Mic Sokoli

Nga Arbër Ahmeti

 

Kur flasim për historin e kombit tonë, hasim në figura që tërë veprimtarinë dhe jetën e tyre ia kanë kushtuar ardheut. Populli ynë ka dhënë nga gjiri i tij shumë emra të cilët qëllim të vetëm e kishin çlirimin e atdheut, dhe në këtë drejtim prej këtyre patriotëve dikush luftonte me pushkë e dikush me penë, sidoqoftë këto dyja plotësojnë njëra tjetrën dhe kjo gjë na u vërtetua gjatë epokës së Lidhjes Shqiptare të Prizrenit.

     Mic Sokoli, i biri i Sokol Ramës, lindi në vitin 1839 në lagjen Fang të fshatit Bujan në Malsinë e Madhe. Babai i tij ishte një ndër prijësit e Malësisë i cili së bashku me xhaxhain e tij, Binak Alinë, udhëhoqi dhe organizoi kryengritjet kundër reformave të Tanzimatit, që do të thotë se ishte kontribues edhe në krijimin e Lidhjes së Prizrenit, edhe pse u vra disa dekada pa ndodhur kjo.

     E them këtë sepse kryengritjet dhe revoltat e shumta kundër reformave të Tanzimatit, si:

·       Kryengritjet e Dibrës (1833, 1836, 1838-39, 1844, 1855, 1860, 1872, 1876-77),

·       të Prishtinës dhe Vuçiternës (1834 -1835, 1837),

·       kryengritja e Myzeqesë (1837),

·       e Beratit (1839),

·       e Przrenit (1839, 1843, 1847),

·       ajo e Gjakoves (1845, 1862, 1864, 1867-69),

·       kryengritja e Jugut (1833),

·       ajo e nëntë krahinave toske (1834-35),

·       kryengritjet e Mirditës(1862, 1876-77),

·       e Shkodrës (1835, 1862, 1863, 1869, 1871),

·       kryengritjet e Prizrenit e Pejës(1864, 1869),

·       kryengritja e madhe fshatare e vitit 1847,

·       kryengritja e Matit (1869) si dhe

·       revoltat e Korçës (1850) dhe Tiranës (1869),

krijuan elitat udhëheqëse dhe frymën liridashëse përkrah përvojës ushtarake që ishin themeli i krijimit te Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Këto kryengritje krahas luftëtarëve të shumtë veçuan edhe emra si Tafil Buzi, Hamz Kazazi e “Sheh Shamia”, Alush Frakulla, Balil Hesho, Dervish Cara, Binak Alia e Sokol Rama, Zenel Gjoleka e Rrapo Hekali, Hodo Nivica, Hasan Capari, dhe te tjerë prijës dhe luftëtar që do ishin frymëzimi për brezat që do vinin.

     Mic Sokoli që si fëmijë filloi të ushqehej me legjendat dhe këngët për kreshnikët, me bëmat e trimave të ndryshëm që do kishin ndikim të madh në krijimin e personalitetit të tij. Një ngjarje tjetër që do ndikonte në jetën e tij ishte vrasja e babait kur Mici ishte vetëm 7 a 8 vjeç. Edukimi sipas dokeve të malësisë ku urtësia dhe trimëria rrinin të pandara, Micit i dhanë natyrë të rreptë, dhe fakti se ishte i vetmi burrë në shtëpi e bëri të burrërohej para kohe. Poashtu puna që bënte çdo ditë për të siguruar mbijetesën, zhytjet në lumin e Valbonës për të zënë peshq, ngjitjet në malin e Hekurave dhe në stanet e larta, bënë që Mici të fitonte një trup plot me muskuj. Ndeshjet e para me armikun Mici i pati qysh në moshë të re, pritat që u bënte Turqve, lufta përkrah malësorve tjerë kundër agresorve malazez qysh në moshën 16 vjeçare, Micit i dhanë mësimet e para mbi luftën, e veshën atë me trimëri edhe më të madhe. Ai burrërohej çdo ditë, dhe i shtohej përher e më shumë dëshira për të luftuar, përderisa i shihte çetat e Sef Koshares tek bredhnin nëpër malësi dhe nuk i linin turqit te endeshin lirshëm. Në moshën 19 vjeçare tashmë i përgatitur me trimëri dhe i ushqyer me artin ushtarak popullor ai u fut në çetat e komitëve të cilat kryenin sulme ndaj postave ushtarake turke, ekspeditave të ndryshme etj.

     Lidhja Shqiptare e Prizrenit, përkrah shumë trimave që mblodhi rreth vetes, Mic Sokolin e gjeti në krye të 3’000 malsorëve, të cilët Micin dhe Ali Ibrën i kishin zgjedhur për udhëheqës. Mic Sokoli pati një rol shumë të rëndësishëm në këtë organizim mbarëkombëtar. Ai kishte Gradën e Kapedanit( që është e barabart me gradën e sotme të gjeneralit) dhe ishte në krye të 3 mijë kalorsëve nga malësia e madhe, që më vonë u transformua në Gardën e Lidhjes Shqiptare.

     Mic Sokoli ishte pjesmarrës në ngjarjet e 2 shtatorit të vitit 1878, ku u vra Mehmet Ali Pasha, i cili kishte ardhur për të zbatuar vendimet e konferencës së Berlinit. Ndër udhëheqësit e revoltës së Gjakovës ku mbetën të vrarë qindra luftëtar nga të dy palët ishin Sylejman Vokshi, Ahmet Koronica, Mic Sokoli, Ali Ibra, Islam Batusha dhe krerë të tjerë popullorë. Këta treguan nivel të lartë të pjekurisë së tyre politike dhe tërë humanitetin e luftës së tyre të drejtë, duke flakur ndjenjen e hakmarrjes që mund ta zgjonte në të tilla raste, vrasja e një numri kaq të madh shokësh a farefisi (Skender Rizaj - Lidhja Shqiptare e Prizrenit 1877-1885, fq. 152).

     Mori pjesë në luftën e Nokshiqit më 4 dhjetor të vitit 1879, ku forcat shqiptare dërrmuan forcat malazeze të cilat po pëpiqeshin të okuponin Plavën dhe Gucinë. U dallua në luftimet që u zhvilluan tek ura e Lumit Lim, ku forcat e Mark Milanit të zëna në kurthë u shpartalluan pothuajse krejtësisht. Poashtu ishte pjesë e shtabit që formoi Ali Pashë Gucia, shtabi i cili bëri planin operativ të operacionit të gjerë të forcave të Lidhjes për mësymje ndaj Forcave Malazeze, i cili filloi më 7 janar dhe përfundoi me shpartallim të plotë të forcave malazeze më 8 janar 1880.

     Poashtu ishte pjesmarrës edhe në luftën për mbrojtjen e Hotit dhe Grudës nga ofansivat malazeze të cilat përfunduan turpshëm. Pati një rol të rëndësishëm në aksionet ushtarake të lidhjes pë çlirimin e Shkupit (4 janar 1881), Prishtinës (18 janar 1881), Mitrovicës (25 janar 1881) dhe më vonë Vuçitërnit dhe Gjilanit (Historia e Popullit Shqitar II, fq. 175).

     Kur ekspedita e Dervish Pashës kishte mbërritur në Ferizaj, dhe po përgatitej të marshonte drejt Prizrenit, Qeveria e Përkohshme e Lidhjes formoi shtabin e mbrojtjes me rreth 25 anëtar nën ushëheqjen e Sulejman Vokshit. Pjestarët e shtabit që njohim janë Ali Ibra, Mic Sokoli, Binak Alia, Sef Kosharja, Halim Efendiu, Zeqriria aga, Mullah Hyseni, Mustafa aga, Halil efendiu, Xhelil efendiu etj. ( Kristo Frashëri- Lidhja Shqiptare e Prizrenit). Mbi datën e rënies së Mic Sokolit ekzistojn 2 mendime, njëri që thotë se Dervish Pasha e lansoi ekspeditën drejt Slivovës më 22 prill, dhe tjetri që thotë se kjo ekspedit filloi më 20 prill, ndërsa Mici ra po ditën e fillimit të sulmit.

     Rrjedha e ngjarjeve filloi me marshimin e njësive të komanduara nga Haxhi Osman Pasha drejt Slivoves. Me t’iu afruar Slivovës forcat turke u sulmuan në befasi nga luftëtarët e Lidhjes dhe u detyruan të tërhiqen. Pasi bëjnë përpjekjen e dytë dhe u zunë ngusht sërish, forcat turke filuan të rrahnin me artileri pozicionet shqiptare. Artileria o bënte dëme të konsiderushme, dhe në këto momente Mic Sokoli me disa shokë të tij lanë pozicionet mbrojtëse dhe u turrën në drejtim të kodrës ku ishte vendosur artileria osmane, me qëllim shkatrrimin e saj që shkaktonte dëme në rradhët e forcave të qeveris së përkohshme. Të gjithë këta luftëtarë trima u vranë së bashku me komandantin e tyre Mic Sokolin, i cili ra heroikisht duke i vënë gjoksin topit armik (Kristo Frashëri - Lidhja Shqiptare e Prizrenit, fq. 407). Ndërsa sipas kallëzimeve që bëjnë malsorët edhe sot e kësaj dite, thuhet se ishte një i ri nga Bujani që mbijetoi dhe tregoi më vonë për trimëritë e Micit dhe shokëve.

     Mici ra heroikisht në moshën 42 vjeçare, duke lënë pas gruan dhe 2 fëmijë, një djalë dhe një vajzë. Më shumë se një shekull më pas, po një nip i tij e vazhdoi aty ku e la Mici, aty ku e ndërpreu Lidhja Shqiptare. Ai kishte trashëguar nga gjenet e Micit trimërinë dhe shkathtësinë ushtarake. Ky nip i Mic Sokolit, ra dëshmorë duke luftuar për Bashkim Kombëtar, dhe quhet Tahir Sinani.

     Shumë ngjarje dhe luftëtarë të Epokës së Lidhjes Shqiptare të Prizrenit u përjetsuan përmes epikës historike, mirëpo vendin e parë e zë Mic Sokoli, prijësi i Krasniqes, biri i Sokol Ramës nga Malësia e Madhe. Heroizmi i pashoq i Micit u kthye në legjendë, dhe këngët për të jehuan nëpër vite duke mbërritur deri tek ne.

Ndër këngët që këndohen edhe sot me lahut e çifteli pë veprën e këtij kolosi janë:

Mic Sokoli Vesh jelekin,
Hip në tel, kuvend me mretin:
-Do ta djeg, ty mret asqerin,
Se na prishi Pasha venin:
Na ka pre Zmajl Mehmetin,
Hup’e tretë Zmajl Hysenin;
Zmajl Hysenin hup’e tretë,
Fort po e lyp babloku i vet,
Po i shplon vorret e nuk e gjet.
-Qinro, plak, e  ban gajret,
S’do ta lamë asqerin mret!
Hysen Zmajli i hipi kalit,
I çon fjalë Bajraktarit:
-Mblidhi burrat e shkepi malit!Man Avdia po pyet fisin:
- A m’i patë Zmajlin e Micin?
-Fyt’ëm fyt tha, me Dervishin.

Këngë tjetër shumë e njohur është:

Mic Sokoli n’dy tagana,
- Udhamarë!- m’i ka thane nana,-
Lufto, bir, ti për Shipni,
Mos i len turqit me hi;
N’koftë nevoja, vi me ty.
Mic Sokoli ni fjalë po e flet,
Po i thotë nanës: - Të mire mbeç!
Pa u farue Malsia krejt,
Ktu nuk hi’krajl as mret!

Poashtu për Mic Sokolin është shkruar edhe një roman nga Sulejman Krasniqi i cili ka fituar çmimin e Republikes për letërsi në vitet ’70a. Vepra dhe jeta e tij duhet të filloj të nderohet, duhet të studiohet nga shkencëtar të mirëfillt, por më së shumti, jeta dhe vepra e tij, duhet të vazhdohet derisa të arrihen qëllimet e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit.

 

Burimi: PASHTRIKU.com