj të kanë të tjerët e ç’mëkat vetvetja
Urtia është urti po ç’urti është heshtja
Ç’figurë retiçenca në terr të thellë hon
Arti rrjedh si dhembja pa interpunksion
Ku ma ke krenarinë i rënë me kokë në hi
Ishull midis deti Lis i gjallë në stuhi
Së thelli i pjekur artisti im finok
Përballë kujt i dashur je ngrefosur sot
Zog kënge pa mëshirë e shtrydh atë vetvete
Të kjasojë poezi-gjak poezi-vrer poezi-jete...

(Nga libri “Lisi i shenjtë”, 1993)


ALEKSANDËR MOISIU

Ç’e përtyp atë heshtje në vetminë vrastare
Kur kridhesh si peshku në rërën e fatit
A i merret goja Kaincit kur luan në Burgteatër
E shpirtërove Hamletin dilemën t’ia shqiptosh
Zog shtegtar nga Jugu të rrosh a të mos rrosh
Jetë korifeu e grimcuar në dërrasa të tragjikës
Në amfiteatro antike sheshe katedralesh arena cirqesh
Brufullon në terr hurb vrerin e përbuzjes kobtare
Zotërinjtë i sfidon prejardhja jote shqiptare
Mulliri i intrigave po t’i bluan mushkëritë
Përmasat e shpirtit në pagjumësi i rrit
Me Viktor Eftimiun do të vij në shfaqje
Të shoh me ç’rrëmbim e hedh vrushkullin e gjakut të fjalëve
Flaka e shpirtit të përbirohet Unazës së Inflandit
Tash kthehu në Kavajë të luash në gjuhën e mallit
Në shtratin e pavdekësisë je Fausti Fedia Jedermani
A lëkurë e tyre kaq bukur rri në trup të Aleksandrit
E pret bota që iu fal Hamletin me sy të zez
Në teatrin e zhgënjimit miliona sy të etshëm
Ai Johanës seç i shfaqet në gjumin e përjetshëm
I lektisur i përlotur çdo pranverë në shtegtim
Ç’e përtyp atë heshtje në vetmi në pikëllim

 
IM ATË

Si kripa në zjarr po të pëlcet durimi
Kur në idhcë vrerin ta trazon hidhërimi
Në jermi suferina a borë e moshës
Mbi lëkurë të rrahin si fshikull i kohës
Lagështia e fjalës n’damarë ta prish gjakun
Ditëve hip se të vrava zbrit se të vrava
Ku të tretej dashuria për yllin e ëndërruar
I sharë i përbuzur shpesh kafshoje veten
E me thupër thane t’i korrigjonin veprat
Në ç’baltë gjurmon kothere shprese
Kur mbyllesh në mitin kurbet mërgim
Shqipton pikëllimin si n’këngë mjerimi
E në shpirt të shpërthejnë lule zemërimi
Ç’altruizëm i çuditshëm ky art muratori
Ngre shtëpi për botën me trupin n’furtunë
E vdekja fëmijët shpesh t’i vidhte natën
N’kullën e vithisur me mure mishi e gjaku
Ku dhembja krijonte bukurinë e tmerrit

UJË PAVDEKËSIE

Këtu ujë pavdekësie buron gurgullon
Qetas vjen në jetë me nguti jeton
E vdekja të bëhet këmishë trupi në udhë
Mendimi çerdhohet diku në një rrudhë
Zhubra e mallit të kohës së vuajtjes
Dridhjet e truallit të kohës së druajtjes
Se përgjojnë hijet e muret përgjojnë
Të të shklasin emrin ballin ëndërrojnë
Diellit të ndërgjegjes t’i zjarr i jep
Koha (s)është sorrë që rri në plep
Të mëkojnë zanat në furtunë të qëndrosh
Ti mëkon kohët përtej të shkosh
Si një fajkua hidhesh në errësirë
Që shkretëtira t’mos jetë shkretëtirë
Që akullnaja në shpirt të shkrihet
Që syri i keq si gjarpër të zhbihet
Dhe kroi i pritjes në legjendë buron
Ujë pavdekësie e ujë mbretëror
Me vdekje të gjallë të ligjërosh
Përtej skëterre ç’të akuzosh

(Nga libri “Anatomia e rrënjës”, 1989)


DHEMBJE ZEMRE

Trishtimi i jetës dhëmbët po m’i zhvesh
Bukuri e vdekjes më ngjan në luledielli
Mirëmëngjesi mirëdita mirëmbrëma i them
A je helmi im a lule përmbi varr
Dashuri e vdekjes s’është urrejtje e jetës
Gëzim është pikëllimi dëshpërimi s’ka vëlla
Shqiptimi i dhembjes a është dekadencë
Trëndafili i gjakut lulëzon mes rrufesh
Përqafohem me drunj përfalem me yje
Ylli më i bukur ai nuk rri në qiell
Endem nëpër natë si një i zhvarrosur
Ti si një fanar rrugët m’i ndriçon
M’i qep bebëzat në ballë e shpjegim kërkon
Është një trazim shpirti e një dhembje zemre
- Më ka djegur një etje e dridhem në ethe
E kafshoj vetveten dhe kundroj në qiell
Sytë më janë errësuar a dielli nuk është diell

ANKTH

Një diell i ngrysur djeg mbi kokën time
Koka plot tym mbi bebëza mjegull
Mushkëritë m’i djeg flaka e amshimit
Më bëhet se sot erdha në jetë
Herë 1000 vjet bredh një shkretëtire
E sikur tabuti trupin tim e pret
Herë gjak i jap durimit herë e bëj shpuzë duhani
Herë shpresën e rris sa deti e deti avullohet
E shqetësimet e mia me detin i kam matur
E shqetësimet e mia kënga nuk m’i zinte
Si rërën n’Sahara m’kanë hedhur furtunat
N’rrugë jete m’kanë bartur n’udhëkryqe më linin
E ia merrja një kënge kur zemra ime qante
Se nëpër këmbë na ngjitej një fat si lloç i keq
E shpresë të re krijonim fat tjetër kërkonim
Në këngë po e derdh helmin e jetës së zezë
Që e piva me vite derisa u bëra vrer
E m’u tret rruga pas yllit që e ndiqja
Gjakun ta bëj dritë këngën ta bëj gjak
Oj syzeza ime ndal një herë pashë sytë
Se fryma po m’zihet a shpirti po m’del!

(Nga libri im i parë, “Hije e gjallë”, 1986)

Gjëma e burrave

Kur qajnë burrat!

Nga Gjon Neçaj

Sipas kronikanëve të kohës, kur vdiq Skënderbeu në vitin 1468, Lekë Dukagjini rrihte gjoksin e shkulte flokët, siç bëri Akili kur u vra Patrokli në luftën e Trojës, tremijë e kusur vjet më parë. Udhëtarë e misionarë të huaj të shekujve XV-XVII, që kanë studiuar dhe vërejtur këtë dukuri të malësorëve të Shqipërisë së veriut, sidomos ritet e vajtimit ndër burra, i vlerësojnë ato si të natyrës pagane e të çuditshme. Etnologu Mark Tirta tregon për “Shekulli”-n se në vitin 1637 misionari Rodini, në kujtimet e tij dëshmon se “burrat shqiptarë qajnë e bërtasin me të madhe më shumë se një gjysmë ore, bërtasin bashkarisht më fort nga ç’kanë bërtitur izraelitët në vendin e Hananit ku kanë varrosur Patriakun Jakov”.


Nisi me Skënderbeun mbaroi me një burrë nga Peraj

 Në Shqipërinë e veriut, kryesisht në regjionet e Nikaj Merturit, Dukagjinit, disa krahinave të Pukës, Malësisë së Mbishkodrës, Kosovës, etj riti i gjëmës së burrave ka filluar pas vdekjes së Skënderbeut, pra rreth vitit 1468 janë kronikat e para që raportojnë këtë zakon. Tradita ka vazhduar deri në vitin 1960. Për herë të fundit në Nikaj Mërtur, gjëma e burrave është bërë në vdekjen e Malush Zeqirit nga fshati Peraj. Thuhet se oshëtima dhe britmat e gjëmatarëve kanë ushtuar deri në qafë të Kolçit. Ishte një ndër ngjarjet që shtyu sistemin komunist ta ndalojë këtë rit të veçantë duke e konsideruar “zakon prapanik”.


Sjellja e çuditshme e Lekës në varrimin e Skënderbeut

 Pjetër Ndue Marticanaj, ish-mësues historie dhe njohës i mirë i traditave të zonës së Nikaj-Merturit konfirmon se zanafilla e këtij riti është pikërisht sjellja e Lekë Dukagjinit në vdekjen e Skënderbeut: “Princi Lekë Dukagjini nga mërzia e thellë për vdekjen e Skënderbeut, vajtoi me zë të lartë, rrahu gjoksin, shkuli flokët dhe filloi të gërvishet me thonj. Duket e habitshme, por e bërë prej Lekës, u kthye në zakon. Që andej e tutje, për çdo burrë të nderuar, duhej të kryhej i njëjti rit”, - thotë ai dhe shton: “Është një rit i organizuar. Prijësi ka detyrën që të merret me çdo detaj dhe përgjegjësinë që çdo gjë të shkojë në mënyrën e duhur”.


Dëshmitari 90-vjeçar: U ndërpre rreth viteve ‘60

 Zef Prend Pepkolaj 90 vjeçar (nga fshati Rajë), ka marrë pjesë shpesh në këtë rit. Ai vetë e ka mësuar nga gjyshi i tij që në moshë të re. “Por nga vitet 50-60 riti u ndërpre nga regjimi komunist si zakon prapanik. “Ka rifilluar pas viteve ’90”, - tregon Zefi.“Mblidheshin burrat e fshatit dhe të fisit dhe nga larg e nisnin gjëmën duke rrahur gjoksin me grushta”,- thotë 90 vjeçari. Prijësi më pas i afron burrat tek personi që i bëhet gjëma dhe u thotë burrave që ta rrethojnë. Nëse gjëmën ia bënin nipit, thuhej :“o i mjeri nipi im”; nëse gjëma i bëhej mikut, thuhej: “o i mjeri mik”, - thotë ai. Teksti i kushtohej të vdekurit, virtyteve dhe cilësive të tij. Pra, një histori e shkurtër e atij burri që ikën.


 Emrat e disa gjëmatarëve të fundit profesionistë

 Në Nikaj Mertur dhe Dukagjin ka patur gjëmatarë të njohur si Ndoc Gjoni, Zeqir Prela, Gjelosh Kola, Kukel Ndoci, Sokol Delia, Nikollë Zefi, Pjetër Ndou (Peraj), Nosh Luci, (Brisë), Qerim Delia, (Salcë), Kukel Ndou, (Curraj i Epërm) etj. Ata e trashëguan prej të parëve këtë rit special të vajtimit. Studiuesi 80-vjecar Ibrahim Kadria, thotë se Nikollë Zefi ishte nga prijësit e fundit të gjëmës së burrave prej 50 vjetësh. Thotë Ibrahimi: “Gjëma vijoi deri vonë si rit në malësinë e Nikaj Merturit, Dukagjinit, Gjakovës dhe në Iballë së Pukës. Vajtimi mund të fillojë vetëm nëse në të marrin pjesë të paktën mbi 10 burra. Sa më shumë meshkuj t’i bashkohen ritit, aq më i respektuar është personi për të cilin bëhet gjëma…”


Përshkrimi i detajeve: Gjëma e burrave organizohet në grup në disa faza


 Në fazën e parë gjëmatarët heqin rrobat e rënda (në kohë dimri e të ftohti ), vendosin duart mbi ijet e bërrylat dhe i mbajnë hapur anash. Prijësi i gjëmës (ai zgjidhet unanimisht nga pjesëmarrësit duke qënë më i vjetri,e më i përgatituri), jep shenjë dhe fillon lëvizja duke u përdredhur i gjithë grupi herë majtas e herë djathtas, duke u përkulur mbi shalë e duke u ngritur, duke rrahur për tokë herë njëren këmbë e herë tjetrën, duke shpërthyer në britma të gjithë përnjëherë. Pastaj të gjithë ngrejnë kokën lart, e një dorë e vënë te goja e tjetrën te veshi duke lëshuar ofshama dhe thërrasin emrin e të vdekurit me fuqi e duke e zgjatur zërin. Pastaj shpërthejnë me thirrje.

Në fazën e dytë ata lëshohen me hap të rëndë dhe epik drejt kufomës (përshkojnë distancë rreth 50-100 m) dhe ndalojnë të gjithë përnjëherësh. Pamja është interesante: kryet lart,kraharorzbuluar, duar në ije, me këmbë gjysmë të hapura. Pastaj gjëmatarët “ngrijnë" dhe presin shenjën e prijësit. Sapo ai bën shenjë ata lëshojnë pasthirrmën “hou! “ ose “ho!”, he-
qin duart nga mesi, i bëjnë grusht dhe me forcë i ngrejnë lart. E kështu i mbajnë derisa përfundojnë thirrjen “i mjeri unë për ty!”. Pastaj menjëherë ulin grushtat dhe i përplasin mbi kraharorin e zbuluar. Kjo zgjat derisa gjëmatarët mbarojnë ofshamën “Ho! Ho! Ho!”.
Në fazën e tretë, nëse mund ta quajmë kështu, me shenjë të prijësit, sulmojnë me vrap edhe 50-100 hapa drejt të vdekurit. Kur lëshojnë thirrjen e përseritur “Ho! Ho! Ho!” heqin duart nga mesi dhe i çojnë anash te fytyra, ngulin thonjtë në tëmtha e në faqe e nisin e gërvishin fytyrën derisa të rrjedhë gjaku.
Së fundi, ulen në gjunjë me radhë duke vazhduar thirrjen e fundit, ulen krejt për tokë, mbështesin ballin përdhe e me duar përkëdhelin dheun. Qëndrojnë kështu deri sa një mashkull i shtëpisë apo vëllaznisë së të vdekurit, i ngarkuar për këtë punë, u shkon afër dhe i ngre, duke u thënë: “boll o burra!” dhe “Ua shpërblefshin në të mira!” ose “Paçi faqen e bardhë!”.


Disa veçori që duhet të ketë “burri gjamatar”

Gjamatarët ose brimtarët burra (sikurse edhe vajtoret femra), janë gjysmëprofesionistë dhe profesionistë. Vajtori bën gjamë për mashkullin e vdekur e jo për gruan. Ai duhet të ketë zë të lartë e të fortë. Në anën tjetër teksti duhet të jetë i atillë që t'ua lehtësojë dhe zvogëlojë dhimbjen dhe pikëllimin familjes dhe farefisit. Gjama e burrave në Malësi nuk ka një formësim të vargut konstant, por i ngjanë një naracioni të lirë. Janë pjesërisht të improvizuara. Veçoritë fonetike dhe shprehjet frazeologjike janë interesante: Thuhet për shembull “Mjer-o sot për ty Pjeter Leka!", por edhe: I mje-e-ri, o Sokol Zefi !", O-ooo, i mjeri Gjelosh Marku", "I mjeee-ri, o Nikë Gjoni! ". Ka edhe gjamë individuale (një burrë i vetëm), por kjo del si fenomen më i vonshëm, krahasim me gjamën kolektive. Gjamatari individual para se të thërras vaj, vë dy duart në brez duke nxjerrë njërën këmbë (në të shumtën e rasteve të majtën) përpara dhe ia fillon gjamës, duke theksuar ato virtyte e tipare që e kanë cilësuar për së gjalli të ndjerin, por edhe familjen e tij apo fisin. Gjamatari mund të thërrasë vajin te shtëpia vetëm në mëngjes. Natën nuk ka vajtore as gjamatarë te shtëpia, që thërrasin vajin.
Disa nga keto rite dhe zakone jane te perbashketa edhe per Malesine e Madhe, Shkrelin, Kelmendin dhe disa regjione ne Kosove ku banojne katolikë.

Rizah Braholli

Riza Braholli ka lindur më 19.04.1960 në Mborje të Korçës, ka mbaruar shkollën e mesme në gjimnazin "Raqi Qirinxhi" në Korçë, jeton në Tiranë.
Ka kryer FAKULTETIN HISTORI FILOLOGJI në Tiranë; ka mbrojtur masterin shkencor në studime letrare me temë "Tipologjia e poezisë ë Frederik Rreshpjes" dhe është doktorant pranë këtij fakulteti.
Ka shkruar: vëllimet me poezi "Qaj shqip", "Mallkim virgjërie",
romanin për të rinj e fëmijë: "Djali i pëllumbave"
poemën për fëmijë "Vallja e tingujve"  Riza Braholli është shumë aktiv. Tregimet dhe poezite e tij publikohen ne shume gazeta dhe revista.
Ky cikël është nga libri i fundit poetik që pritet të botohet....


PORTA TË HAPURA

Përtej

Kanatet e portës këndej e andej
dilemë e përkorë ogurzezë
gjer në mërzi funebre.

Kau i theu gjunjët,
e ra në brinjë...

Në sytë
me dritën ende pa shkimur
madhuar me qiell
ngrinë fletët e portës.

Përtej, udha
për kurkund.



Letargji

Kanatet e portës këndej e andej
Era i qëroi udhët nga fletët e vjeshta
Kot sytë e trishtë mes drurësh

Ariu i murmë kërkon letargjinë
në gjirin e mpakur të hënës
ngrirë mbi pullazin e vjetër.

Edhe gjarpri i shtëpisë
zuri paqë me heshtjen
e u kutullua për gjumë

Oh, është mirë të flesh
të përgjumesh ndër gjethe; të harrosh
se dimri vjen dhe pa ty...

Ritme të heshtjes

Kanatat e portës këndej e andej
heshtja ia beh me ca hapa të frikshëm
lavdiplotë si në një ditë kurbanësh.

Nuk pyeta kurrë për dorën që i bëri të tunden.
gjarpri i udhës zgjatet gjer në zemër të fushës
dhe dielli sapotherur kodër më kodër.

Im atë e dinte tinëzinë e gjakut. I vogël
kur isha m’i mbulonte sytë me pëllëmbë:
“Gjaku bir, është për perënditë...”

Tashmë që ato pëllëmbë janë të dheut
shoh zemrën time si hidhet e përdridhet
kokëprerë mureve të lara prej gjakut...

 

Porta e prillit

Porta këndej e andej e mjergulla
u ngrit e shkoi mbi pjergullat
e njomura nga heshtja e dritës.

Erdhën zërat, buisën dhe zogjtë,
të fismë, mu ulën pranë gjithë gaz
si engjëjt në sup Perëndisë.

Kënga - tharmi që flinte në mua
aq thellë - u zgjua e vrulloi ndër vena
pranverën me ujërat e përrenjta.

Është prill - tha nëna me sytë
e harruar në mua - është prill
dhe të ka hatër Perëndia, o bir.

 

 

Porta e durimit

Kanatat e portës këndej e andej.
Shirat dhe durimi i tyre i vjetër
zbrazin tërë mërzinë e stinës mbi mua.

Merimanga s’u lodh së enduri fije e rrjeta
e krimbi e di se ka edhe shumë
për t’i mbërritur drurit në zemër.

Pikët e strehëve ngulmojnë paprerë
të matin durimin e gurit –
- kufirin e përzishëm mes botëve.

Tej gjësendeve, tej ideve të përditshme,
një jetë më duhet të përgjoj shirat,
gjethet nën këpucët e ngutura pa kthim.

 

 

Një pasdite

Kanatet e portës këndej e andej.
Hardhuca të mpira fshehin
ligustrat mbi muret e zhveshur.

Iluzione të gjelbra ngrihen në çast
po hardhucat janë aty, të mardhura
e të dridhura për fillin e rrezes.

Mos më thuaj dora jote mbi portë
do të lëvizë diejt e dimrit.

 

 

Porta e mbrëmjes

Kanatat e portës këndej e andej;
nëpër to kaloi hija jote
duke ngrirë sofatin e motit.

Triumfi i një simfonie të njohur
U shua nën nxitimin e gjurmëve.

Vaji i portës mbyti udhët e shpirti
i ujërave rrjedh e përplaset i turbullt
nëpër gurët e zallin e përroit.

Po ti eja
kthehu për hir të mbrëmjes -
– mëmës së hirshme që po digjet...

Ah, guri im, sofat i portës, ti
që shira ke parë, ke shuar vetima,
duruar ke diej e ngrica me dhëmbë
më bëre vëlla e më dhe kaq durim

si mund të gdhihemi pa plasur të dy?!

 

 

Pasditet

Kanatet e portës këndej e andej.
Pasditet marrin ngjyrën e verdhë të lulemyshkut
mbirë mbi kufomat e drurëve frymëkalbur
të shtëpisë me mure e çati të vithisur.

Këto plaka hidhnake, buzëlidhura
Të rreshkura, mbledhur grusht
trokasin njëra-tjetrën
e heqin osh këpucët e zgjidhura;
të njëjtat këpucë dalëboje,
blerë ç’prej sa kohësh të vjetra.

Si dje, si sot
çapiten nga e njëjta portë
mes kanateve të hapura ku e nesërmja
më tund një vello të grisur e pa ngjyrë,
të lodhur nga erëra të pasosura.

Të lodhura nga të njëjtët emra:
e djeshmja, e sotmja e nesërmja;
palosur e ngjitur si fletët,
gjithë myk të një libri të vjetër
ulen rreth tryezës të uritura për dritë;
varin sytë në gozhdën e heshtjes
e në pritje të së pamundurës
rrufitin llurbën e kafesë pa shijë.

Vijnë e ikin
tej portës, në drejtim të paditur
më të mjera se vetë Kishoti heshtëthyer.

 

 

Mbrëmja...

Kanatat e portës këndej e andej

Nëpër to kaloi mbrëmja me supet
e kërrusura të një murge që çapet
e zbrazur, e dorëzuar ndaj fatit.

Dhimbjet e bukura i shuhen ndër sytë
spërkatur me yje lëndimesh nga vjeshta
nën lustra morali, përkorje të vajshme

Fjalët agjërojnë në përtesën e ajrit dhe
drurët falin namazin. Apo i përulen kësaj
murge mbështjellë me cohë të zezë?

Hijet përkulen deri në vuajtje!

 

 

Harrim kamomili

Kanatet e portës këndej e andej.
Fryma e stinës së verdhë
vjen deri te unë dhe orët
kanë trishtimin e kamomilit
me petalet e mbledhura prej shiut.

Fjalët janë të pazonja e mendimet
të panginjura me dritë si muzgjet e dimrit,
mbesin të mpita në strofulla letargjie
si kokrrat e pabluara të drithit
në mokrën e lodhur nga motet.

Fshehur drita n’ato grushte të vogla,
më ndjell në dremitje të ëmbël,
në një kapitje molisëse pa ngjyrë,
mugëtirë që ngjitet fshehtas
nga rrënjët eshtër më eshtër.

Oh, mos më prit, do të shtrihem të fle
në harrimin e këtij kamomili mes shiu...
Se është mirë të flesh,
të biesh në gjumë, të harrosh
se askurrë e askund s’ka ndodhur asgjë.

Josif Gegprifti

Josif Pasko Gegprifti, lindur në Tiranë më, 28 Prill 1954. Ne vitin 1973 ka mbaruar arsimin 8 vjeçar dhe mëpastaj gjimnazin ne qytetin e Pogradecit. Në vitin 1977 ka mbaruar arsimin e lartë ushtarak në Tiranë dhe ka punuar oficer në Vlorë e Tiranë.
Josif Gegprifti ka botuar dy libra me poezi: „Vetwm një zë“ dhe „Mjegull mbi liqen“.
Aktualisht është në pension të parakohshëm dhe jeton në Tiranë.


Poezi nga Josif Gegprifti

AROME MIKEJE.

Fryn kjo erë plot freski,
gjethi pyllin ka bleruar,
dielli larg në perëndim,
...

disa re ka zbukuruar.

Mbas një shiu pa mbarim,
dielli i artë zë ndriçon,
këndon ëmbël një bilbil,
lart në qiell zogjtë fluturojnë.

Plot aromë vjen mikja ime,
ja puth buzët prush të zjarrta,
mbushen zemrat plot gëzime,
luajnë gishtat në flokët e arta!

 

ME THUAJ NJE FJALE...!

Përse duhet të ngacmoj një plagë,
Që prej vitesh jeton në gji,
Kur në mendje s’e kam fare,
Se kush kish faj, unë apo ti?

E ç’më duhet të mendoj,
Përse mëndjen ta vras tani,
kur me një tjetër unë jetoj,
Me një tjetër jeton dhe ti.

Më thuaj vetëm një fjalë,
Moj mikja ime e parë
Me dashurinë çfarë bëre ti,
Apo e mban si unë në gji?

 

LUTJU ZOTIT PER PAK FAT!

Ndoshta do kujtosh moj mike,
Rrugëve kur të endesh ti,
Do kujtosh kur më thërrisje,
Eja, eja përsëri.

Do kujtosh ti moj mike,
Atë natë me yje plot,
Kur me dhimbje në shpirt ike
Dhe nga sytë të rrodhën lot.

Bashkë nuk qëndruam gjatë,
Se kështu ishte e shkruar
Lutju Zotit për pak fat,
Që një tjetër të t’ dojë si mua.

***

Më thoje se do vije
dhe unë të prisja,
por ti nuk vije
e unë përsëri të prisja e të prisja.
Ah,
ti nuk e di moj mike,
nuk isha unë që prisja,
nuk ishte ti që s’vije,
por ishte vetë dashuria
kjo ndjenjë perëndie
që luante,
me ndjenjat e tua
dhe ndjenjat e mia.

***

Nuk jam poet,
sepse atë që ndjej për ty,
nuk e përcjell dot me vargje.

As piktor s’jam,
buzëqeshjen tënde dhe sytë e tu
s’i pikturoj dot në qiellin blu.

Asnjëherë s’e kam kuptuar,
pse sytë më rrinë lotuar
kur këndoj për ty
vargjet që të kam shkruar.

Romani "Ulërima"

Shkruan Haxhi Muhaxheri

VEPRIMI KOLEKTIV I PERSONAZHEVE

Hasan Hasani: „Ulërima“, roman, „Rilindja“ - Prishtinë.

 

Në romanin „Ulërima“ të autorit Hasan Hasani, dëshmohet përvoja krijuese, shija artistike, dhe ligjërimore, shkathtësia e zotrimit në konceptin e shprehjes së thellë filozofike në përdorimin e formave të reja më të zhdervjellta në ndërtimin thelbësor të veprës, përmbajtjen e saj ideoartistike, skalitjen e karaktereve të personazheve, pjekurine e mjeteve shprehëse e artistike dhe përsosshmërinë e mëtejme të gjuhës së tij artistike. Njëkohësisht, na shfaqet  edhe një formë e re në shtjellimin e ngjarjeve në nivelin e kënaqshëm e artistik të temave të trajtuara më parë, ç’gjë i kontribuon dukshëm edhe romanit tonë në përgjithësi, i cili po pasurohet me qasje të reja formësore të akrtit krijues dhe me reflekse të rëndësishme përmbajtësore e stilistike.

Tematika e këtij romani është pathyeshmjëria shpirtërore e materiale e popullit tonë gjatë sundimit 500-vjeçar otoman. Ngjarjen e këtij romani autori e ndërton pëmes ndodhive, fakteve dhe fytyrave dhe toponimeve imagjiare mjaft të qëlluara. Ulërima është fshati i Malësisë së Veriut në të cilin është vendosur dhe zhvillohet ngjarja apo kryengjarja e romanit.

Ajo që vlen për t’u veçuar në këtë roman është fakti se nuk kemi kryepërsonazh si ndodh në shumicën e rasteve, por personazhet ndërrohen kohë pas kohe me njëri-tjetrin, varësisht nga situatat konfliktet dhe tabllot impresive që na janë dhënë. Për këtë arsye krijohet bindja se kryepersonazh i këtij romani është kolektiviteti veprues.

Kësisoj, ndërrimi i shpeshtë i personazheve kontribon që romani të lexohet me një frymë dhe përkushtim, sepse me ndërrimin e tyre, ndërrohet edhe forma e veprimit dhe e ndërtimit kompozicional të tabllove sipas natyrës së vetshprehjës së heronjve. Edhe në traditën tonë letrare është dëshmuar se zhvillimi i ngjarjeve sipas veprimit kolektiv, (pa kryepersonazh që shfaqet në gjithë veprën duke krijuar monotoni) është më i avancuar për nga arritshmëria realizuese e konceprit ideoartistik. Kjo duket të jetë edhe  arsyeja që në këtë roman autori Hasan Hasani i shmanget paraqitjës së personazheve të mëdha, duke na dhënë një pasqyrë më reale në pëtëritjen e tyre dhe, në këtë mënyrë, çdo personazh i ri që na shfaqet i kontribuon ngjarjës së romanit dhe e dëshmon dukëm përsonafikimin e vet para lexuesit.

Personazhet  më te spikatura janë padyshim Dile Përkolaj, e cila na paraqitet në tre-katër kapituj të romanit dhe me shpirtin e madh të saj, qëndresën dhe mosthyerjen morale e shpirtërore edhe në çastet më të vështira dhe tragjike kur fshati mbetet pa meshkuj, vetëm me fëmijë dhe gra. Ajo përkundër kësaj asnjëherë nuk e humb vetdijen pëballë së keqës, por këshillon dhe udhëzon gratë e Ulërimës dhe me ndihmën e banorëve të fshatrave të tjera të Malësisë së Gjakovës, ia arrinë qëllimit për t’i përballuar rrezikut më të madh, përhapjes së ndonjë epidemie nga shkaku i  vikrimave të pavarrosura. Njëherit, edhe Mirushe Mulaj si personazhe e ketij romani e dëshmon mjaft mirë përsonafikimin e vet, e cila për të mbrojtur nderin lufton si luaneshë fyta-fyt me ushtaret e çartur otoman.

Sëkendejmi, në funksion të realizimit të romanit „Ulërima“ të autorit Hasan Hasani janë edhe gjuha e pasur shprehëse, stili i qartë organik, percemtimi metaforik, përdorimi i frazeologjizmave, urtive popullore etj. Kjo kontribuon jo vetëm në forcimin e saktësisë shprehëse, por ndikon drejtperdrejt edhe në karakterizimin e personazheve. Andaj, më të drejt mund të themi se autori i këtij romani ia ka arritur qëllimit për ta realizuar dhe paraqitur me sukses idenë dhe porosinë qendrore të veprës. Edhe pse është romani i parë, „Ulërima“ është njëra ndër veprat më të mira të tij.
 

Hasan Hasani

Hasan (Malë) Hasani u lind më 16 janar 1947 në fshatin Shqiponjë (ish Jabllanicë) të Dushkajës, rrethinë e Gjakovës. Shkollën fillore e kreu në vendlindje, Zhebël, Gërgoc dhe Baran. Shkollën Normale e kreu në Gjakovë. Studimet e larta, Dega Gjuhë e Letërsi shqipe në Universitetin e Prishtinës.
      Me krijimtari letrare dhe publicistike merret që nga viti 1965, kur edhe e botoi poezinë e pare në revistën letrare “Jeta e re”. Krijimet e tija letrare dhe publicistike i botoi në të gjitha gazetat dhe revistat që u botuan në gjuhën shqipe në Kosovë, Maqedoni dhe më vonë edhe në Mal të Zi. Si student i vitit të parë në vitin 1969 nisi punën si bashkëpunëtor i rregullt në gazetën e studentëve “Bota e re” ku punoi deri në qershor të vitit 1971, kur edhe kaloi si gazetar i rregullt në gazetën arsimoreshoqërore dhe pedagogjike “Shkëndija”.
       Në vitin 1976 kalon në revistën për art, kulturë e letërsi “Fjala” në fillim si gazetar, e më vonë edhe si redaktor. Në vitin 1987 emrohet redaktor e më vonë edhe kryeredaktor në revistën letrare për fëmijë “Pionieri” ku punoi deri në vitin 1996, kur edhe kalon në revistën letrare “Jeta e re”. Nga viti 2003 përsëri e gjejmë në revistën letrare për fëmijë “Pionieri” si redaktor, përkatësisht nga janari i vitit 2004 punon si kryeredaktor po në revistën “Pionieri” ku gjendet edhe tash.
      Paralelisht me shkrimet publiccistike është marrë edhe me krijimtari letrare, për fëmijë dhe për të rritur. Nga viti 1967 kur ka botuar librin e parë me vjersha e deri me 2007, botoi gjithsejt 47 libra, prej tyre: 19 përmbledhje me vjersha për të rritur; 5 përmbledhje me tregime për të rritur; 8 përmbledhje me vjersha dhe poema për fëmijë; 3 romane për të rritur: dhe 12 libra nga fusha e publicistikës dhe kritikës letrare përkatësisht leksikografisë.
      Hasan Hasani përveç veprave letrare dhe publicistike që ka botuar për 39 vjet me radhë, pra nga viti 1967 kur edhe botoi librin e pare, ka përgatitur për shtyp veprën e plotë letrare të Ernest Koliqit në gjashtë vëllime, të Nermin Vlora Falaskit në dy vëllime, të Musine Kokalarit në një vëllim etj. të cilat janë botuar në Prishtinë. Po ashtusi ka përgatitur numra tematikë (të veçantë) të revistës letrare “Jeta e re” për Ernest Koliqin, Gjergj Fishtën, Nermin Vlorën, Musine Kokalarin, Mehdi e Mithat Frashërin, Vinçenc Prenushin, Azem Shkrelin dhe Beqir Musliun.

 Jeton në Prishtinë.

 

 

VEPRA TË AUTORIT

• Krojet e bardha, 1967
• Dallgët e vërrinit, 1969
• Dy legjenda, 1969
• Më bekoi pa gjuhë, 1971
• Suferinë, 1977
• Ajkuna e Rugovës, 1978
• Njeriu që grindej me qiellin, 1979
• Emoniana, 1980
• Shenasa, 1980
• Mici e topi, 1980
• Gurëkala, 1981
• Unazëforta, 1984
• Zhurmë në pyll, 1985
• Tali i Budalinës, 1986
• Përkolajt, 1988
• Ulërima, 1989
• Lojë me shamia, 1990
• Nermin Vlora Falaski, 1992
• Gurëdurimi, 1992
• Emira, 1992
• Vallja e shkrimtarëve, 1993
• Leksikoni i shkrimtarëve shqiptarë 1501-1990, 1994/1995
• Gjëmim baladash, 1994
• Ylberi i shkronjave, 1995
• Miftar Spahija korife i Lumës, 1995/2002
• Ezopi e breshka, 1995
• Gruaja që grindej e pluhurin, 1996
• Muzgu i hyjneshës, 1996
• Harfë e Antikës, 1997
• Plak urtak e mençurak, 1997
• Muza shqiptare, 1997
• Idhuj adhurimi, 1998
• Qafëtuli i Shavarinës, 1999
• Qerpikë me lot, 1999
• Shqipet e Shqiponjës, 2000
• Emra shqip për fëmijë, 2001/2006
• Të pavdekshmit e Dukagjinit, 2002
• Leksikoni i shkrimtarëve shqiptarë 1501-2001, 2003
• Abetarja e UÇK-së, 2005
• Haxhiu i fshatit Pykë, 2005
• Të anatemuar, 2005
• Nijazi Sulça mall Kosove që djeg, 2005
• Jehon një gjëmë mes mureve, 2005
• Nëntë biseda për Kosovën, 2005
• Kohë të egra, 2006
• Gavril Dara (i Riu), 2007
• Faqe libri, 2007
• Tek uji i zi, 2009
• 6500 Emra shqip për fëmijë, 2010
• Princesha e Shalës, 2010
• Leksikoni i Nobelistëve të Letërsisë, 2011
• BAJRUSH DODA - një jetë e shkrirë në këngë 2011
• Letërsia si art dhe komunikim poetik - 2011
• SHENJËZIME - 2011
• Shpirtvrarë -2012
• Shivegimi - 2012
• Palaqo në Prishtinë - 2012
• Buka e mëkatit - 2013
• HelmShtare - 2013 

Poezi nga Hasan Hasani

VARGJET HESHTOJNË

S'e meritoni t'shkruaj vargje për ju bukëpërmbysës
Këtë që bëj, e bëj nga amaneti i bijve që dritësojnë,
Kosova u shndërrua n'meteorë drite t'mos ketë lypës
Kaq do bëj për ju, nën hije lisash vargjet bulojnë!

Vizitat s'i ndali kohërave, një copë toke e ruaj qefin
Për ditët e kremtet unë do bëhem edhe varri juaj,
Ua ruaj këngët e mbetura ndër degë lisash kushtrim
Gatitu qëndroj para jush djem, nga vendi nuk luaj!

Dimër,2009


NË BISHT TË SORRËS

Ulur n'divan shikoj e nuk shoh asgjë para syve
S'thuhet kot: njeriu sheh me mend;
Kyqe fati mbështjellë me mjegull për ne të dyve
Mbetëm t'humbur si kojrila n'varg!

N'fyt është mbledhur një lëmsh i zi dhembjeje a vaji
Kur qielli i vendlinjes iku nga loti;
Trishtimi luan me ne, po vallë i kujt është faji
Kur n'shesh me shtamba derdhet moti?

Kotia çela zemrën këngës bilbil gjaku n'ligjërim
Sonte kur s'di, jam gjallë a vdekur;
Qerpikët blerojnë shikimet e vapa derdhet n'vërshim
Kur unë shikoj i heshtur, i mekur!

Vera zbret n'qepalle e n'mua ngjallet loti e harrimi
O Zot, para syve kënga avullohet;
Buzët tharë e çarë e vrarë nga kujtimi e mallëngjimi
Gjyshi n'kullë mbyllur n'qark hutohet!

Shpejtoj hapin nga dhembja e vasha m'fali bekimin
T'ia vesh xherdanin lotit e metaforës;
Kërkoj si i verbëti ujin e bekuar ta lehtësoj trishtimin
Kështu vjen fundi, në bisht të sorrës!

2008


HOMAZHE NË DITËN E LAVDISË

                                                           Sadri Zenelit

Sadri i dashur, u rritëm bashkë nën këto hije lisash
E futboll luajtëm n'Rrah t'Hysës, mbas Zabelit,
Luanime rriteshim si minaret mjedis bishash –
Vitet zbritnin dhe shtrëngonin si darat e çengelit!

Sadrii dashur, n'shkollë shkuam bashkë n'Zhebël
E shkelëm shtigjeve t'parrahura për yje dhe diej,
Para se t'ktheheshim, e bënim edhe një lojë n'Zabël –
Jetën dhe amshimin i kërkonim si fëmijë në qiej!

Sadrii dashur, Normalen n'Gjakovë e bëmë bashkë
Ishe më i ri se unë që lëshoja klithma në vatër,
Kaluam nëpër gjëmba pa e njomur buzën në ashtë –
Studentë banuam n'rrugën Bregdeti numër katër!

Sadri i dashur, jetës ia mësuam huqet strukur në gji
Edhe kur u burrëruam: ti inxhinier e unë shkrimtar;
Rrugëtimi gjatë ishte ky nëpër shekuj dhe histori –
Vetëm unë t'i njihja dëshirat e heshtura o skofjar!

Sadrii dashur, erdhi ajo ditë që me zjarr n'sy e prite
T'ndesheshme armikun që njëqind vjet egërsi solli,
Legjendat shtrihen horizontalisht në t'zezat vite –
Shkollë e gjyshërve: kur t'jeni ngushtë ngritni dolli!

Sadrii dashur, këtu n'Zabël, mes shokësh e trimash
E vdekjeve u morët gjak n'sy anembanë Dukagjinit,
Mbuluar tymërash e duhish, krismash e vetëtimash –
Sollët diellin e madh duke larguar këngën e hutinit!

Sadri i dashur, pranë teje e trimave që dhatë betimin
Bashkë me dushkajasit po bëj homazhe edhe unë,
Lumti vëlla, ku kalove fëmijërinë po bën amshimin –
Dogje këngën dhe ëndrrën n'zjarret dehë n'furtunë!

Maj 2008



COPË KUJTIMI

E ruajnjë fjalë për ty pasha këtë dhe,
E ruajnjë këngë për ty pasha kryet e nënës,
E ruajnjë lot për ty, n'tokë e qiell bëj be,
E ruajnjë puthje për ty si dritën e hënës!



HESHTJA AR

Të heshtësh s'do t'thotë që ke vdekur i dashuri mik
Heshtja shpeshherë nuk matet me karat as me ar,
Ashtu mund t'mendojë vetëm njeriu me shpirt të lik
Ai që i shikon njerëzit me shpirtin e tij – hileqar!

Unë heshta bukur kohë që t'ju shoh ju të gëzuar
Duke uruar dështimet gojëmëgojë e veshmëvesh,
Kullat e fildishta s'qëndrojnë dot pa u rrëzuar –
Ato i ndërtuan njerëzit sytë e mbuluar plot lesh!

Heshta dhe u kënaqa duke ju shikuar si urithë të zi
Që lërojnë tokën tinëz e fshehur gjurmët-këmbët,
Vëllau vëllanë duke ngrënë, kobin duke e përbi
Pastaj mbi gur duke u lëpirë e skërmitur dhëmbët.

Ky varg që po shkruaj sot krahaqafë armën ka varë
Plumba ka epitetet, anaforat, simbolet, metaforat,
Një nga një skutave me rend kanë për t'i vrarë –
Ajri t'vijë i pastër n'mushkëri me ozonin e amforat!

Andaj miku im, të heshtësh s'do t'thotë se ke vdekur
Se heshtja e poetit me ar as me diamante nuk matet,
Ikni tash, mos t'ju shoh më, ju o poetucë të lëmekur–
Mua me Ju kurrë nuk na kanë lidhur fjalët as fatet!

2005



SHALL I ZI

Ta zgjata dorën e padjallëzuar mes kësaj dhembjeje
I bindur se do gjej mikun e ditëve t'ikura t'fëmijërisë,
Gushti pa mëshirë gëlltit arat e bukës t'një shembjeje
Që m'gurëzoi para varrit t'mos i përulem hipokrizisë!

Koronë hëne nuk e di pse m'varet shall i zi rreth qafe
I përulur në gjunj si para dashnores që rri kokëlartë,
Më kanë thënë, po s'kam besuar në jetën me gafe –
Nga pafundësi horizontesh jeta njerkë sot më bartë!

Përreth vjen erë gjaku! Të rënët frymojnë ndër këngë
Duke ëndërruar mëngjesin të etur, qiellin dhe yjet,
Unë po ik me ta, nipa dhe mbesa po i lë me brengë –
Po kthehem atje nga erdha, atje ku m'presin pyjet!

E dal n'Kodër t'Madhe e shtrihem n'kokërr t'shpinës
E numëroj yjet ngeshëm n'qiellin e kaltër një nga një,
Jam ëndërr a zhgjëndërr, ç'përgjigje t'i jap brymës
Me moton e t'urtëve: besnik bahu, besë kujt mos i zë!

2008



E ZEZA

Çudi, më shumë se çdo ngjyrë tjetër, e dua të zezën
Kjo i veshi t'gjashtëdhjetat e mia me velin e ngjyrën,
Duke ikur vitet edhe kësaj blane ia zbulova gjenezën
Unë, i fundmi i Përkolajve që e varrosa mënxyrën.

Edhe fëmijërinë e kisha t'veshur me thyerje dhe kobe
I goditur me armë në kokë, i therrur me brisqe etela,
Çudi si më ndoqën të zezat ndër këngë edhe hobe -
Mbi supet e pleqërisë rrinë hapur pelerina n'çengela!

Dhe hapat e parë kur bëra n'mjeshtërinë e t'shkruarit
Nga toka dolën lugetër që s'dinë gjë tjetër, veçv rasin,
U rropata mes thikave e helmeve n'stilin e t'muruarit
Kurrsesi të zezat nga jeta e nëpërkëmbur të shkasin!

Dhe e zeza hap pas hapi m'përcolli këtu deri më sot
Në jetë e vargje kur secili përfundon misionin e vet,
Po po, u dashurova në të zezën përherë këtu dhe mot
Edhe e zeza ka bukurinë e vet thoshte një mik poet!

2008



TELEFONATË NGA HAGA DITËN E FLAMURIT

                                              Lahi Brahimajt

T'falemnderitvëlla Lahi që shpesh m'telefonove
Këtatre vjet që u ndodhe larg miqve, luftëtarëve;
Larg Shqiponjës, vëllezërve dhe fëmijëve u flijove
Për Kosovën dhe historinë e gjakosur të të parëve!

Imadh e i vogël n'Shqiponjë ruajnë kujtimin për Ty
Nëzemrën e zbrazët, në zemrën me shtatë plagë;
Qysh fëmijë ta kam vërejtur krenarinë e t'parëve n'sy
Qës'të mposhti lufta e krenar qëndrove në Hagë!

N'vibrimine zërit tënd dëgjoja burrëri t'kuqrremtë
Gjithëkrenar mbrojte Kosovën përplot me plagë;
-Shumë mirë jam baca Hasan, si a' shoqja, djemtë? –
-Ashtu si n'luftë, dalsh faqebardhë edhe në Hagë!

Çdojavë telefonata jote më dha kushtrim, qëndresë,
T'vazhdojt'shkruaj vargje për ty dhe luftëtarët;
M'bëremë t'fortë fjalët duke spërkatur me vesë
Tekulla, te Varret e Dëshmorëve, n'Zabel t'Gojanit!

-Baca Hasan, nga Haga edhe sot po të telefonoj
Duket'uruar Ditën e Flamurit ngritur në Vlorë;
Vitin tjetër në Kosovë bashkë me ju do t'kremtoj
Ashtusi kremtova me luftëtarët në shi dhe borë!

28 nëntor 2007



DUSHKAJAËSHTË EMRI DHE MBIEMRI IM

Pesëdhjetëvjet u bënë që po këndoj për ty Dushkajë
Si baridhe intelektual me diellin pogaçe në zemër,
Vargjetm'u bënë lisa, fyej, peizazh i zhgrehur n'vajë
Ngadoshkova Dushkajë m'u bëre emër e mbiemër!

Ngado hapërova mbi supe t'mbajta t'gjallë dhe epike
Dukeshkundur pluhurin e supeve shkruam historinë,
Zëri imbubullimë malesh e vetëtimash, gurrë lirike –
Vesamjegull bore mbështjellë Sukën e madhështinë!

Njerëzit nga Dushkaja, dashurinë pelerinë mbi supe
Gjithnjëm'frymëzuan që t'i këndoj trimërisë suaj,
Dardhapikë nën dardhë, kurrë durimin s'e  humbe-
Brezat uapërcollën brezave këngën me nipat tuaj!

Bëra çka ç'bëra, isha vetëm një kronist i krismave
I këngëvee rapsodëve që n'breza mbollën kushtrim,
Unë aszogjtë s'e njohëm kurrë gjuhën e klithmave -
Dushkajaishte, është e do mbetet emri e mbiemri im!

1.11.2008